• Vergi     • Gelir Vergisi Mevzuatı     • Belediye Gelirleri Mevzuatı    

Özet

Serbest meslek kazancı faaliyetiyle uğraşanların kendileri veya personeli tarafından şehir içinde yapmış oldukları seyahatlerden dolayı kullanılan İstanbulkart v e bu karta ait dolum fişlerinin serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak yazılıp yazılamayacağı ve dolum bedeli içinde olan KDV'nin iç yüzde yöntemiyle hesaplanarak indirim konusu yapılıp yapıla­mayacağı konusunda kaleme alınan makalemiz yürürlükteki mevzuat ve konuyla ilgili yayım­lanmış bir özelgeyi konu edinmiştir.

Anahtar Kelimeler : İstanbulkart, akıllı ulaşım sistemi, dolum fişi, serbest meslek kazancı.

1.      Giriş

Birçok belediyenin uygulamaya geçirdiği veya geçirmek üzere çalışmalar yürüttüğü akıllı ulaşım sistemleri; seyahat sürelerinin azaltılması, trafik güvenliğinin arttırılması, mevcut yol kapasitelerinin optimum kulla­nımı, mobilitenin arttırılması, enerji verimli­liği sağlanarak ülke ekonomisine katkıda bulunmakve çevreye verilen zararın azal­tılması gibi amaçlar doğrultusunda gelişti­rilen, kullanıcı-araç-altyapı-merkez arasında çok yönlü veri alışverişi ile izleme, ölçme, analiz ve kontrol içeren sistemlerdir.

Akıllı ulaşım sistemlerinin kullanıldığı alanla­rın başında ücretlendirme sistemi gelmek­tedir. Ulaşım ücretlerinin ödenmesinde kullanılan akıllı kartlar genellikle belirli bir bölgede ve belirli bir şirketin ulaşım ağında geçerlidir. Bu durumun ülkemiz açısından en önemli örneklerinden biri, İstanbulkart uygulamasıdır.

2.      İstanbulkart Uygulaması

İstanbul şehri sınırları içerisinde kullanıma sunulmuş olan "İstanbulkart", kullanıcıların elektronik para sistemine dâhil olan ulaşım, parklanma gibi noktalarda kolay, hızlı ve güvenli ödeme altyapısını kullanarak ödeme yapabilme imkânı sunan yeni nesil temassız özellikli kart olarak tanımlanmaktadır. İstanbulkart, farklı elektronik para uygula­malarıyla çeşitli iş modelleri geliştirmeye müsait, örnek bir şehir kartı olarak tasar­lanmıştır. İstanbulkart ile kullanıcıların elektronik para sistemine dâhil olan her noktada kolay, hızlı ve güvenli ödeme alt­yapısını kullanarak ödeme yapabilme imkâ­nına sahip olabilmesi amaçlanmıştır.

Bilindiği üzere "Elektronik Ücret Toplama Sistemi", kullanıcının ilgili okuyucu cihaza, elektronik medyasını yaklaştırılıp okutması ile ödeme imkânı bulmasını ve hizmet alma hakkı kazanmasını sağlayan, güvenli, hızlı ve doğru işlem yapan bir bilgi yönetim sistemidir. Bu sistemin en önemli çıktıların­dan biri İstanbulkart uygulamasıdır.

İstanbulkart'ın beş farklı çeşidi bulunmak­tadır;

- Anonim Kart (Her vatandaş tarafından kullanıla­bilen)

- Mavi Kart

- İndirimli Kart (Öğrenci, öğretmen ve 60 yaş kartı)

- Ücretsiz Kart (65 yaş, belediye zabıta, en­gelli…)

- Sınırlı Kullanımlı Kart (belirli sayıda geçiş hakkı sağlayan)

Yapılan çalışmalar sonucunda İstanbulkart, alışverişte de kullanılabilecek bir elektronik para kartına dönüştürmüştür. Elektronik para geleneksel kâğıt para ya da madeni para gibi değerlilik, kabul edilirlik, ticaret, biriktirme ve borç verme işlerine yarayan ama gene de bazı farkları olan bir sayısal unsur, bir değişim aracıdır. Yapılan çalış­malar nihayete erdiğinde büfe, market gibi noktalardan yapılan alışverişlerin yanı sıra, fatura ödemelerinde de İstanbulkart kulla­nılabilir hale gelecektir. 

3.      Serbest Meslek Kazancının Tespitinde İstanbulkart'ın İndirim Konusu Yapılması

Serbest meslek kazancı sağlayan kişilerin kendileri yahut personelinin şehir içinde yapmış oldukları seyahatlerden dolayı İstanbulkart kullanımları ve buna ait dolum fişlerinin serbest meslek kazancının tespi­tinde indirim konusu yapılması İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 15.11.2017 tarih ve 62030549-120[68-2016/336]-457830 sayılı özelgesine konu edilmiştir. Bahse konu özelge, söz konusu durumu gelir vergisi, katma değer vergisi ve vergi usul kanunu yönünden ele almıştır. 193 sayılı GVK yönünden şu sonuca varılmıştır:

" …Bu hüküm ve açıklamalara göre, serbest meslek erbabı olarak faaliyetinizin icrası için şehir içi toplu taşıma hizmeti karşılığı Ban­kacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından elektronik para kuruluşu olarak faaliyette bulunma izni alarak faaliyetine başlayan ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından İstanbul'daki ulaşıma ilişkin kartlarla ilgili koordinasyon görevi verilen … A.Ş.'ne kendi ulaşımınız için öde­nen bedelin ("istanbulkart" için ödenen bedel) işin önem ve genişliği ile orantılı olması şartıyla, Gelir Vergisi Kanununun 68. maddesinin birinci fıkrasının 1 numaralı bendine göre serbest meslek kazancınızın tespitinde indirim konusu yapılması müm­kün bulunmaktadır.

Öte yandan, tarafınızdan personelinizin kullanımı için yapılan, … A.Ş.'ne ait "istanbulkart" ödemelerinin, net ücretin bir unsuru olarak değerlendirilmesi, ücretin brüt tutarı hesaplanarak brüt tutar üzerinden Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi gere­ğince tevkifat yapılması gerekmektedir.

Ödenen ücret tutarı üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılması kaydıyla aynı Kanunun 68. maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi gereğince serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılması müm­kün bulunmaktadır."

193 sayılı Kanun'un 68. maddesinde ser­best meslek kazancının tespitinde hasılat­tan indirilecek giderler bentler halinde sa­yılmıştır. Bu maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendi, mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderlerin serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirileceği hükmünü amirdir. Bu nedenle İstanbulkart dolum fişlerinin indirim konusu yapılmasının mev­zuata uygun olduğu düşünülmektedir.

Anılan özelgede, 213 sayılı Vergi Usul Ka­nunu yönünden şu sonuca varılmıştır;

" …Buna göre, serbest meslek erbabı olarak faaliyetinizin icrası için şehir içi toplu taşıma hizmeti karşılığı "istanbulkart"a yüklemelerin Vergi Usul Kanununun 228. maddesine istinaden kayıtlara alınması mümkün bulun­maktadır. Ancak, Kanunun belirtilen mad­desinde hükme bağlandığı üzere, söz ko­nusu harcamaların gerçek miktarları üzerin­den kayıtlara geçirilmesi ve miktarlarının işin genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması icap etmektedir.

Öte yandan, personeliniz tarafından kullanı­lan "istanbulkart"a yapılan yüklemelere ilişkin ödemeleriniz, Gelir Vergisi Kanunu uygulamasında ücret kapsamında değer­lendirildiğinden, bu ödemelerin Vergi Usul Kanununun 238. maddesi gereğince ücret bordrosu ile tevsik edilmesi ve temin edilen bilgi fişlerinin bu bordroya ek yapılması icap etmektedir."

Anılan Kanun'un 228. maddesi kapsa­mında, örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mutat olmayan müteferrik giderler ve vesikanın teminine imkân olma­yan giderler, gerçek miktarları üzerinden kayıtlara geçirilmesi ve miktarlarının işin genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması şartıyla bunlar için ispat edici kağıtlar aranmaz. Bu bakımdan, İstanbulkart dolum fişlerinin kayıtlara alınması yasal olarak mümkündür.

Bununla birlikte anılan özelgede, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu yönünden şu sonuca varılmıştır;

" …Buna göre, serbest meslek erbabı olarak faaliyetin icrası için şehir içi toplu taşıma hizmeti karşılığı … A.Ş.'ne ödenen ve ser­best meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılması kabul edilen "istanbulkart" dolum fişleri üzerindeki bedel üzerinden iç yüzde yöntemi kullanılarak hesaplanan KDV'nin, Kanunun 29. maddesi hükmüne istinaden indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

Ancak, serbest meslek erbabının yanında çalışan ücretliler tarafından kullanılan ve Gelir Vergisi Kanunu yönünden net ücretin bir unsuru olarak değerlendirilen İstanbul kart ödemelerine ilişkin KDV'nin indirim konusu yapılması mümkün değildir.

Öte yandan, şehir içi yolcu taşıma hizmeti (İstanbul kart dolum fişleri) genel oranda %18 KDV ne tabidir."

3065 sayılı Kanun'un 29. maddesinin birinci fıkrasında, mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin ola­rak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini indirebilecekleri belirtilmiştir. Ayrıca KDV Genel Uygulama Tebliği'nin "III/C-5.5.Verginin İndirimi" başlıklı bölü­münde yüklenilen verginin iç yüzde yönte­miyle hesaplanacağı ifade edilmiştir. Dola­yısıyla bu hükümler kapsamında hesapla­nan KDV'nin indirim konusu yapılması mümkündür.

4.      Sonuç

İstanbulkart, kullanıcıların elektronik para sistemine dâhil olan ulaşım, park yeri gibi noktalarda kolay, hızlı ve güvenli ödeme altyapısını kullanarak ödeme yapabilme imkânı sunan yeni nesil bir akıllı ulaşım sistemi kartıdır. İstanbulkart dolum fişleri­nin serbest meslek kazancından indirilmesi mümkündür.

193 sayılı Kanun'un ilgili maddesinde ser­best meslek kazancının tespitinde hasılat­tan indirilecek giderler bentler halinde sa­yılmıştır. Söz konusu maddede, mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderlerin serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirileceği hükmünü amirdir. Bu nedenle İstanbulkart dolum fişlerinin indirim konusu yapılmasının mevzuata uygun olduğu düşünülmektedir.

VUK kapsamında, örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mutat olmayan müteferrik giderler ve vesi­kanın teminine imkân olmayan giderler, gerçek miktarları üzerinden kayıtlara geçi­rilmesi ve miktarlarının işin genişliğine ve mahiyetine uygun bulunması şartıyla bunlar için ispat edici kâğıtlar aranmaz. Bu bakım­dan, İstanbulkart dolum fişlerinin kayıtlara alınması yasal olarak mümkündür.

KDVK'nın ilgili maddesinde mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin ola­rak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini indirebilecekleri belirtilmiştir. Ayrıca KDV Genel Uygulama Tebliğ'inin " III/C-5.5. Verginin İndirimi" başlıklı bölü­münde yüklenilen verginin iç yüzde yönte­miyle hesaplanacağı ifade edilmiştir. Dola­yısıyla bu hükümler kapsamında hesapla­nan KDV'nin indirim konusu yapılması mümkündür.