2021 Yılında Birden Fazla İşverenden Ücret Alanlar İle Yıl İçinde İş Değiştirenlere Ekstra Vergi; “Huzur Hakkı” Alanlara dA
MURAT BATI - 25 Ocak 20222021 yılında birden fazla işverenden ücret alanlar ile yıl içinde iş değiştirenlere ekstra vergi; “huzur hakkı” alanlara da…
Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenebilecektir. Yani yüksek olan ücretin alındığı işvereni ilk işveren kabul etmek ücretlinin lehine sonuç doğurabilir.
Bir işverene emeğini vererek bir menfaat elde edene ücretli denir. Ücretliler yani asgari ücretliler, banka memuru, devlet memuru, akademisyenler gibi emeği karşılığında gelir elde edenler elde ettikleri ücret ellerine daha geçmeden işvereni tarafından bu ücretten gelir vergisini kaynaktan keserek vergi dairesine yatırır. Çalışanlar da elde ettikleri bu ücret gelirleri için genel olarak ayrıca vergi dairesine gitmezler.
Ancak aşağıda detaylı şekilde belirttiğim durumlardan birine tabiyseniz ayrıca bunu sizin de vergi dairesine 2022 Mart ayında beyan etmeniz gerekecek. Aksi durumda vergi cezası ödemek zorunda kalacaksınız.
Tek işverenden alınan ücretlerin ekstra vergisel durumu
Bildiğiniz üzere bir kişi Türkiye’de ücretli çalışırsa, maaşından halk arasında stopaj denilen kaynakta kesinti suretiyle vergi kesilmekte ve bu vergi işveren tarafından vergi dairesine beyan edilip ödenmektedir. Ücretli ise bunu vergi dairesine ayrıca beyan edip ödemek zorunda değildi. Çünkü işveren bunu kesip vergi dairesine ödemiştir.
Buna göre tek işverenden alınmış ve stopaj yoluyla vergilendirilmiş Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddesinde yer alan tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için bu tutar 650 bin TL) aşmayan ücretler ayrıca ücretli tarafından beyan edilmeyecektir. Yani 2021 yılı için gayrisafi olarak 650 bin TL ve altında ücret elde ettiyseniz sizin ayrıca beyanname vermenize gerek yoktur.
Birden fazla işverenden ücret alınması durumunda ne olacak?
Özellikle pandeminin de etkisiyle insanlar iş bulmakta zorlanır oldu. Ancak özellikle evden çalışmanın arttığı bu dönemlerde kişiler birden fazla işverene bağlı olarak çalışmaya da başladı. Hatta aynı holding bünyesinde farklı şirketlerden ücret de alabilmektedirler ya da bir dershanede ücretli öğretmen akşamları bir kursta ders de verebilmektedir. Kaç iş yaparsanız yapın, işverenler her biri ödeme yaparken gelir vergisini sanki siz sadece onun yanında çalışıyormuşsunuz gibi verginizi keser ve vergi dairesine yatırır. Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı bu noktada daha fazla vergi geliri elde etmek için ücretli çalışanların tüm ücret gelirlerini ayrıca toplu beyan etmelerini ve ekstra vergi ödemelerini zorunlu kılmaktadır. Elde edilen ücretlerden stopaj yapılırken bazı koşullarda ücretlinin de bunu vergi dairesine beyan etmesi gerekmektedir. Bu koşullar şöyle;
İlk koşul; Gelir Vergisi Kanunu, bir kişinin birden fazla işverenden ücret alması durumunda bir işverenden aldığı ücret hariç diğer işverenlerden aldığı gayri safi ücret toplamının 2021 yılı için 53.000 TL’yi (GVK m.103’te belirtilen tarifedeki ikinci dilimin üst sınırını) aşması durumunda tüm ücret gelirini beyan etmesini ve ekstra vergi ödemesini zorunlu kılmaktadır. Buradaki gayri safi ücret geliri ücretlinin eline geçen net ücret değil vergi hesaplanmasında dikkate alınan ücret tutarıdır. Gayrisafi ücret; eline geçen ücrete hesaplanan verginin de eklenmesi durumundaki ücrettir. Yani iki işverenden ücret geliri elde edilirse istediğiniz işvereni birinci işveren kabul edip diğer işverenden aldığınız ücretin toplamı 2021 yılı için 53 bin TL’yi aşarsa iki işverenden elde edilen tüm ücretin 2022 Mart ayında beyan edilmesi ve ekstra vergi ödenmesi gerekmektedir.
İkinci koşul; Bir ya da daha fazla işverenden alınan ücret tutarlarının toplamının 2021 yılı 650 bin TL’yi geçmesi durumunda da beyan edilip ekstra vergi ödenmesi gerekmektedir. Örneğin Ercan Bey ilk işvereninden 2021 yılı için 550 bin TL, ikinci işvereninden ise 40 bin TL ücret alsın. Bu durumda ilk koşulu hatırlarsak; yüksek olan ücreti “ilk işveren” kabul edip (örneğimize göre 550 bin TL) diğer ücretin 53.000 TL’lik beyan sınırını geçip geçmediğine bakmak olsun.
Buna göre stopaj yoluyla alınan 550 bin TL ilk işveren, ikinci işverenden alınan 40 bin TL, GVK madde 103’te belirtilen tarifedeki ikinci dilimin üst sınırını yani 2021 yılı için 53 bin TL’yi geçmediği için ilk koşula göre beyan vermeyecek.
İkinci koşulumuzda toplam aldığı tutarın GVK madde 103’te belirtilen tarifedeki dördüncü dilimin üst sınırını yani 2021 yılı için 650 bin TL’yi geçip geçmediğine bakacağız. (550 bin + 40 bin TL’nin toplamı) 590 bin TL, 650 bin TL beyan sınırını geçmediğine göre bu kişinin ayrıca beyan etmesine gerek yoktur.
Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenebilecektir. Yani yüksek olan ücretin alındığı işvereni ilk işveren kabul etmek ücretlinin lehine sonuç doğurabilir.
Özetle
a)Tek işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamı GVK m.103’de yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşması,
b) Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşması,
c) Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 53.000 TL) aşması,
durumunda 2022 Mart ayında yıllık beyannameyle beyan edilmesi gerekmektedir.
Birden fazla işverenden ücret alınması durumu özellikle holding yapılarında ve grup şirketlerinin iştiraklerinin birinin ya da birkaçının yönetim kurulu üyeliklerinde bulunması karşılığı aldığı ücret ve huzur hakları durumunda görülmektedir.
Çok hassas olan bu duruma ilişkin birkaç örnek vermeye çalışayım;
Örnek 1; Bayan D, 2021 yılında tek işverenden stopaj yoluyla vergilendirilmiş 900.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Bayan D’nin 2021 yılında elde ettiği ücret geliri GVK m.103’deki yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşması nedeniyle, Bayan D, bu ücret gelirini, 2022 Mart ayında yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmesi gerekmektedir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir.
Örnek 2; Ercan Bey 2021 takvim yılında; birinci işverenden 560.000 TL, ikinci işverenden 100.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı stopaj yoluyla vergilendirilmiştir.
Ercan Beyin, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretleri toplamı (560.000 TL+100.000 TL=) 660.000 TL, GVK m.103’deki yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aştığından ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir.
Örnek 3; Ali Bey 2021 takvim yılında; birinci işverenden 450.000 TL, ikinci işverenden 60.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı stopaj yoluyla vergilendirilmiştir.
Ali Bey’in, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretleri toplamı (450.000 TL+60.000 TL=) 510.000 TL, GVK m.103’deki yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşmamakla birlikte birden sonraki işverenden elde ettiği ücret geliri olan 60.000 TL, aynı Kanunun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan (2021 yılı için 53.000 TL) tutarı aştığından iki işverenden elde ettiği ücret geliri toplamı beyan edilecektir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilebilecektir.
Örnek 4; Ayşe Hanım, 2021 takvim yılında; birinci işverenden 500.000 TL, ikinci işverenden 30.000 TL ve üçüncü işverenden 15.000 TL olmak üzere üç işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı stopaj yoluyla vergilendirilmiştir.
Birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı serbestçe belirlenebildiğinden, Ayşe Hanım, 500.000 TL’lik ücret gelirini birinci işverenden elde edilen ücret olarak belirlemiştir.
Buna göre Ayşe Hanım
- Üç işverenden elde ettiği ücret gelirleri toplamı (500.000 TL+ 30.000 TL+ 15.000 TL=) 545.000 TL, GVK m.103’deki yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşmadığından ve
- Birden sonraki işverenlerden elde ettiği ücretleri toplamı (30.000TL+ 15.000 TL=) 45.000 TL, aynı Kanunun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 53.000 TL) aşmadığından, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan etmesine gerek yoktur.
Bu kişilerin ikinci işverenden ücret aldıkları nasıl tespit ediliyor?
Hazine ve Maliye Bakanlığı normal koşullarda düzenli şekilde nüfus müdürlüğünden, tapu müdürlüğünden, yurt dışı giriş/çıkış işlemlerinden ve belli tutarı aşan parasal aktarmalar için bankalardan aylık bilgi almaktadır. Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın SGK ile bu şekilde bir anlaşması ve ilişkisi maalesef bulunmamaktadır. Yani SGK’dan birden fazla işveren için düzenli bir bilgi almamaktadır. Bu durumda Hazine ve Maliye Bakanlığı, SGK’sı iki ayrı işverenden ödenmiş kişileri tespit ettiğinde bu kişiler için iki ayrı işverenden ücret ödendiği anlayışıyla bu kişiler için cezalı vergi hesaplaması yapmaktadır. Ancak bu durum maalesef Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yaptığı inceleme vs durumlarda tesadüfen tespitine ya da birinin şikâyetine bağlıdır. Söz konusu durumun daha sistematik yapılması adına Gelir Vergisi ya da Vergi Usul Kanunu’na bir hüküm konulması yerinde olacaktır.
Üst düzey kamu kurumu yöneticilerinin durumu
Yapılan yeni düzenlemeye göre 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu uyarınca hüküm altına alınan “Genel Yönetim Kapsamında” bulunan kamu idareleri ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda çalışan personelin genel yönetim kapsamındaki diğer kurumlardan ücret alması durumunda bu ayrı kuruluşlar birden fazla işveren kabul edilmeyecek ve aldıkları tutar ne olursa olsun ayrıca beyan edilmeyecektir.
Genel yönetim kapsamındaki idarelerden kasıt ise;
-Cumhurbaşkanlığı, İletişim Başkanlığı, Diyanet ve tüm bakanlıkları da kapsayan genel bütçeli idareleri,
-Tüm devlet üniversitelerini de kapsayan Özel bütçeli idareleri
-BDDK, SPK, Rekabet Kurumu gibi kurumları kapsayan Düzenleyici ve Denetleyici idareleri,
-Sosyal güvenlik kurumlarını
Ve
-Mahalli idarelerdir.
Buna göre genel yönetim kapsamında bulunan bir idarede görev alan bir kişi aynı anda ya da yıl içinde tayin vs gibi nedenlerle yine genel yönetim kapsamındaki başka bir kuruluşa ücret karşılığı geçse aldığı ücret tutarı ne olursa olsun ayrıca beyan etmeyecektir. Yani yukarıda yazıldığı gibi birden fazla işveren statüsüne dahil etmeyeceğiz. Bunun nedeni de normal koşulda ikinci ya da sonraki işverenden alınan ücret her seferinde her işveren Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddesinde yer alan tarifenin ilk diliminden başlatırken “genel yönetim kapsamındaki” idareler arasındaki ücretlerde ise matrah kümülatif dikkate alınmaktadır. Yani toplanarak hangi vergi dilimine giriyorsa o dilimden vergilendirilmesi yapılmaktadır.
Ancak Genel yönetim kapsamındaki idareler ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda çalışan personelin; aynı yıl içerisinde, bunlar dışında bir işverenden de ücret geliri elde etmesi veya görevinden ayrılarak bu işveren nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, söz konusu personelin ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı gelir vergisi stopajına tabi tutulacaktır. Bu durumda, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının, GVK m.103’deki yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 53.000 TL) aşması veya bu tutarı aşmamakla birlikte her iki işverenden aldığı ücret geliri toplamının aynı Kanunun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşması halinde, ücret gelirlerinin tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.
Örnek 5; M Bakanlığında görevli Fatma Hanım, 2021 yılı içerisinde B Bakanlığının ilişkili kuruluşu olan T Kurumu yönetim kurulu üyeliği dolayısıyla huzur hakkı ücreti elde etmiştir. Fatma Hanım’ın, M Bakanlığı ile T Kurumu yönetim kurulu üyeliğinden aldığı ücret ödemeleri, tek işverenden elde edilen ücret olarak kümülatif matrah yani toplam esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Kendisi ayrıca bu gelirleri toplamı ne kadar olursa olsun beyanname vermeyecektir.
Hangi kuruluşun hangi bakanlığın bağlı ya da ilgili kuruluşu olduğu kamu kurumlarının internet sayfasında yazmaktadır. Kafa karışıklığını gidermek için bakmakta fayda vardır.
Yıl içinde iş değiştirenlerin durumu
Yıl içinde iş değiştirenler de birden fazla işverenden ücret engeline takılmaktadırlar. 160 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği uyarınca kişinin aynı takvim yılı içinde iş değiştirmesi durumunda her yeni işveren ücret toplamını kümülatif değil de daha önce maaş almamış gibi ilk dilimden başlayarak GVK madde 103’te belirtilen tarifeye göre hesaplamaktadır.
Gelir İdaresi Başkanlığının verdiği 23.05.2017 tarih ve 38418978-120[61-2017/13]-160324 sayılı Özelge’sinde ise; yeni işe başlayan personelin çalışacağı süre içerisinde elde edeceği ücret gelirinin vergilendirilmesi aşamasında daha önce çalışmış olduğu işverenden elde ettiği kümülatif ücret matrahının yeni iş yerinde çalışacağı süre içerisinde elde edeceği ücret matrahı ile ilişkilendirilmemesi, yeni iş yerinde söz konusu personelin elde edeceği ücretlerin tevkif suretiyle vergilendirilmesine esas olarak başlangıçta "0" matrahın dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir.
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın bu şekilde bir özelge vermesi esasında özel sektör çalışanlarının ücret gelirlerini yeterince kontrol edemediğinin bir tür itirafı niteliğindedir. Konu SGK ile yapılacak bir ortak otomasyon projesiyle çözülebilecek bir mahiyettedir.
Ücretlinin bu durumda ikinci işverenden alacağı ücret tutarı GVK m.103’de belirtilen tarifenin ikinci dilimindeki tutarı aşması durumunda ayrıca beyan etmesi gerekmektedir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı geçmişe yönelik işlem yapabilir mi?
Evet yapabilir. Hazine ve Maliye Bakanlığı geriye yönelik 5 yıl içinde yapacağı denetimlerde bu şekilde bir gelir elde ettiğinizi tespit eder ve sizin bunu beyan etmeyip ve dolayısıyla da verginizi ödemediğinizi fark ederse ortaya çıkan bu vergiye ek olarak bu verginin 1 katı kadar cezasını (vergi ziyaı cezası) ve hesaplanan bu vergi üzerinden o dönemden bu zamana kadar aylık %1,6 olan gecikme faizi alacaktır.
Benden uyarması…
Kaynak:
www.t24.com
