6111 Sayılı Yasayla Getirilen Teşvikten Yararlanmak İçin Ortalama İşçi Sayısı Nasıl Tespit Edilecektir?
MEHMET KELEŞ - SGM MÜDÜRÜ - 25 Aralık 2015
S. Mehmet KELEŞ
(Bozüyük Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü)
I. Giriş
Son yıllarda gerek işveren üzerindeki prim yükünün azaltılması, gerekse işsizliğin ve kayıt dışı istihdamın azaltılması yönünde uygulanan sigorta prim teşviklerinden biri de 6111 sayılı Yasa ile getirilmiştir. 6111 sayılı torba yasa ile 4447 sayılı Yasaya eklenen geçici 10. madde ile getirilen sigorta prim teşvikindeki ana unsur en az altı aydır işsiz olanların, işe alındıkları işyerindeki altı aylık ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olmasıdır.
Yazıda, teşvikten yararlanmak için diğer şartların yanında, "sigortalının işe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemdeki sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması" şartında belirtilen ortalama sigortalı sayısının nasıl tespit edileceği incelenecektir.
II.Teşvik Miktarı Ne Kadar?
4447 sayılı Yasanın geçici 10. maddesi ile getirilen sigorta prim teşviki, sigortalının prime esas kazancının üzerinden hesaplanmaktadır. Kapsama giren sigortalının prime esas kazancı üzerinden hesaplanan sigorta priminin işveren hissesine ait kısmının tamamı teşvik kapsamındadır. İşveren hissesine ait tutarın 5 puanlık kısmı hazine tarafından geriye kalan kısımları ise İŞKUR tarafından karşılanacaktır.
ÖRNEK: 4447 sayılı Yasanın geçici 10. maddesi kapsamındaki sigortalı (A)'nın prime esas kazancı 2.000 TL'dir. İşyerinin kısa vadeli sigorta kolu prim oranı % 3'tür. Bu sigortalı için teşvik kapsamında devlet tarafından karşılanacak prim miktarını hesaplayalım.
Kısa vadeli sigorta kolu prim oranı % 3 olan işyerinin, sigorta primi çalışan hissesi % 14, işveren hissesi % 21,5, toplam prim oranı da % 35,5'tir.
İşveren hissesine isabet eden % 21,5 primin tamamı teşvik kapsamındadır. Bunun 5 puanlık kısmı hazine, kalan 16,5 puanlık kısmı ise İŞKUR tarafından SGK'ya ödenecektir.
Hazinece karşılanacak tutar : 2000 * % 5 = 100,00 TL
İŞKUR tarafından karşılanacak tutar : 2000 * % 16,5 = 330,00TL
TOPLAM teşvik tutarı : 100,00 + 330,00 = 430,00 TL
İşveren tarafından SGK'ya ödenecek tutar ise, sigortalının brüt maaşından sigorta primi olarak kesmiş olduğu (2000 * % 14) 280,00 TL'dir.
Kısaca, teşvik kapsamında bulunan ve 2000 TL prime esas kazancı bulunan bir sigortalı için ödenmesi gereken 710,00 TL primin 430,00 TL'si devlet (İŞKUR ve Hazine) tarafından, kalan kısmı (sigortalı hissesi) ise işveren tarafından SGK'ya ödenecektir.
III. Teşvik Süresi
Teşvikten 01.03.2011 – 31.12.2015 tarihleri arasında işe alınan sigortalılar yönünden, sigortalının niteliklerine göre değişik sürelerde yararlanılabilecektir.
- İŞKUR'a kayıtlı, meslek belgesiz 29 yaşından büyük erkek için 6 ay,
- 01.03.2011 tarihinden sonra işe alınıp, çalışırken meslek belgesi alanlar için 12 ay, (1)
- 18-29 yaş arası erkek veya 18 yaşından büyük meslek belgesiz kadın için 24 ay,
- Mesleki yeterlik belgesi sahipleri ile Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitiren 29 yaşından büyük erkekler için 24 ay,
- Bunlardan İŞKUR'a kayıtlı olanlar için 30 ay,
- 18-29 arası erkekler ve 18 yaşından büyük kadınlardan Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğrenimi veya Türkiye İş Kurumunca düzenlenen kursları bitirenler için 36 ay,
- Bunlardan İŞKUR'a kayıtlı olanlar için 42 ay,
- Mesleki yeterlilik belgesi sahibi 18-29 yaş arası erkekler ve 18 yaşından büyük kadınlar için, 48 ay,
- Bunlardan İŞKUR'a kayıtlı olanlar için, 54 ay
süreyle teşvikten yararlanılabilecektir.
IV.Teşvikten Yararlanma Şartları
4447 sayılı Kanunun geçici 10'uncu maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden özel sektör işverenleri yararlanabilecektir. Teşvikten yararlanmak için, 01.03.2011 ilâ 31.12.2015 tarihleri arasında 18 yaşından büyük olanların ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması, işe alınan sigortalının işe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemde SGK'ya verilmiş aylık prim hizmet belgelerinde kayıtlı olmaması ve sigortalının fiilen çalışması gerekmektedir. Aynı zamanda işverence 06111 kanun kodlu aylık prim hizmet belgesinin yasal sürede e-sigorta üzerinden SGK'ya verilmesi, teşvik kapsamında İŞKUR ve hazinece karşılanacak tutarlar dışında kalan primlerin yasal sürede ödenmesi gerekmektedir.
V.Ortalama Sigortalı Sayısının Tespit Edilmesi
Teşvikten yararlanmak için kanunda sayılan diğer şartların yanında, işe alınan sigortalının işe alındığı tarihten önceki altı aylık sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması gerekmektedir.
ÖRNEK: Diğer şartları taşıyan ve meslek lisesi mezunu olan, diplomasındaki bölümle işyerinde yağacağı iş uyumlu olan, 2011 Ağustos ayında işe alınan 22 yaşındaki sigortalı (A) için, geriye dönük altı ayda işyerinden bildirimi yapılan sigortalı sayısının aşağıdaki şekilde olduğunu varsayalım.
Temmuz 2011: 3
Haziran 2011: 4
Mayıs 2011: 4
Nisan 2011: 3
Mart 2011: 2
Şubat 2011: 2
Bu durumda ortalama sigortalı sayısı : 3 + 4 + 4 + 3 + 2 + 2 = 18/6 = 3'tür.
Sigortalının toplam teşvikten yararlanma süresi (sigortalının işe alınmadan önce İŞKUR kaydı da yapılmıştır) : 42 aydır.
İşveren, sigortalı (A) için 2011 Ağustos ayından itibaren sigortalı sayısı 4'ün altına düşmediği aylarda 42 ay süreyle teşvikten yararlanabilecektir. Sigortalı sayısının ortalamanın altına düştüğü aylarda teşvikten yararlanamayacaktır.
Ortalama sigortalı sayısı, her ay işe alınan sigortalılar için ayrı ayrı değerlendirilecektir. Yukarıdaki örnekte Ağustos ayında sigortalı (A)'dan başka (C), (D), (E) adında 3 işçi daha işe alındığını varsayarsak, bu 3 işçi için de ortalama sigortalı sayısı 3 olacaktır. Ay içinde çalıştırılan sigortalı sayısı 4'ün altına düşmediği sürece, 3 sigortalının üzerindeki sayı kadar olanları için teşvikten yararlanılacaktır.
Ekim 2011 ayında işyerindeki sigortalı sayısının 5 olduğunu ve Ağustosta işe alınanların hepsinin çalışmaya devam ettiğini varsayarsak, işverence belirlenecek 2 sigortalı için teşvikten yararlanılabilecektir.
Sigortalı ilk işe alındığı ayda ortalama sigortalı sayısının üzerinde olmamakla birlikte, ilerleyen aylarda, ortalamanın üzerine çıkılması durumunda, ortalamanın üzerine çıkıldığı aylar için teşvikten yararlanılabilecektir.
Sigortalının işe alındığı tarihten geriye doğru 6 ay içinde SGK'ya bildirilen sigortalıların ortalaması hesaplanırken, hiç sigortalı bildirimi yapılmayan aylar olması durumunda bu aylar dikkate alınmaksızın, bildirim yapılan aylardaki toplam sigortalı sayısı bildirim yapılan ay sayısına bölünerek bulunacaktır.
Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi çalışanlar (02 belge kodu ile bildirilenler) ve ay içinde ücretsiz izin veya istirahat raporu kullananlardan 0 gün 0 kazanç bildirilen sigortalılar da ortalama sigortalı sayısında dikkate alınacaktır.
Yeni tecil edilen veya sigortalıların işe alındığı tarihten geriye dönük 6 aylık süre içinde hiç sigortalı bildirimi bulunmayan işyerlerinin ortalama sigortalı sayısı "0" olacağından işe aldıkları ve diğer şartları taşıyan tüm sigortalılar için teşvikten yararlanabileceklerdir.
Ay içinde işe giren ve işten çıkan tüm sigortalılar hesaplamaya dahil edilecektir. Ancak aynı ay içinde aynı sigortalı işten çıkıp tekrar aynı işyerinde işe girmiş ise bu sigortalı mükerrer olarak sayılmayacak sadece bir olarak sayılacaktır.
VI. Değerlendirme
SGK bilgi-işlem sistemi tarafından sigortalı bazında teşvik kontrolü yapılmaktadır. Ancak ortalama sigortalı sayısının üzerinde olup olmadığı, ancak belgeler e-sigortadan onaylandıktan ve belgenin yasal verilme süresi sona erdikten sonra kontrol edilebilmektedir. Çünkü değişik kanun kodlarıyla aylık prim hizmet belgesi verilmektedir. Sigortalı sayısı hesabı bu belgelerdeki toplam sigortalı sayısı üzerinden yapılmaktadır. Belgenin yasal verilme süresi dolmadığı sürece yeni belge verilebileceğinden ortalama sigortalı sayısı, belgenin yasal verilme süresi geçtikten sonra sistem tarafından kontrol edilmektedir.
İstihdamı artırmaya yönelik çıkarılan sigorta prim desteğinden işverenlerin yararlanması için diğer şartlarla birlikte ortalama sigortalı sayısında dikkat etmeleri gerekmektedir. Diğer şartlar sigortalı işe alınırken incelenebilirken, ortalama sigortalı sayısının üzerinde olup olmadığı, her ay işe giren-çıkan olacağından sürekli incelenmesi gereken bir husustur. Sistem tarafından belgelerin verilme süresi geçmeden kontrol işlemi yapılamadığından, işverenlerin bu konuda daha da hassas olmaları yararlarına olacaktır. Ortalamanın altına düşüldüğü halde 06111 kodlu belge verildiği SGK'ca tespit edildiğinde, hem geçici 10. maddede öngörülen teşvikten hem de bu sigortalılar için 5 puanlık indirimden yararlanılamayacaktır.
----------o----------
(1) 4447 sayılı Yasanın geçici 10. maddesinde "5510 sayılı Kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışmakta iken" ibaresinin SGK tarafından yayınlanan 2011⁄45 sayılı genelgede 01.03.2011 tarihinden sonra işe alınan sigortalılar yönünden geçerli olduğu belirtilmiştir. Genelgeye göre, 01.03.2011 tarihinden sonra işe girerek çalıştığı esnada Meslek belgesi alan erkeklerde 29 yaş sınırı uygulanmayacak, Meslek belgesi ve öğrenim durumu dışındaki diğer şartları taşıması nedeniyle teşvikten yararlanılan sigortalılar için ilave olarak 12 ay daha teşvikten yararlanılacaktır.
Kaynak: Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi
