İstirahat Raporlarının SGK’ya Bildirilmesi ve İdari Para Cezası Uygulaması

1. Giriş
 
12 Mayıs 2010 tarihli Resmi Gazete'de, İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ yayımlanmıştır.
 
Bu tebliğ ile işverenler ve işverenler adına bildirimde bulunan muhasebeciler tedirginlik yaşamışlardır. Çünkü tebliğde sigortalıların çalışmadığına dair bildirimlerin SGK'ya yapılmaması halinde aylık asgari ücretin beş katı tutarında, süresi dışında yapılması halinde ise aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir.
 
Konu ile ilgili internet sitelerinde özel sayfalar oluşturulmuştur. Bu konu son zamanda, çalışma hayatı ile ilgili en çok konuşulan konuların başında yer almıştır.
 
Yazımızda istirahatli sigortalıların SGK' ya bildirilme usullerini ve idari para cezası uygulanacak durumları inceleyeceğiz.
 
2.Çalışılmadığına Dair Bildirimin Yapılması
 
5510 sayılı Yasanın 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi (4/a) kapsamındaki  sigortalılara iş görmezlik ödeneklerinin ödenebilmesi için, istirahatli olduğu dönemde işyerinde çalışmamış olmaları gerektiğinden, çalışılmadığına dair bildirimin SGK'ya işverenler tarafından yapılması gerekmektedir. Bu bildirim için daha önceleri bir yaptırım söz konusu olmadığından, işverenler tarafından konuya hassasiyet gösterilmemekte idi. Hatta işçisinin rapor almasına tepki gösteren bazı işverenler, işçisini mağdur etmek, bir daha rapor almasını engellemek için bu bildirimi yapmamaktaydılar. Bu durumda rahatsızlığı nedeniyle rapor kullanan işçi mağdur olmakta, işçinin mağduriyetine sebep olan işverene de bu mağduriyetin karşılığında bir müeyyide uygulanmamaktaydı.
 
12 Mayıs 2010 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğ ile işverenlere, rapor alan sigortalının çalışmadığına dair bildirimin yapılması zorunluluğu getirilmiş, böylece sigortalıların mağduriyeti giderilmiştir. Tebliğ ile raporlu sigortalının çalışmadığına dair bildirimin 10 güne kadar olan istirahatlerde, istirahatin bittiği günü takip eden 5 iş günü içinde, 10 günden fazla olan istirahatlerde de 10 günlük sürelerin bitimini takip eden 5 iş günü içinde internet üzerinden yapılması zorunluluğu getirilmiştir.
 
Bildirimin zorunlu tutulması ile sigortalıların mağduriyeti önlenmiş, ancak 5 günlük süresinde bildirim yapılmaması halinde idari para cezası uygulanacağı hükmü getirilmiş olup, bu konuda tebliğde uygulama ile ilgili yeterli açıklama olmaması nedeniyle işverenler mağdur duruma düşmüşlerdir.
 
Sosyal Güvenlik Kurumu 25 Mayıs 2010 tarihinde, tebliğde belirtilen hususları genelge (1) ile açıklığa kavuşturmuştur. Bu genelge  ile işverenlerin de haksız idari para cezaları ile karşı karşıya kalmalarının önüne geçilmiştir. Genelge ile SGK'nın işverene tebligat çekme şartı getirilmiştir.
 
3.Bildirim Yapılmasında İzlenecek Yol
 
4/a kapsamında sigortalı olan veya sigortalı sayılanların (2) rapor almaları durumunda, işveren bu rapor ile ilgili çalışmazlık belgesini (çalışılmadığına dair bildirim) rapor 10 günden kısa süreli ise istirahatin bittiği günden itibaren, 10 gün ve daha uzun süreli ise onar günlük sürelerin bittiği ve son on günlük süreden arta kalan sürenin bittiği günden itibaren 5 iş günü içinde internetten (www.sgk.gov.tr adresinden işveren menüsü altında bulunan calışılmadığına dair bildirim giriş ekranından) SGK' ya bildirmelidir.
 
İş kazası, meslek hastalığı ve analık durumlarına bağlı raporlarda bir gün dahi olsa bildirim yapılması gerekmekte ancak hastalık nedeniyle kullanılan raporlarda iki güne kadar olanlarda bildirim zorunluluğu bulunmamaktadır.
 

4.Beş Günlük Süre Nasıl Tespit Edilecek?
 
Bildirimin süresinde yapılmaması durumunda idari para cezası uygulanacağından beş günlük sürenin nasıl tespit edileceği önem taşımaktadır. Tebliğde doğrudan rapor bitiminden veya 10 günlük sürelerin bitiminden söz edilse de genelgede işverenler lehine düzenlemeler yapılmıştır. İşverenlerin, hak edilen istirahat sürelerinin bitiminden itibaren beş iş günü içinde bildirim yapmaları esas olmakla birlikte, raporların sigortalılar tarafından işverene ibraz edilmeme ihtimali de göz önünde bulundurulacaktır.  
 
Bu durumda Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri/Merkez Müdürlükleri işverenlere, çalışmazlık belgesi girişinin yapılması için tebligatlı yazı göndereceklerdir. Bu durumda işverenler tarafından yazının tebliğ alındığı günden itibaren 5 iş günü içinde bildirim yapılması gerekmektedir.
On günden uzun süreli istirahatlerde, her 10 günlük sürenin sonunda bildirim yapılması, sigortalının talebine bağlıdır. Eğer sigortalı işverenine onar günlük süreler için istirahat parası almak istediğini beyan ederse işverenlerin onar günlük sürelerin sonundan itibaren beş iş günü içinde bildirim yapmaları zorunlu olmaktadır. Sigortalının talebinin olmaması halinde ise onar günlük süreler için ayrı ayrı bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
 
5.İdari Para Cezası Uygulanacak Durumlar
 
Rapor alan sigortalının rapor bitim tarihinden itibaren, on günden uzun süreli raporlarda sigortalının talebinin olması halinde onar günlük sürelerin sonundan itibaren beş iş günü içinde internet üzerinden çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılmaması halinde idari para cezası uygulanacaktır.
 
Beş günlük sürenin tespitinde, sigortalının raporu işverene ibraz etmeme ihtimali göz önünde bulundurularak, SGK tarafından tebligatlı bir yazı yazılacak, bu yazının işveren tarafından alındığı günden itibaren beş iş günü içinde bildirim yapılmaması halinde idari para cezası uygulanacaktır.
 
Bildirimin SGK tarafından idari para cezası uygulandığı güne kadar yapılmaması halinde aylık asgari ücretin beş katı tutarında, beş günlük süre geçtiği halde, SGK'nın henüz idari para cezası uygulamadığı durumlarda ise aylık asgari ücretin iki katı tutarından idari para cezası uygulanacaktır. İdari para cezasına esas asgari ücret, bildirimin yapılması gereken son günde geçerli olan asgari ücrettir.
Her ne kadar SGK'nın tebliğ yazısından sonra idari para cezası uygulanacak olsa da, çalışmazlık bildiriminin süresi dışında yapıldığının veya hiç yapılmadığının, Sosyal Güvenlik Kontrol Memurları veya müfettişleri tarafından tespit edilmesi durumlarında da idari para cezası uygulanacaktır.
 
6.Sonuç
 
Rahatsızlıkları nedeniyle rapor kullanan sigortalıların, işyerinde çalışmadıklarına dair bildirimin işverenleri tarafından yapılmasının  zorunlu oluşu ile, hem sigortalıların mağduriyetleri önlenmiş, hem de çalışmazlık belgesi girişi yapılmaması nedeniyle SGK'da oluşan birikimlerin önüne geçilmiştir. Sadece çalışmazlık belgesi girişi yapılmadığı için onbinlerce dosyanın işlemde beklediği göz önüne alındığında, uygulama ile SGK'da bu konuda rahatlama sağlanacaktır. Yine genelge ile yapılan düzenleme ile işverenlerin de mağdur olmalarının önüne geçilmiştir.
 
İş kazası, meslek hastalığı ve analık durumlarına bağlı raporlarda bir gün dahi olsa bildirim yapılması gerekmekte, hastalık nedeniyle kullanılan raporlarda ise üç gün ve üzerinde olması durumunda bildirim yapılması zorunluluğu bulunmaktadır.
 
Çalışılmadığına dair bildirim girişinden önce, istirahat kullanılan aya ait aylık prim hizmet belgesi verilmemiş ise hesap fişi girişinin de yapılması gerekmektedir.
 
 
---------o---------
 
(1) SGK'nın 2010⁄66 sayılı Genelgesi.

(2) 5510 sayılı Yasanın 5. maddesinde kimlerin 4⁄a kapsamında sigortalı sayılacağı belirtilmiştir.

Kaynak: Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi