Bireysel Emeklilik Sistemi’nde Kısmen Ödeme Başlıyor
Akif AKARCA / Dr. Mehmet ŞAFAK - 28 Eylül 2023Bilindiği üzere, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu düzenlemelerine göre; Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) katılımcı, sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşulu ile 56 yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanmaktadır.
Emekliliğe hak kazanan katılımcı, bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin
● Bir program dahilinde ödenmesini,
● Tamamının defaten ödenmesini
ya da
● Yapacağı yıllık gelir sigortası sözleşmesi çerçevesinde kendisine maaş bağlanmasını, talep edebilmektedir.
Yıllık gelir sigortası, toplu veya belirli süreler içinde yapılan katkılara göre sigortalının yaşaması halinde hemen veya belli bir süre sonra başlayan, sigortalıya veya lehtarlarına ömür boyu veya belirli süreler için yapılan düzenli ödemelerdir. Yıllık gelir sigortası sözleşmesine göre belirlenen emeklilik maaşı, aylık, üçer aylık, altı aylık veya yıllık olarak ödenebilmektedir.
Öte yandan, bireysel emeklilik yaptıranlar için devlet de katkıda bulunmakta olup, devlet katkı payı, işveren tarafından ödenenler hariç, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı katılımcılar ile 5901 sayılı Kanun’un 28’inci maddesi kapsamındaki katılımcılar adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının yüzde 30’una (daha önce yüzde 25’ine idi) karşılık gelen tutar kadardır.
Katılımcılardan
a) En az üç yıl sistemde kalanlar devlet katkısı hesabındaki tutarın yüzde 15’ine,
b) En az altı yıl sistemde kalanlar devlet katkısı hesabındaki tutarın yüzde 35’ine,
c) En az on yıl sistemde kalanlar devlet katkısı hesabındaki tutarın yüzde 60’ına,
hak kazanmaktadır. Bu sürelerin hesabında emeklilik sözleşmesi esas alınır.
Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat veya malûliyet nedeniyle ayrılanlar devlet katkısı hesabındaki tutarın tamamına hak kazanmaktadır. Devlet katkısı hesabındaki tutarlardan hak kazanılan tutarlar sistemden ayrılma veya emeklilik durumunda katılımcıya ödenir.
Anılan bireysel emeklilikte bugüne kadar “kısmen ödeme” yokken, anılan kanunun 6. maddesinde yer alan yetkiye dayanarak çıkartılan 26 Eylül 2023 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan ve 6 ay sonra yürürlüğe girecek olan “Bireysel Emeklilik Sisteminde Kısmen Ödeme Hakkında Yönetmelik” düzenlemeleri ile belli durumlar için kısmen ödeme imkanı getirilmiştir.
Kısmen Ödemenin Yapılabileceği Haller
Anılan düzenlemelere göre kısmen ödemenin yapılabileceği haller şunlardır:
● Evlilik,
● Konut alımı,
●Eğitim,
●Doğal Afet.
En az beş yıl yürürlükte olan bir sözleşmesi bulunan katılımcı, konut alımı veya evlenme hallerinde bu sözleşmesinden kısmen ödeme başvurusunda bulunabilir. Konut alımı için kısmen ödeme hakkından faydalanan katılımcı, başvuru tarihinden iki ay öncesine kadar veya kısmen ödeme tarihinden itibaren iki ay içinde aldığı konutun, kendi adına en az yüzde elli sahiplik payını gösteren kat mülkiyeti veya kat irtifakı kurulmuş tapu belgesinin bir nüshasını şirkete ibraz etmelidir.
Evlilik için kısmen ödeme hakkından faydalanan katılımcı, başvuru tarihinden önceki iki ay içinde veya kısmen ödeme tarihinden itibaren iki ay içinde evlendiğini gösteren e-Devlet üzerinden alınmış nüfus kayıt örneğinin bir nüshasını şirkete ibraz etmelidir.
En az beş yıl yürürlükte olan bir sözleşmesi bulunan katılımcı, başvuru tarihinde yirmi bir yaşını aşmamış olmak koşuluyla, Türkiye’de faaliyet gösteren üniversitelerin herhangi bir örgün eğitim lisans programına kayıtlı olması halinde bu sözleşmesinden kısmen ödeme başvurusunda bulunabilir. Eğitim için kısmen ödeme hakkından faydalanacak katılımcı, e-Devlet üzerinden alınmış öğrenci belgesinin bir nüshasını şirkete ibraz etmelidir. Katılımcı, kısmen ödeme hakkından aylık, üç aylık veya yıllık ödemeli ve dört yıl süreli yıllık gelir sigortası ürünü almak suretiyle faydalanabilir. Katılımcının kısmen ödemeye konu birikimi, kısmen ödeme başvurusunun kabul edilmesinden itibaren en geç on iş günü içinde yıllık gelir sigortası poliçesi primi olarak katılımcının tercih ettiği sigorta veya emeklilik şirketine tek seferde ödenir.
Genel hayata etkili afet ilan edilen bölgelerde, afetten zarar gören katılımcılar, doğal afetin meydana geldiği tarihi müteakip altı ay içinde kısmen ödeme başvurusunda bulunabilir.
Kısmen Ödeme Başvurusu Yapılabilmesi İçin Gerekli Diğer Şartlar ve Ödeme:
Evlilik, konut alımı ve eğitim halleri nedeniyle kısmen ödeme başvurusunda bulunabilmek için başvuru tarihi itibarıyla geçerli olan aylık brüt asgari ücret tutarının en az beş katı kadar katkı payı ödenmiş olması gerekir. Keza, kısmen ödeme alma hakkı, evlilik veya konut alma hallerinde kısmen ödeme tarihinden itibaren üç yıl içinde, eğitim halinde ise dört yıl içinde; emeklilik, vefat veya maluliyet halleri hariç, kısmen ödemeye konu sözleşmesini sistemden çıkış işlemi ile sonlandırmayacağına dair taahhüt vermek şartıyla kullanılabilir.
Doğal afet hali nedeniyle kısmen ödeme müracaatında bulunabilmek için “bireysel emeklilik sözleşmesinin en az 5 yıl devam etmiş olması” ve “başvuru tarihi itibarıyla geçerli olan aylık brüt asgari ücret tutarının en az beş katı kadar katkı payı ödemiş olması” şartları aranmaz.
Katılımcı, yönetmelikte belirlenen ve yukarıda sayılan hal ve koşullarda birikiminin yüzde ellisine kadar olan tutarın kısmen ödenmesi için şirkete başvurabilir.
Bireysel emeklilik şirketi, kısmen ödeme hakkını kullanmak isteyen katılımcının başvurusunu yapabilmesini teminen kısmen ödeme talep formunu, şirketin internet sitesinde katılımcı adına oluşturulan güvenli sayfadan alabilmesi için gerekli altyapıyı hazırlar. Katılımcı, eksiksiz olarak doldurduğu kısmen ödeme talep formunu; imzalayarak posta yoluyla veya onaylayarak elektronik iletişim araçlarıyla şirkete ulaştırır. Şirket, kısmen ödeme talep formundaki bilgilerin bu Yönetmeliğe uygunluğunu emeklilik gözetim merkezi tarafından sağlanan altyapı üzerinden kontrol eder. Başvurunun bu Yönetmelikte öngörülen şartları sağlamaması durumunda, katılımcı, başvuru formunun şirkete ulaştığı tarihten itibaren üç iş günü içinde gerekçesiyle bilgilendirilir. Başvurunun kabul edilmesi durumunda ise başvuru formunun şirkete ulaştığı tarihten itibaren on iş günü içinde kısmen ödemeye konu tutar, şirket tarafından katılımcının belirttiği hesaba ödenir. Katılımcının eğitim amacıyla kısmen ödeme hakkını kullanması halinde ise bu tutar katılımcının yıllık gelir sigortası yaptıracağı sigorta veya emeklilik şirketine ödenir.
Devlet Katkısı:
Kısmen ödeme alan katılımcının, devlet katkısı ödemesi yapılacağı tarihte ilgili sözleşmenin devlet katkısı hesabında bulunan tutarla sınırlı olmak üzere hesabından;
● Evlilik veya konut alımı hallerinde kısmen ödemeye konu tutarın yüzde yirmisi,
● Eğitim ve doğal afet hallerinde kısmen ödemeye konu tutarın yüzde yirmi beşi,
oranına karşılık gelen miktardaki fon payının satım talimatı verilir ve fon paylarının nakde dönüştüğü gün elde edilen nakit tutar devlet katkısı hesabından çıkarılarak katılımcıya kısmen ödeme tutarı ile birlikte ödenir.
Anılan yönetmelik hemen yürürlüğe girmediği ve yayımlandığı tarihten 6 ay sonra yürürlüğe gireceği için, kısmen ödeme başvuruları en erken 26 Mart 2024 tarihinden sonra yapılabilecektir.
Yazar: Akif Akarca & Dr. Mehmet Şafak
Kaynak: https://www.ekonomim.com/
