Yeniden Matrah ve Vergi Artırımı

Yeniden Matrah ve Vergi Artırımı

Akif AKARCA / Dr. Mehmet ŞAFAK - 22 Mart 2023

2 Şubat 2023 tarihli Nasıl Bir Ekonomi Gazetesinde yayımlanan “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması, Matrah-Vergi Artırımı ve  Stok, Kasa, Ortaktan Alacak Affı “ başlıklı yazımızda açıklanan Kanun Teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisinde bazı değişiklik ve ilave düzenlemelerle kabul edilmiş ve “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7440 sayılı Kanun” 12 Mart 2023 tarihli ve 32130 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Bu yazımızda anılan Yasanın 5. ve geçici 1. maddelerinde yer alan “Matrah ve Vergi Artırımı” düzenlemeleri özetlenecektir.

Anılan Yasa maddesinde mükelleflerin 2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yıllarında (yıllarına ilişkin) beyan ettikleri;

• Gelir Vergisi
• Kurumlar Vergisi
• Gelir ve Kurumlar Stopaj Vergisi
• Katma Değer Vergisi

matrahlarını/vergilerini Kanunda öngörülen oranlarda artırmaları ve belli bir oranda vergi ödemeleri koşuluna bağlı olarak bu vergi türlerinden inceleme ve tarhiyata muhatap olmamaları yönünde düzenleme yapılmıştır. (Artırılacak matrah tutarları, oranları ve ödenecek vergi oranları bilgilerini içeren özet tablo Yazımız ekindedir.)

Matrah/vergi artırımı, Kanunun yayımlandığı 13.03.2023 tarihinden itibaren 31 Mayıs 2023 günü sonuna kadar yapılabilecektir.

Artırımlar üzerine hesaplanacak vergiler Haziran 2023 ayından başlamak üzere, aylık dönemler halinde azami 12 eşit taksitte, matrah ve vergi artırımı dolayısıyla verilecek beyannamelere ait damga vergisi ise (ki her bir beyanname için damga vergisi tutarı 1.000 TL’dir) ilk taksit ödeme süresi içinde ödenebilecektir. İstenirse ilk taksit döneminde verginin tamamı ödenebilir. Bu takdirde vergilerden (artırım için verilen beyannamelerin damga vergisi hariç)  % 10 indirim yapılır. Taksitle ödeme tercih edilirse, belirlenen vergi tutarı on iki eşit taksit için (1,09) katsayısı ile çarpılır ve bulunan tutar taksit sayısına bölünmek suretiyle aylık dönemler hâlinde ödenecek taksit tutarı hesaplanır.

Gelir ve Kurumlar vergisi mükellefleri gelir ve kurumlar vergisi matrahlarını artırdıkları takdirde, kendileri hakkında artırımda bulunulan yıllar için yıllık gelir ve kurumlar vergisi incelemesi ve bu yıllara ilişkin olarak bu vergi türleri için daha sonra başka bir tarhiyat yapılmayacaktır.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri vermiş oldukları yıllık beyannamelerinde (ihtirazi kayıtla verilenler dâhil) vergiye esas alınan matrahlarını, 2018 takvim yılı için %35, 2019 takvim yılı için %30, 2020 takvim yılı için %25, 2021 takvim yılı için %20, 2022 takvim yılı için %25 oranından az olmamak üzere artıracaklardır.

Artırımda bulunmak istedikleri yıl ile ilgili olarak vermiş oldukları gelir vergisi veya kurumlar vergisi beyannamelerinde, zarar beyan edilmiş olması veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluşmaması ya da hiç beyanname verilmemiş olması durumunda vergilendirmeye esas alınacak matrah her yıl için Kanun maddesinde belirtilen (ekteki özet tablolarda belirtilen) tutarlar esas alınarak artırılacak, keza ilgili yılda beyan edilen matrahlar üzerinden yukarıdaki orana göre belirlenen tutarlar, bu asgari matrah tutarlarının altında kalıyorsa, matrah asgari tutar kadar attırılacaktır. ( İşe başlama ve işi bırakma gibi nedenlerle kıst dönemde faaliyette bulunmuş mükellefler hakkında ilgili yıllar için belirlenen asgari matrahlar, faaliyette bulunulan ay sayısı (ay kesirleri tam ay olarak) dikkate alınarak hesaplanacaktır.)

Matrah artırımından her yıl için yararlanmak zorunlu olmayıp, sadece istenilen yıllar için artırımda bulunulabilir.

Artırılan matrah tutarları üzerinden % 20 oranında vergi hesaplanıp ödenecektir. Ancak, mükelleflerin artırımda bulunmak istedikleri yıla ait yıllık beyannamelerini kanuni sürelerinde vermiş, bu vergi türlerinden tahakkuk eden vergilerini süresinde ödemiş ve bu vergi türleri için bu Kanunun 2 nci ve 3 üncü madde (kesinleşmiş ve/veya kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan alacakların yapılandırılması) hükümlerinden yararlanmamış olmaları şartıyla, artırılan matrahlar üzerinden %15 oranında vergi ödenecektir. İstisna, indirim ve mahsuplar nedeniyle bu beyannameler üzerinden ödenmesi gereken verginin bulunmaması hâlinde de bu hüküm uygulanacaktır.

Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları 2018-2021 yıllarına ait zararlarının %50’si, 2022 ve izleyen yıllar kârlarından mahsup edilemeyecektir. Anılan yıllara ilişkin matrah artırımından önce 2022 yılı kurumlar vergisi beyannamesini vermiş ve matrah artırımında bulundukları yıllara ait zararların tamamını indirim konusu yapmış olanlar, bu beyannamelerini, matrah artırımı yapılması için öngörülen başvuru süresi içinde düzeltmeleri halinde vergi cezası kesilmeyecektir. Bu şekilde düzeltme yapılırsa, bu düzeltme üzerine tahakkuk edecek verginin, beyannamenin verildiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekecektir. Bu düzeltme nedeniyle 2022 yılı geçici vergilerinde düzeltme yapılmayacaktır.

Öte yandan, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artırımında bulundukları 2022 yılına ait zararlarının tamamı 2023 yılından itibaren izleyen yıl karlarından mahsup edilemeyecektir.

2022 yılına yönelik matrah artırımında bulunan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin, 2022 yılına ilişkin yıllık beyannamelerinde hesaplanan vergilerinden mahsup edilememiş geçici vergileri iade edilmeyecektir.

Gelir ve kurumlar vergisi stopajları ve katma değer vergisi için de 31 Mayıs 2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) artırım yapılabilecek olup, bunlarla ilgili artırımların özet bilgileri ekteki tabloda yer almaktadır.

Öte yandan, hesaplanarak veya artırılarak ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider veya maliyet unsuru olarak kabul edilmez; indirim, mahsup ve iade konusu yapılmaz.

Artırılan matrahlar nedeniyle geçici vergi hesaplanmaz ve tahsil olunmaz.

Matrah veya vergi artırımında bulunulması, 213 sayılı Kanunun defter ve belgelerin muhafaza ve ibrazına ilişkin hükümlerinin uygulanmasına engel teşkil etmez.

Bu maddeye göre matrah veya vergi artırımında bulunulması, bu Kanunun yayımlandığı tarihten önce başlanılmış olan vergi incelemeleri ile takdir işlemlerine engel teşkil etmez. Ancak, artırımda bulunan mükellefler hakkında başlanılan vergi incelemeleri ve takdir işlemlerinin, daha önce gelir ve kurumlar vergisine mahsuben ödenmiş vergilerin iadesine yönelik yapılması gereken incelemeler ve devreden katma değer vergilerine ya da katma değer vergilerinin terkinine ya da iadesine yönelik incelemeler saklı kalmak kaydıyla, 21 Mart 2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar sonuçlandırılamaması hâlinde, bu işlemlere devam edilmez. Mükelleflerin, başvuru süresinin sonuna (31 Mayıs 2023) kadar matrah ve vergi artırımında bulunmuş olmaları şartıyla, 21 Mart 2023 tarihinden sonra vergi dairesi kayıtlarına intikal eden raporlar ve kararlar üzerine tarhiyat yapılamayacağından, vergi incelemesi ve takdir işlemlerine devam edilmeyecektir. Bu süre içerisinde sonuçlandırılan vergi incelemeleri ile ilgili tarhiyat öncesi uzlaşma talepleri dikkate alınmaz. İnceleme veya takdir sonucu tarhiyata konu matrah veya vergi farkı tespit edilmesi hâlinde, inceleme raporları ile takdir komisyonu kararlarının vergi dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarihten önce artırımda bulunulmuş olması şartıyla inceleme ve takdir sonucu bulunan fark, bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri (matrah ve vergi artırımları) ile birlikte değerlendirilir. (İnceleme ve takdir işlemlerinin sonuçlandırılmasından maksat, inceleme raporları ve takdir komisyonu kararlarının vergi dairesi kayıtlarına intikal ettirilmesidir.)

Matrah veya vergi artırımı dolayısıyla mükelleflerce verilen yıllık, muhtasar ve katma değer vergisi beyannameleri ve diğer beyannameler için damga vergisi 1.000 TL olarak alınacaktır.

213 sayılı Kanunun 359 uncu maddesinin (b) fıkrasındaki “defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler”, bu maddede yer alan “matrah-vergi artırımı” hükümlerinden yararlanamazlar. Keza, terör suçundan hüküm giyenler, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla haklarında terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu gerekçesiyle adli makamlar, genel kolluk kuvvetleri veya Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı tarafından yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar kapsamında vergi incelemesi yapılması, terörün finansmanı suçu veya aklama suçu kapsamında inceleme ve araştırma yapılması talep edilenler de “matrah-vergi artırımı” hükümlerinden yararlanamazlar.

Matrah-Vergi Artırımı Özet Tablosu

Matrah artırımı Kanunun yayımlandığı 13.03.2023 tarihinden itibaren 31 Mayıs 2023 günü sonuna kadar yapılabilecektir.

Artırımlar üzerine hesaplanacak vergiler Haziran 2023 ayından başlamak üzere, aylık dönemler halinde azami 12 eşit taksitte, matrah ve vergi artırımı dolayısıyla verilecek beyannamelere ait damga vergisinin (ki her bir beyanname için damga vergisi tutarı 1.000 TL’dir) ilk taksit ödeme süresi içinde ödenebilecektir. İstenirse ilk taksit döneminde verginin tamamı ödenebilir. Bu takdirde vergilerden (artırım için verilen beyannamelerin damga vergisi hariç)  % 10 indirim yapılır. Taksitle ödeme tercih edilirse, belirlenen vergi tutarı on iki eşit taksit için (1,09) katsayısı ile çarpılır ve bulunan tutar taksit sayısına bölünmek suretiyle aylık dönemler hâlinde ödenecek taksit tutarı hesaplanır. 

GELİR VERGİSİNDE MATRAH ARTIRIMI
YIL	MÜKELLEFİN KENDİ BEYANINA GÖRE MATRAH ARTIŞ ORANLARI (%)	GELİR VERGİSİ MÜKELLEFLERİ İÇİN ASGARİ MATRAH ARTIŞ TUTARI (TL)		BEYAN EDİLECEK MATRAH ÜZERİNDEN ÖDENECEK VERGİ ORANI (%)
		İşletme Hesabı	Bilanço Esası ve Serbest Meslek Erbabı
2018	35	63.800	94.000	20
2019	30	66.400	99.600	20
2020	25	70.500	105.800	20
2021	20	75.000	112.400	20
2022	25	105.000	200.000	20

 

NOT:

l) Sadece basit usulde vergilendirilenler için vergilendirmeye esas alınacak asgari matrah, bilânço esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş tutarların ilgili yıllar itibarıyla 1/10’undan, geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluşanlar için 2/5’inden, geliri bunlar dışında kalan diğer gelir vergisi mükellefleri için ise işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenmiş tutardan az olamaz.

2) Artırımda bulunmak istedikleri yıla ait yıllık beyannamelerini kanuni sürelerinde vermiş, bu vergi türlerinden tahakkuk eden vergilerini süresinde ödemiş ve bu vergi türleri için bu Kanunun 2 nci ve 3 üncü madde (kesinleşmiş ve/veya kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan alacakların yapılandırılması) hükümlerinden yararlanmamış olmaları şartıyla bu fıkra hükmüne göre artırılan matrahları %15 oranında vergilendirilir. İstisna, indirim ve mahsuplar nedeniyle bu beyannameler üzerinden ödenmesi gereken verginin bulunmaması hâlinde de bu hüküm uygulanır.

3) Birden fazla gelir unsuru elde eden mükelleflerce, vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olunmaması için, bu fıkrada belirtilen ilgili gelir unsuru itibarıyla matrah artırımı yapılması şarttır.

4) 2022 yılı için matrah artırımında bulunabilmek için, 2022 yılına ilişkin gelir vergisi beyannamesinin verilmiş olması ve bu beyannamede beyan edilen matrahın % 122,93 oranında artırılmasıyla bulunan tutar ile 2022 takvim yılı üçüncü geçici vergi döneminde beyan edilen matrahın % 40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutarın yüksek olanından az olmaması şarttır. 

KURUMLAR VERGİSİNDE MATRAH ARTIRIMI
YIL	MÜKELLEFİN KENDİ BEYANINA GÖRE MATRAH ARTIŞ ORANLARI(%)	KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFLERİ İÇİN ASGARİ MATRAH ARTIŞ TUTARI (TL)	BEYAN EDİLECEK MATRAH ÖZERİNDEN ÖDENECEK VERGİ ORANI (%)
2018	35	200.000	20
2019	30	215.000	20
2020	25	230.000	20
2021	20	260.000	20
2022	25	500.000	20

 

NOT:

• Artırımda bulunmak istedikleri yıla ait yıllık beyannamelerini kanuni sürelerinde vermiş, bu vergi türlerinden tahakkuk eden vergilerini süresinde ödemiş ve bu vergi türleri için bu Kanunun 2 nci ve 3 üncü madde (kesinleşmiş ve/veya kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan alacakların yapılandırılması) hükümlerinden yararlanmamış olmaları şartıyla bu fıkra hükmüne göre artırılan matrahları %15 oranında vergilendirilir. İstisna, indirim ve mahsuplar nedeniyle bu beyannameler üzerinden ödenmesi gereken verginin bulunmaması hâlinde de bu hüküm uygulanır.
• 2022 yılı için matrah artırımında bulunabilmek için, 2022 yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmiş olması ve bu beyannamede (2022 yılı beyannamesinde) beyan edilen matrahın 2021 takvim yılında beyan edilen matrahın % 122,93 oranında artırılmasıyla bulunan tutar ile 2022 takvim yılı üçüncü geçici vergi döneminde beyan edilen matrahın % 40 oranında artırılması suretiyle bulunan tutarın yüksek olanından az olmaması şarttır.

 

KATMA DEĞER VERGİSİNDE VERGİ ARTIRIMI
YIL	YILLIK HESAPLANAN KDV TUTARI TOPLAMI ÜZERİNDEN ARTIRILACAK VERGİ ORANI (%)
2018	3
2019	3
2020	2,5
2021	2
2022	2

• Katma Değer Vergisi Beyannameleri ile beyan edilmiş olan hesaplanan katma değer vergilerinin yıllık toplam tutarı üzerinden yıl bazında yukarıda belirtilen oranlarda hesaplanacak katma değer vergileri ödenecektir.
• Katma Değer Vergisi Kanununun 11 inci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (c) bendi ve geçici 17 nci maddesine göre tecil-terkin uygulamasından faydalanan mükellefler için artırıma esas tutarın belirlenmesinde, tecil edilen vergiler hesaplanan vergiden düşülür.

GELİR VE KURUMLAR VERGİSİ STOPAJLARINA İLİŞKİN MATRAH ARTIRIMI
YIL		ÖDEMELERİN GAYRİSAFİ TUTARLARININ YILLIK TOPLAMI ÜZERİNDEN ARTIRILACAK VERGİ ORANI (%)
		Ücret Ödemeleri (Ödemelerin yıllık gayrisafi tutarları toplamı üzerinden)	Serbest Meslek Erbabına Yapılan Ödemeler(Ödemelerin yıllık gayrisafi tutarları toplamı üzerinden)	Gayrimenkul Sermaye İradı Ödemeleri* (Ödemelerin yıllık gayrisafi tutarları toplamı üzerinden)	Birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerine ait ödemeler** (Ödemelerin yıllık gayrisafi tutarları toplamı üzerinden)	Çiftçilere ve esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemeler (Ödemelerin yıllık gayrisafi tutarları toplamı üzerinden)
2018		6	6	6	1	Geçerli stopaj oranının % 25 ‘i
2019		5	5	5	1	Geçerli stopaj oranının % 25 ‘i
2020		4	4	4	1	Geçerli stopaj oranının % 25 ‘i
2021		3	3	3	1	Geçerli stopaj oranının % 25 ‘i
2020		2	2	2	1	Geçerli stopaj oranının % 25 ‘i

 

*Kurumlar vergisi tevkifatı kapsamında kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemeleri dahil.

** Gelir ve Kurumlar Vergisi kapsamında yapılacak tevkifatların tamamı

Yazar: Akif Akarca & Mehmet Şafak

Kaynak: https://www.ekonomim.com/