Limited Şirket Ortaklık Paylarının Devri ve Vergileme
Akif AKARCA / Dr. Mehmet ŞAFAK - 10 Mart 2022Limited şirket bir veya daha çok (50 kişiye kadar) gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan ve esas sermayesi belirli olan sermaye şirketidir. Şirketin esas sermayesi en az 10 bin TL olmak durumundadır. Kurucuların kanuna uygun olarak hazırladıkları sözleşmenin ticaret sicil müdürlüğünde, yetkilendirilmiş personelin huzurunda limited şirket kurma iradelerini beyan ve sözleşmeyi imza etmeleri ile kurulur. Şirket, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Ortakların sermayenin tamamını şartsız olarak ödemeyi taahhüt etmeleri gereklidir.
Ortaklık paylarının devri
Limited şirketlerde ortaklık payının devrine ilişkin olarak eski Ticaret Kanunu’nda yer alan hükümler önemli ölçüde değişmiştir. 6102 Sayılı Yeni TTK’nın 593’üncü maddesine göre, “…esas sermaye payı ortaklar arasındaki devirler de dahil olmak üzere sadece aşağıdaki hükümler uyarınca devredilebilir veya miras yoluyla geçer.
Esas sermaye pay senetleri ispat aracı şeklinde veya nama yazılı olarak düzenlenir. Ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerinin, ağırlaştırılmış veya bütün ortakları kapsayacak biçimde düzenlenmiş, rekabet yasağının ve şirket sözleşmesinde ön görülmüş önerilmeye muhatap olma, ön alım, geri alım ve alım haklarının bu senetlerde açıkça belirtilmesi gereklidir.’’
Devrin pay defterine kaydı
Şirket, esas sermaye paylarını içeren bir pay defteri tutar. Ortakların adları, adresleri, her ortağın sahip olduğu esas sermaye payının sayısı, esas sermaye payının devirleri ve geçişleri, itibari değerleri, grupları esas sermaye payları üzerindeki intifa ve rehin hakları sahiplerinin adları ve adresleri bu deftere yazılır. Ortaklar pay defterini inceleyebilir.
Gerek payın devri ve gerekse devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılacak olup, tarafların imzaları noterden tasdik olunur. Ayrıca şekil şartını haiz bu devir sözleşmesinde, ek ödeme ve yan edim yükümlülükleri getirilmiş; rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu husus, önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları ile sözleşme cezasına ilişkin koşullar belirtilir.
Pay devrinde ortaklar genel kurulunun rolü
Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur. Şirket sözleşmesi ile ortaklık payının devri yasaklanabilir. Ancak, haklı sebeplerin varlığı halinde sözleşme ile yasaklansa ya da ortaklar genel kurulu pay devrini reddetse bile ortak kanun’da belirtilen şartlarla ortaklıktan çıkma hakkını kullanabilir.
Şirket sözleşmesinde yapılacak bir düzenlemeyle pay devri için genel kurul onayının kaldırılması mümkündür. Özellikle taraflar arasında uyuşmazlık olan hallerde şirket içi kilitlenmenin bu yolla aşılabilmesi mümkün olabilecektir.
Limited şirket paylarının devir şekilleri
Limited şirket ortaklarının paylarının devri pay sahiplerinin sahibi bulundukları paylarının satışı yoluyla olabileceği gibi miras yoluyla ve icra halleri gibi nedenlerle de gerçekleşebilmektedir.
Satış yoluyla devir
Aşağıdaki hususlar çerçevesinde limited şirket hisse satışı gerçekleşir.
(1) Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onanır. Ayrıca devir sözleşmesinde, ek ödeme ve yan edim yükümlülükleri; rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu husus önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları ile sözleşme cezasına ilişkin koşullar da belirtilir.
(2) Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur.
(3) Şirket sözleşmesinde başka türlü düzenlenmemişse, ortaklar genel kurulu sebep göstermeksizin onayı reddedebilir.
(4) Şirket sözleşmesiyle sermaye payının devri yasaklanabilir.
(5) Şirket sözleşmesi devri yasaklamış veya genel kurul onay vermeyi reddetmişse, ortağın haklı sebeple şirketten çıkma hakkı saklı kalır.
(6) Şirket sözleşmesinde ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri öngörüldüğü takdirde, devralanın ödeme gücü şüpheli görüldüğü için ondan istenen teminat verilmemişse, genel kurul şirket sözleşmesinde hüküm bulunmasa bile, onayı reddedebilir.
(7) Başvurudan itibaren üç ay içinde genel kurul reddetmediği takdirde onayı vermiş sayılır.
Miras, eşler arasındaki mal rejim ve icra hallerinde pay devri
Miras, eşler arası mal rejimi ortaklık paylarının icra işlemleri nedeniyle de limited şirket hisseleri el değiştirir. Bu suretle yapılacak devirlerde de aşağıdaki TTK esaslarına uyulur.
(1) Esas sermaye payının, miras, eşler arasındaki mal rejimine ilişkin hükümler veya icra yoluyla geçmesi hâllerinde, tüm haklar ve borçlar, genel kurulun onayına gerek olmaksızın, esas sermaye payını iktisap eden kişiye geçer.
(2) Şirket, iktisabın öğrenilmesinden itibaren üç ay içinde esas sermaye payının geçtiği kişiyi onaylamayı reddedebilir. Bunun için, şirketin, payları kendi veya ortağı ya da kendisi tarafından gösterilen üçüncü bir kişi hesabına, gerçek değeri üzerinden devralmayı, payın geçtiği kişiye önermesi şarttır.
(3) Red kararı, devrin gerçekleştiği günden itibaren geçerli olmak üzere geriye etkilidir. Red, bu konudaki kararın verilmesine kadar geçen süre içinde alınan genel kurul kararlarının geçerliliğini etkilemez.
(4) Şirket, üç ay içinde esas sermaye payının geçişini açıkça ve yazılı olarak reddetmemişse onayını vermiş sayılır.
Limited şirket payının gerçek kişilerce devri ve vergileme
Limitet şirket ortaklığını temsil eden paylar, şartların yerine getirilmesi koşuluyla bir başkasına devredilebilmektedir. Ortaklık hakkını temsil eden payların devri şirketin diğer ortaklarından birine veya bir kaçına yapılabileceği gibi tamamen şirket dışından birine de yapılabilmektedir. Bu hususta herhangi bir sınırlama yoktur.
Limited şirket paylarının devri halinde devir dolayısıyla devredenin elde ettiği kazanç gelir tabi olabilir. Ayrıca devir işlemi katma değer vergisine, devir sözleşmesi damga vergisine-d4vir işlemleri harca tabi olabilir. Vergi istisna ve muafiyetleri vergilemeyi önler.
Gelir vergisi
Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80'inci maddesinin (4) numaralı bendinde, ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların değer artışı kazancı olduğu hükme bağlanmış olup anılan maddenin devamında "elden çıkarma" deyiminin yukarıda yazılı mal ve hakların (iştirak hissesi dahil) satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade ettiği belirtilmiştir.
Ortaklık hakkı veya hissesi, her türlü şahıs ve sermaye şirketlerinde, ortakların hisse senedine bağlanmamış payını ifade eder. Madde hükmünde bahsi geçen ortaklık hakları ve hisselerinden kasıt ticari ortaklıklarda ortakların hisse senetleri ile temsil edilmemiş, paylarını ifade etmektedir. Bu kapsamda limited şirkete ait ortaklık hakkını temsil eden payların elden çıkarılmasından doğan kazançlar, Gelir Vergisi Kanunu uygulamasında değer artışı kazancı olarak vergilenmektedir. Limited şirket payları da senede bağlanmakla beraber anonim şirket hisse senedi gibi menkul kıymet niteli yoktur.
Bir kısım değer artışı kazançları için öngörülen elde tutulma süresine ilişkin sınırlayıcı hükümler ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar için söz konusu değildir. Bir başka deyişle ortaklık hakkının veya hissesinin elde tutulma süresi ne olursa olsun sağlanan safi kazanın istisna tutarını aşan kısmı vergiye tabidir.
İvazsız olarak iktisap edilen limited şirket ortaklık paylarının satışından elde edilen kazancın(satışla servetin şekil değiştirdiği gerekçesi ile) vergiye tabi olmaması gerektiği yönünde görüşler de mevcuttur.
Safi kazancın tespiti ve iktisap bedelini endeksleme
GVK'nun safi değer artışını düzenleyen mükerrer 81'inci maddesinin son fıkrasına göre mal ve hakların elden çıkarılmasında iktisap bedeli, elden çıkarılan mal ve hakların, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere, Devlet istatistik Enstitüsü'nce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki (TEFE, ÜFE) artış oranında arttırılarak tespit edilir. Burada hesaplama yapılırken mal ve hakkın iktisap edildiği aydan bir önceki aya ait endeks değeri ile elden çıkarılan aydan bir önceki aya ait endeks değeri kullanılarak iktisap bedeli gerçek değerine yükseltilecektir. Ancak, endeksleme yapılabilmesi için endeksteki artış oranının %I0 veya üzerinde olması gerekir.
Safi değer artışı kazancının tespitinde indirilebilecek giderler
GVK'nun birinci maddesinde gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarı olarak tanımlanmıştır. İkinci maddenin son fıkrasında da bu anlayış korunmuş ve aksine hüküm olmadıkça kazanç ve iratların gelirin tespitinde gerçek ve safi miktarları ile nazara alınacakları hükme bağlanmıştır.
Gelirin safi olması, gelirin elde edilmesi ve idame ettirilmesi sırasında yapılan giderlerin gayrisafi hâsılattan indirilmesine imkan tanınması, kalan tutarın gelir olarak kabul edilip vergilendirilmesi anlamına gelmektedir.
GVK'nın "Safi değer artışı" başlıklı mükerrer 81'inci maddesine göre değer artışında kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından, elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedelleri ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının uhdesinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunur.
İstisna ve safi kazanç
Bir takvim yılında elde edilen değer artış kazancının,2021 yılı gelirleri için,43.000 lirası gelir vergisinden istisnadır. 2022 kazançları için bu istisna 58.000 lira olarak belirlenmiştir. İstisna tutarını aşan kısım GVK genel hükümlerine göre vergilenir. Mükellefin bu kazancı yanında yıllık beyannamede beyan edeceği başka kazancı varsa tarifeye göre vergi hesabı toplam tutar üzerinden yapılacaktır.
Ortaklık payının dar mükellef gerçek kişilerce elden çıkarılması bazı özellikler arz ettiğinden konu GVK’nın ilgili hükümleri çerçevesinde ayrıca değerlendirilmelidir.
Limited şirket pay devri ve KDV
Gerçek kişilerin paylarını devretmeleri Katma Değer Vergisine tabi değildir. Şahsi ticari faaliyet kapsamında gerçekleştirilen pay devirleri-teslimler ise katma değer vergisinin konusuna girer.
Kurumların aktifinde bulunan limited şirket paylarının satışı da KDV’nin konusuna girer. Ancak kanunun 17/4-r maddesinde, kurumların aktifinde iki tam yıl tutulmuş iştirak hisseleri bu süreden sonra satıldığında KDV’den istisna olmaktadır.
Limted şirket pay devri sözleşmeleri damga vergisi ve harçtan müstesnadır.
488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli 2 Sayılı Damga Vergisinden istisna kağıtlarla ilgili Tablonun IV –Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar’’ bölümünün 16.ncı sırasında yer alan düzenlemeye göre’’ Anonim, eshamlı komandit, limited şirketler ile yatırım fonlarının kuruluşlarına, pay devirlerine, sermaye artırımlarına ve süre uzatımlarına ilişkin olarak düzenlenen kağıtlar ‘’damga vergisinden istisnadır. 60.Seri no.lu Damga Vergisi Genel Tebliğinde ayrıntılı açıklamalar yapılmıştır.
492 Sayılı Harçlar Kanunu’nun 123’üncü maddesinde yer alan hükme göre ‘’Anonim, eshamlı komandit, limited şirket ve kooperatiflerin kuruluş, pay devri, sermaye artırımı, birleşme, devir, bölünme ve nevi değişiklikleri nedeniyle yapılacak işlemler…’’harçtan muaftır.77 Seri No.lu Harçlar Genel Tebliğinde ayrıntılı açıklamalara yer verilmiştir.
