İş Kazası Geçirilen Gün İçin İşveren Sigorta Primi Ödeyecek mi?

• Hukuk • Yönetim Sistemleri • İş Hukuku Mevzuatı • İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı

CUMHUR SİNAN ÖZDEMİR - İŞ BAŞMÜFETTİŞİ - 04 Ocak 2018

MDERGI/8760A.025

(Ocak 2018 Sayı 169)

İŞ KAZASI GEÇİRİLEN GÜN İÇİN İŞVEREN SİGORTA PRİMİ ÖDEYECEK Mİ ?

Cumhur Sinan ÖZDEMİR

ÇSGB İş Başmüfettişi

Özet

SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü İşverenler Daire Başkanlığı'nın, 14.07.2017 tarihli "İş Kazasına Uğrayan Sigortalılar İçin Asgari Ücret Desteği" başlıklı "Genel Yazısı" uygulamaya yönelik açıklama getirmiştir. Özetle yazıda; iş kazasına uğranılan andan/tarihten/günden önce işverenlerce sosyal sigorta yükümlülüklerinin yerine getirilmiş olması koşuluyla, iş kazasına uğranılan gün için bilahare verilen günlü ve kazançlı aylık prim ve hizmet belgelerine istinaden işverenlerin kayıt dışı sigortalı çalıştırdıklarının kabul edilmemesi, dolayısıyla işverenlerin yararlanmakta oldukları asgari ücret desteğinin durdurulmaması ve yararlanmış oldukları asgari ücret destek tutarlarının geri alınmaması, hususu belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kaza, işyeri, iş kazası, işçi, sigortalı, istirahat, rapor, sigorta primi, idari para cezası.

1. Giriş

Önceden planlanmayan, bilinmeyen veya kontrol dışına çıkan, çevresine zarar verebilecek nitelikteki olaylara kaza denir. Kaza sonucu meydana gelen zarar insan unsuruna yönelik ise ceza hukukunun ve Sosyal Güvenlik Kurumu mevzuatının, mala gelen zarar da ise genel hukukun kuralları işler. Genel hukuk kuralları bakımından kaza olayının cinsini belirlemek için meydana gelen olayla, oluş yeri ve nedeni arasında bir neden-sonuç ilişkisi bulunması gerekir. İş kazalarının etkileri sadece işçilerle sınırlı kalmamakta özelikle işverene büyük maliyetlere de neden olmaktadır. İşverenlerin gerekli önlemleri almamış olmaları, insan sağlığına gerekli önemin verilmeyişi, iş sağlığı ve güvenliği kültürünün oluşmaması gibi sebepler iş kazalarının en önemli nedeni olarak gösterilebilir. Özellikle inşaat, maden, tersane ve şantiyelerde iş kazaları daha sık yaşanmaktadır. Ancak, sektörel bir sınırlama olmaksızın hemen her sektörde iş kazaları görülmektedir. İşverenler, iş kazalarına maruz kalan işçileri yönünden 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yönünden sorumluluk ve yükümlülükleri bulunmaktadır. 5510 sayılı Kanundan kaynaklanan iş kazası bildirim yükümlülükleri idari para cezası yaptırımlarını gerektirmektedir.

2.İş Kazası Geçirilen Günün SGK'ya Bildirimi

Uygulamada; iş kazası incelemesine yönelik teftiş raporlarında, iş kazasının geçirildiği gün için sigortalısını Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmemiş olan işverenlerden, günlü ve kazançlı aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesinin önerilmesi üzerine ek aylık prim ve hizmet belgesi istenilmektedir. Uygulamanın yasal dayanağı SGK Başkanlığı'nın, "Asgari Ücret Desteği" başlıklı 10.02.2016 tarih, 2016/4 sayılı Genelgesi ile 27.02.2017 tarihli 2017/9 sayılı Genelgesidir. Genelgelerde özet olarak; sigorta primine esas kazancın eksik bildirildiğinin veya hiç bildirilmediğinin denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan soruşturma ve incelemelerde veya mahkeme kararları neticesinde ya da kamu kurum ve kuruluşlarından alınan yazılardan anlaşılması halinde, asgari ücret desteğinden yararlanamayacağı gibi yararlanılmış olması halinde yararlandırılan tutarların gecikme zammı ve gecikme cezası ile birlikte geri alınacağı açıklanmıştır.

İş kazası geçirip, kaza günü itibariyle hastanede yataklı tedavi gören veya rapor alan işçiler, SGK'na işverenler tarafından "01" bildirim koduyla "istirahatli-raporlu" olarak bildirilmekte, fiili uygulamada birçok işveren tarafından kaza günü itibariyle sigortalı gösterilmemektedir. Örneğin; İşçi (A), işyerinde 01.12.2017 tarihinde iş kazası geçirmiş ve kaza günü ve devam eden günlerde hastanede tedavi görmüş veya rapor almıştır. İşvereni tarafından da kaza günü rapor aldığı veya hastanede yatarak tedavi gördüğü gerekçe gösterilerek, 01.12.2017 günü raporlu gösterilmiş, sigortalı gösterilmeyerek sigorta primine esas kazancı eksik bildirilmiştir.

İş kazası işçinin, işyerinde çalışırken veya işyerine giderken başına gelen bir olaydır. Bu gerekçe ile SGK uygulamalarında, işçinin iş kazası geçirdiği gün sigortalı bildirilmesi gerektiği kabul edilmekte ve buna göre işlem yapılmaktadır. Diğer bir ifadeyle; iş kazası geçiren işçi hastanede tedavi görse veya rapor alsa dahi sigortalı gösterilip, o günün sigorta primi işverence kuruma ödenecektir. Keza, iş kazası sonucu ölümlerde de ölüm günü itibariyle kazalı müteveffa kişinin sigortalı gösterilmesi, o günün sigorta priminin işverence kuruma ödenmesi gerekmektedir.

İş kazası geçiren işçiyi kaza günü için sigortalılık bildiriminde bulunmayan işverene; kaza günü ek aylık prim hizmet belgesinin yasal süresinde SGK verilmemesi nedeniyle, 5510 sayılı Kanunun 102'nci maddesinin birinci fıkrasının c-4 bendi gereğince brüt asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca, işverenin kaza gününün ait olduğu aya ilişkin ücret ödeme bordrosu ile aynı aya ait yasal defter ve belgeleri, iş kazasına maruz kalınan güne ilişkin bir günlük çalışmayı içermemesi nedeniyle geçersiz kabul edilmekte ve işveren hakkında 5510 sayılı Kanunun 102'nci maddesinin birinci fıkrasının e-4 bendi gereğine brüt yarım asgari ücret ve e-5 bendi gereğine brüt yarım asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

3.SGK Başkanlığı'nın 14.07.2017 Tarihli Genel Yazısı

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun, 86'ncı maddesinin beşinci fıkrasında, "sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin verilmesi gereken süre içinde verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi Kurumca re'sen düzenlenir ve muhteviyatı primler, bu Kanun hükümlerine göre tahsil olunur" hükmü yer almaktadır.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği'nin, 102'nci maddesinin on üçüncü fıkrasında; aylık prim ve hizmet belgesi ile birlikte ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin;

Kurumca elektronik ortamda alınabilenler hariç, Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatli olduğunu gösteren raporunun,

Ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesinin,

Disiplin cezası uygulaması, gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgelerinin,

Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesinin,

Sigortalının imzasını taşıyan puantaj kayıtlarının,

Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmî makamlardan alınan yazı örneğinin, sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin bilgi formunun (Ek-10) ekinde Kuruma verileceği veya acele posta servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderileceği, belirtilmiştir.

2016/4 sayılı Genelge'nin 2.3.3 "2016 Yılı İçin Sigorta Primine Esas Kazancın Eksik Bildirilmiş veya Hiç Bildirilmemiş Olması" 2017/9 sayılı Genelge'nin 1.3.3 "2017 Yılı İçin Sigorta Primine Esas Kazancın Eksik Bildirilmiş veya Hiç Bildirilmemiş Olması" başlıklı bölümlerinde, sigorta primine esas kazancın eksik bildirildiğinin veya hiç bildirilmediğinin denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan soruşturma ve incelemelerde veya mahkeme kararları neticesinde ya da kamu kurum ve kuruluşlarından alınan yazılardan anlaşılması halinde, asgari ücret desteğinden yararlanamayacağı gibi yararlanılmış olması halinde yararlandırılan tutarların gecikme zammı ve gecikme cezası ile birlikte geri alınacağı açıklanmıştır. Anılan Genelgelerde belirtilen kayıt dışılık; çalıştırılan sigortalıların gün veya kazançlarının eksik veya hiç bildirilmemiş olmasıdır. İş kazasına uğranılması sonucunda kazaya uğranılan gün için istirahatli olunmasına ve çalışılmadığına ilişkin eksik gün nedeni resmi belgelerle kanıtlanmasına rağmen iş kazasından dolayı raporlu olan sigortalının, iş kazası geçirildiği gün çalıştığına karar verilmesi neticesinde, raporlu olunan gün, eksik gün olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla kayıt dışılık, sigortalı adına yapılan bildirimin, raporlu olunan gün hariç tam yapılmış olmasına ve eksikliğin nedeninin de resmi belge ile kanıtlanmasına rağmen müfettiş tarafından raporlu olunan güne ilişkin ek belge istenilmesinin önerilmesinden kaynaklanmaktadır.

İş kazasına uğranılan andan/tarihten/günden önce işverenlerce sosyal sigorta yükümlülüklerinin yerine getirilmiş olması koşuluyla, iş kazasına uğranılan gün için bilahare verilen günlü ve kazançlı aylık prim ve hizmet belgelerine istinaden işverenlerin kayıt dışı sigortalı çalıştırdıklarının kabul edilmemesi, dolayısıyla işverenlerin yararlanmakta oldukları asgari ücret desteğinin durdurulmaması ve yararlanmış oldukları asgari ücret destek tutarlarının geri alınmaması gerektiği, genel yazıda belirtilmiştir.

4.Sonuç

İş kazası geçiren işçi, kaza günü itibariyle sigortalı gösterilmediği takdirde SGK tarafından işçi kaza günü çalışmış gibi kabul edilip işverenden 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun, 86'ncı maddesine göre 1 günlük ek aylık prim hizmet belgesi düzenlenmesi istenilmekte, işveren tarafından verilmediği takdirde SGK tarafından re'sen düzenlenmekte ve belge muhteviyatı prim tutarı 5510 sayılı Kanunun 88'inci ve 89'uncu maddelerine göre işverenden tahsili yoluna gidilmektedir. İş kazası geçiren işçiyi kaza günü için sigortalılık bildiriminde bulunmayan işverene; kaza günü ek aylık prim hizmet belgesinin yasal süresinde SGK verilmemesi nedeniyle, 5510 sayılı Kanunun 102'nci maddesinin birinci fıkrasının (c-4) bendi gereğince brüt asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca, işverenin kaza gününün ait olduğu aya ilişkin ücret ödeme bordrosu ile aynı aya ait yasal defter ve belgeleri, iş kazasına maruz kalınan güne ilişkin bir günlük çalışmayı içermemesi nedeniyle geçersiz kabul edilmekte ve işveren hakkında 5510 sayılı Kanunun 102'nci maddesinin birinci fıkrasının e-4 bendi gereği brüt yarım asgari ücret ve e-5 bendi gereğince de brüt yarım asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

---------o---------