• Hukuk     • Vergi     • İş Hukuku Mevzuatı     • Teşvik Mevzuatı    

1.Giriş

Ülkemizde istihdamı artırmaya yönelik olarak çeşitli istihdam teşvik düzenlemeleri çıkarılmaktadır. Bu manada son olarak 21.02.2019 tarihli ve 7166 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 8. maddesiyle, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'nun geçici 19. maddesine eklenen fıkra ile getirilen istihdam teşvikidir.

2.6111 sayılı Kanun m. 74 ile 4447 sayılı Kanun'a Eklenen Geçici m. 10 Kapsamında İstihdam Teşviki

13.02.2011 tarihli 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un 74. maddesiyle yasalaşan, 2011 yılında başlayan ve 2020 yılı sonuna kadar devam edecek olan bu teşvike göre; özel sektör işverenlerce işe alınılan tarihten önceki 6 ay içinde SGK'ya bildirilen prim ve hizmet belgelerinde yer almayan, aynı 6 aya ait işyeri çalışan sayısı ortalamasına ilave olarak alınmış bulunan sigortalıların;

- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler ile 18 yaşından büyük kadınlardan;

• Mesleki yeterlik belgesi sahipleri için 48 ay,

•  Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenler için 36 ay,

•  (1) ve (2) numaralı alt bentlerde sayılan belge ve niteliklere sahip olmayanlar için 24 ay,

- 29 yaşından büyük erkeklerden (a) bendinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde sayılan belge ve niteliklere sahip olanlar için 24 ay,

- (a) ve (b) bentleri kapsamına girenlerin Türkiye İş Kurumu'na kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları halinde ilave olarak 6 ay,

- 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışmakta iken, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra mesleki yeterlik belgesi alanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirenler için 12 ay,

- 18 yaşından büyüklerden bu fıkranın (a), (b) ve (ç) bentlerine girmeyenlerin Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları halinde 6 ay,

süreyle sigorta prim tabanı (asgari ücret) üzerinden SGK primi işveren hissesi (%20,5) İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır.

3.7103 sayılı Kanun m. 42 ve 44 ile 4447 sayılı Kanun'a Eklenen Geçici m. 19 ve 21 Kapsamında İstihdam Teşviki

- Özel sektör işverenlerce işe alınılan tarihten önceki 3 ay içinde SGK'ya bildirilen prim ve hizmet belgelerinde 10 günden fazla eski SSK, Bağ-Kur (isteğe bağlı sigortalı dışında), Emekli Sandığı kapsamında yer almayan,

- İşe alınılan tarihten önceki yıla ait işyeri çalışan sayısı ortalamasına ilave olarak alınmış bulunmayan,

- İŞKUR'a kayıtlı işsiz olan sigortalıların, 18 yaşın üstündeki kadınlar ile 18-25 yaşındaki erkekler ve yaş şartı aranmaksızın engelliler için 18 ay, 18 ay uygulanacaklar dışında kalanlar için 12 ay süreyle,

- İşe alan işyerinin imalat veya bilişim sektöründe faaliyet göstermesi halinde sigortalının prime esas kazançları üzerinden,

- İşe alan işyerinin diğer sektörlerde olması halinde asgari ücret üzerinden,

SGK primi işçi hissesi (%14) , işveren hissesi (%20,5), işsizlik sigortası primi işçi hissesi (%1), işsizlik sigortası primi işçi hissesi (%2) olmak üzere toplam %37,5 oranındaki prim, işsizlik sigortası fonundan karşılanmaktadır.

21.03.2018 tarihlive 7103 sayılı Kanun'un 42. maddesi ve 4447 sayılı Kanun'un Geçici 19. maddesine konu istihdam teşvikinden sigorta ve işsizlik sigortası primine ait yararlanan işverenlerce, teşvikten yararlandıkları işçinin prime esaskazanç tabanı (asgari ücret) üzerinden hesaplanan gelir vergisi (asgari geçim indirimi -2019 yılında bekar için 191,88 lira- düşüldükten sonra kalan kısmı olan 2019 yılında bekar için 134,32 TL) ile ‰7,59 oranındaki damga vergisi (2019 yılı için en fazla 19,42 TL) teşvikten yararlanılan süre kadar (12 ay veya 18 ay) ödenmeyip, tahakkuk eden vergiden terkin edilecektir.

4.7166 sayılı Kanun m. 8 ile Getirilen İstihdam Teşviki

7166 sayılı Kanun'un 8. maddesiyle, makalemizin bir önceki maddesinde yer verilen 4447 sayılı Kanun'un Geçici 19. maddesine bir fıkra eklenmiş ve bu fıkra 22 Şubat 2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

2018 yılı Ocak-Aralık aylarını kapsayan sürede en az sigortalı bildirimi yapılmış olan ayda, aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı sigortalı sayısına ilave olarak 01 Şubat-30 Nisan 2019 tarihleri arasında makalemizin bir önceki maddesinde belirtilen şartları taşıyanlardan işe alınmış olan işçinin işe alındığı tarihten itibaren 9 ay süreyle (Örneğin; 01 Mart 2019 tarihinde işe alınmış ise 30 Kasım 2019 tarihine kadar) iş sözleşmesi (İş Kanunu'nun "İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı" başlıklı 25. maddesinde yer alan husus dışında) ; 1- Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi, 4- Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi, 5- Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi, 15-Toplu işçi çıkarma, 17-İşyerinin kapanması, 19 - Mevsim bitimi, 20- Kampanya bitimi, 22-Diğer nedenler, 25-İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış nedeni ile fesih, 34-İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih nedenleriyle feshedilmeksizin çalıştırılması durumunda, makalemizin bir önceki maddesinde sözü edilen 12 veya 18 aylık (işe alınan kişinin engelli veya 18 + yaş kadın ya da 18-25 yaş arası erkek olması halinde) sigorta primi işçi ve işveren hissesi ile işsizlik sigortası işçi ve işveren hissesinin karşılanmasının yanında, işçinin işe alındığı tarihten itibaren 3 ay süreyle her gün için 67,36 liranın prim günüyle çarpımı sonucu bulunacak (Örnek; işçi ile ilgili olarak işe alındığı tarihten itibaren 3 ay süreyle, her ay için 30 gün prim bildirilmiş ise bir ayda 67,36 x 30 = 2.020,80 TL ve 3 ayda 2.020,80 x 3= 6.062,40 TL) ücret desteğinin de, İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanmak üzere işverenin SGK'na ödeyeceği sigorta priminden mahsup edilmesi hüküm altına alınmıştır.

İş sözleşmesinin 9 aylık sürede sayılanlardan biri nedeniyle feshedilmesi durumunda yararlanılan ve işvereninSosyal Güvenlik Kurumuna olan borçlarına mahsup edilen ücret desteği ile prim desteği, gecikme cezası/gecikme zammı ile birlikte geri alınmaktadır. Şayet sigortalıların iş sözleşmelerinin "16 - Sözleşme sona ermeden sigortalının aynıişvereneait diğer iş yerine nakli" nedeniyle feshedilmesi halinde, ücret desteği ve prim desteğinden yararlanmak için sigortalının çalıştırılması gereken işe giriş tarihinden itibaren 9 aylık sürenin aynı işverene ait nakil olunan iş yerinde tamamlanması gerekmektedir.

Şayet 01 Şubat – 30 Nisan 2019 tarihleri arasında işe alınan kişinin makalemizin bir önceki maddesinde şartları taşımasının yanında 2018 yılına ait ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması durumunda, iş sözleşmesi 9 aylık süre içerisinde makalemizin bu maddesinin ikinci paragrafında belirtilen nedenlerden biriyle feshedilmiş olduğunda, günlük 67,36 liralık ücret desteğinden yararlanamasa da, bir önceki takvim yılına ait ortalama sigortalı sayısına ilave istihdamın devam etmiş olması kayıt ve şartıyla, %34.5 oranındaki prim desteğinden ve %3 oranındaki işsizlik sigortası prim desteğinden istihdamın devam ettiği süre içerisinde yararlanılması söz konusudur.

5.2828 sayılı Kanun'un Ek m. 1 Kapsamındakilerin Özel Sektörde İstihdamlarına İlişkin İstihdam Teşviki

2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu'nun ek 1. maddesi, 6518 sayılı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 20. maddesiyle değiştirilmiştir. Bu değişikliğe göre, haklarında korunma veya bakım tedbir kararı alınmış olup, aralıklı olarak geçen yararlanma süreleri dâhil iki yıldan az olmamak üzere, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın sosyal hizmet modellerinden yararlanan çocuklardan reşit olduğu tarih itibarıyla bu hizmetlerden yararlanmaya devam edenlerin 19.02.2014 ve sonrasında özel sektörde çalıştırılmaları hâlinde sigorta primine esas kazanç alt sınırı üzerinden sosyal sigorta primi işçi ve işveren hisselerinin tamamı (%34,5) ile işsizlik sigortası primi işçi ve işveren hisseleri (%3) 5 yıl süreyle Hazine tarafından karşılanmaktadır.

6.İşsizlik Ödeneği Alanların İstihdam Edilmelerinin Teşviki

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu hükümlerine göre; işsizlik ödeneğine hak kazanacak süre kadar işsizlik sigortası primi ödeyenlerden işsizlik ödeneğine hak kazanacak şekilde işsiz kalanların özel sektör işyerlerinde işe alınılan tarihten önceki 6 aya ait ortalama sigortalı sayısına ilave olarak istihdam edilmeleri durumunda, %34,5 oranındaki sigorta primi işçi ve işveren hissesinin %33,5 oranındaki kısmı, hak kazanılan işsizlik ödeneği yararlanma süresinden yararlanılan sürenin düşülmesinden sonra, kalan işsizlik ödeneği süresi kadar sigorta primine esas kazanç alt sınırı üzerinden İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır.

7.İndirim

7.1. %5 İndirim

Yeni işe alınan sigortalıyı kapsamayıp, işyerinde/işyerlerinde çalışan tüm işçileri (emekliler ve yurt dışında çalışanlar hariç) kapsadığı için buna istihdam teşviki denilmesi de çok doğru olmamakla birlikte istihdamı korumaya yönelik bir tedbir olarak değerlendirilebilmesi mümkündür.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun "Prim oranları ve Devlet katkısı" başlıklı 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi gereğince, sigorta primi işveren hissesinden 5 puan indirim yapılmaktadır. Bu indirimin yapılmasında prime esas kazancın ne kadar olduğu dikkate alınmamaktadır. Bu cümleden olmak üzere, sigortalının prime esas kazancı, sigorta prim tabanı/asgari ücret düzeyi (2019 yılı için 2.558,40 TL) ile sigorta prim matrah tavanı/asgari ücretin bunun 7.5 katı (2019 yılı için 19.188,00 TL) tutarında olması %5 indirimden yararlanmayı etkilememektedir.

7.2. 51 İl ve 2 İlçede İlave %6 İndirim

6486 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla 5510 sayılı Kanun'un 81. maddesine eklenen fıkra ile 30.05.2013 tarihli ve 2013/4966 sayılı Kararnamenin eki karar ve bu Kararda değişiklik yapan 503 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı (26.12.2018 tarihli ve 30637 sayılı Resmi Gazete) gereğince 1 sayılı listede yer alan; Afyonkarahisar, Amasya, Artvin, Bartın, Çorum, Düzce, Elazığ, Erzincan, Hatay, Karaman, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Malatya, Nevşehir, Rize, Sivas, Trabzon Uşak olmak üzere 20 il, II sayılı listede yer alan; Adıyaman, Aksaray, Bayburt, Çankırı, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Kahramanmaraş, Kilis, Niğde, Ordu, Osmaniye, Sinop, Tokat, Tunceli Yozgat olmak üzere 16 il, III sayılı listede yer alan; Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Van İlleri ile Bozcaada ve Gökçeada ilçeleri olmak üzere 15 il ve 2 ilçede bulunan tüm işyerlerinde sigortalı çalıştıran işverenlere sigorta primine esas kazanç alt sınırı üzerinden ilave 6 puanlık prim indirimi 31 Aralık 2019 tarihine kadar Hazinece karşılanmaktadır.

8.Engelli İstihdam Teşviki

4857 sayılı İş Kanunu kapsamında 50 ve yukarı sayıda işçi çalıştıran işyerleri tarafından işyerinde/işyerlerinde kontenjan (%3) dahilinde çalıştırılan engelliler ile aynı işyerlerinde kontenjan (%3) fazlası çalıştıran engelliler, bunun dışında 50 ve yukarı sayıda işçi çalıştırmadıkları için engelli çalıştırma zorunluluğu bulunmadığı halde engelli çalıştıran özel sektör işverenlerin çalıştırdıkları bu engelliler için prime esas kazanç tabanı/asgari ücret düzeyinde kazanca göre hesaplanan sigorta primi işveren hissesi (%20.5) Hazinece karşılanmaktadır.

9.Ortak Hükümler

Makalemizin yukarıda 2-8. sıralarında yer alan teşviklere ilişkin genel olarak tamamının ortak hükümleri aşağıdaki gibidir.

İstihdam teşviklerinden yararlanabilmeleri için genel olarak; işyeri ile ilgili aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde verilmesi, primlerin yasal süresinde ödenmesi ve Sosyal Güvenlik Kurumu'na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması, prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikmezammı borçlarının6183sayılıKanun m. 48'e göre tecil ettirilmesi ve taksitlendirilmesi veya ilgili diğer ka-nunlar uyarınca yapılandırılması (işverenler taksitlendirme veya yapılandırma devam ettiği sürece teşvik hükümlerinden/indirimden yararlandırılır) gerekir.

İstihdam teşvikleri veya indirim; 5335 sayılı Kanun'un 30. maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile 2886 sayılı Kanun'a, 4734 sayılı Kanun'a ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanun'dan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri ile sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurtdışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.

10. 7103 sayılı Kanun m. 70 ile 5510 sayılı Kanun'a Eklenen Ek m. 17 Kapsamındaki İstihdam Teşviki

Bu istihdamın uygulanmasında ikili bir ayrım mevcuttur:

- 01.03.2011 ilâ 31.03.2018 tarihleri arasında yararlanmadığı veya yararlandığı teşvikini değiştirmek istediğini 01 Haziran 2018 tarihine kadar fiziksel veya elektronik ortamda SGK'ya yaptığı başvuruda bildiren işverenler için hesaplanan ilave teşvikler Ocak 2019 ayından itibaren aylık dönemler halinde prim, gecikme zammı, gecikme cezası vb. nitelikteki borcundan düşülür, borcu olmaması halinde Ocak 2019 ayından itibaren 6'şar aylık dönemler halinde ve tamamı 3 yıl içinde bildirilen işyeri hesabına yatırılmaktadır.

- Nisan 2018 ve sonrasında yararlanmadığı veya yararlandığı teşvikini değiştirmek istediğini elektronik veya fiziki ortamda SGK'ya en çok 6'şar aylık dönemler halinde bildiren işverenlerin, ortaya çıkan ilave istihdam teşviki, buna ilişkin bildirgelerin Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından onaylanmasından sonra varsa mevcut borçlara, yoksa ödenecek primlere mahsup edilir, borcu olmaması halinde veya artan hesaba yatırılmaktadır.

11. Sonuç

2019 yılında geçerli olan güncel istihdam teşviklerini;

- 4857 sayılı İş Kanunu'nun 30. maddesi kapsamındaki engelli istihdam teşviki,

- 6111 sayılı Kanun m. 74 ile 4447 sayılı Kanun'a eklenen geçici m. 10 kapsamında istihdam teşviki

- 7103 sayılı Kanun m. 42 ve 44 ile 4447 sayılı Kanun'a eklenen geçici m. 19 ve 21 kapsamında istihdam teşviki

- 7103 sayılı Kanun m. 70 ile 5510 sayılı Kanun'a eklenen ek m. 17 Kapsamındaki istihdam teşviki

- 5510 sayılı Kanun'un m. 81'in 1. fıkrası(ı) bendi kapsamındaki %5 ve 51 il, 2 ilçede ilave %6 indirim

- 21.02.2019-7166 sayılı Kanun m. 8 ile 4447 sayılı Kanun'un geçici 19. maddesine ilave edilen dördüncü fıkra teşviki,

- 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu'nun Ek 1. maddesine konu istihdam teşviki,

- 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'nun 50. maddesi konusu işsizlik ödeneği alanların istihdamına ilişkin teşvik olarak, 2019 yılında geçerli olan, Ar-Ge Faaliyetleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı "Kültür Yatırım" veya "Kültür Girişim" belgesi, Yatırım Teşvik Belgesi sigorta prim teşvikleri dışında kalan istihdam teşvikleri olarak özetlemek mümkündür.

Makalemizin 10. maddesinde yer alan 5510 sayılı Kanun'un Ek 17. maddesine konu olan 01 Mart 2011 – 31 Mart 2018 dönemini kapsayan geçmişe dönük 8 yıllık veya 01 Nisan 2018 ve sonrası kapsayan geçmişe dönük en fazla 6'şar aylık istihdam teşviki ile ilgili SGK sistemine yüklenmiş olan asıl/ek/iptal bildirgelerinin onaylanma işleminin büyük kentlerde ve hatta çok sayıda küçük kentlerde halen tamamlanmamış olması ve kısa süre içerisinde de tamamlanamayacağının anlaşılması nedeniyle, SGK tarafından bu soruna daha fazla gecikmeksizin bir çözüm üretilmesi temennisiyle.