Özet

Türkiye’de karayolu taşımacılığına ilişkin düzenleyici yaklaşım; yalnızca teknik kuralları belirlemekle kalmamakta, aynı zamanda taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren tüm taraflar arasında adil, şeffaf ve sürdürülebilir bir yapı oluşturmayı, malî yeterlilik, mesleki yeterlilik ve mesleki saygınlık ilkelerine dayalı bir sistemle hem hizmet kalitesini artırmayı hem de kayıt dışılığı azaltarak sektörde profesyonelleşmeyi teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada, 15 Mayıs 2025 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde yapılan değişikliklerin taşımacılık sektörüne etkileri ve hukuki sonuçları analiz edilmiştir. Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde yapılan bu değişikliklerle birlikte, kurye ve servis taşımacılığı faaliyetleri, ilk kez ulusal mevzuatta ayrıntılı bir biçimde tanımlanarak düzenlemeye tabi tutulmuştur. Yapılan düzenlemeler sonucunda, kurye taşımacılığı için P1 ve P2 türü yetki belgeleri zorunluluğu getirilmiş; kurye gönderisi, kurye faaliyet belgesi gibi yeni kavramlar tanımlanarak faaliyet standartları ortaya koyulmuştur. Ayrıca küçük ölçekli işletmelere belge ücreti indirimleri ve asgari kapasite muafiyetleri gibi kolaylaştırıcı hükümler getirilmiştir. Böylece taşımacılık sektöründe faaliyet göstermek isteyen kişilerin ve işletmelerin, gerekli izinleri almaları ve belgelere daha kolay ve düşük maliyetle ulaşarak yasal olarak faaliyete başlayabilmeleri sağlanmış, kayıt dışı faaliyetlerin önlenmesine yönelik denetim mekanizmaları güçlendirilmiştir. Mevzuattaki bu yenilikler ışığında, bu çalışmada kurye ve servis taşımacılığı alanında yapılan mevzuat değişiklikleri detaylı bir şekilde incelenmiş; yetki belgeleri sistemine getirilen yenilikler, uygulama zorlukları, güvenlik boyutu ve taşımacılık sektörüne etkileri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karayolu Taşıma Yönetmeliği, karayolu taşımacılığı, kurye taşımacılığı, servis taşımacılığı, yetki belgesi.

Karayolu Taşımacılığı sektörüne yön veren yasal değişiklikleri ve uygulama süreçlerini yakından takip etmek ister misiniz?
Uzman kalemlerden, mevzuat dünyasına dair kapsamlı içeriklere ulaşmak için şimdi Aylık Mevzuat Dergisi’ne göz atın!

1. Giriş

Türkiye’de karayolu taşımacılığının düzenlenmesine yönelik yasal çerçevenin temel amacı; taşımacılık faaliyetlerinin ülke ekonomisinin gereksinimlerine uygun, güvenli, düzenli ve etkin bir şekilde yürütülmesini sağlamak, bu faaliyetlerde yer alan taşımacı, acente, lojistik işletmecileri, kargo ve kurye işletmecisi gibi aktörlerin sektöre giriş koşullarını; malî ve mesleki yeterlilik ile mesleki saygınlık ilkelerine dayandırmak ve taşımacılık sistemini, diğer ulaşım türleriyle entegre, tamamlayıcı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmaktır. Bu çerçevede, taşımacılıktan doğrudan veya dolaylı şekilde etkilenen gönderi sahipleri, yolcular ve çalışanlar gibi tüm paydaşların hak ve sorumluluklarının açıkça tanımlanması hedeflenmektedir. Ayrıca kullanılan araçlar, ekipmanlar ve tesislerin teknik uygunluklarının belirlenerek kamu yararının gözetildiği bir taşımacılık sisteminin tesis edilmesi amaçlanmaktadır.

Türkiye'de son yıllarda ulaştırma sektörü, özellikle karayolu alanında önemli yatırımlara sahne olmuş ve karayolu taşımacılığı alanında önemli bir paradigma değişimi yaşanmıştır. Karayolu altyapısına yapılan yatırımlar ve karayolu taşımacılığı mevzuatındaki değişiklikler; yol emniyetini, güvenliğini ve taşımacılık verimliliğini artırmaya yönelik olarak şekillenmiştir. Yeni düzenlemeler; özellikle yol altyapısının korunması, trafik güvenliğinin artırılması ve ulaştırma sisteminin genel verimliliğinin iyileştirilmesi amacıyla yürürlüğe koyulmuştur. Ayrıca kamu-özel sektör iş birliği modelleriyle büyük ölçekli otoyol projeleri hayata geçirilmiş ve bu süreçte yasal düzenlemeler de güncellenmiştir. Düzenlemelerin etkinliği, uygulama süreçlerinde karşılaşılan zorluklar ve denetim mekanizmaları ile yakından ilişkilidir. Düzenlemelerin başarılı olabilmesi ise teşvikler ve fiyatlandırma gibi piyasa temelli unsurlar ile yasaklar ve zorluklar gibi piyasa dışı durumların dengeli şekilde kullanılmasıyla mümkündür. Örneğin Almanya’da, emisyon standartları gibi doğrudan düzenlemeler ve karbon fiyatlandırması gibi piyasa temelli araçlar birlikte kullanılarak taşımacılık sektöründe dönüşüm sağlanmıştır.

Yönetmelik değişikliklerinin uygulamada başarıya ulaşmasında, sürücülerin ve taşımacılık firmalarının yasalara uyumu kritiktir. Uygulamada, denetimlerin artırılması ve cezaların caydırıcı olması, düzenlemelerin etkinliğini artırmaktadır. Ayrıca sürdürülebilir taşımacılık hedeflerine ulaşmak için düzenlemelerin diğer politika araçlarıyla entegre edilmesi de önemli bir ihtiyaçtır. 

Türkiye'de karayolu taşımacılığı alanında yürürlüğe koyulan 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu (Kanun) ile bu Kanun’a dayanarak çıkarılan Karayolu Taşıma Yönetmeliği (Yönetmelik), sektörel düzenlemeye sistematik bir temel kazandırma amacı taşımaktadır. Kanun’un temel hedefi, taşımacılık faaliyetlerini sadece güvenlik ve düzen ilkeleri çerçevesinde denetlemekle sınırlı kalmayıp aynı zamanda bu faaliyetlerin ülke ekonomisinin ihtiyaçlarına uygun, planlı, verimli ve sürdürülebilir şekilde yürütülmesini sağlamaktır. Bu bağlamda taşımacı, komisyoncu, acente, kargo, lojistik, kurye ve terminal işletmecisi gibi çok aktörlü yapının sektöre girişinde malî yeterlilik, mesleki yeterlilik ve mesleki saygınlık ilkelerine dayalı bir sistem benimsenmiştir. Bu yaklaşım, bir yandan hizmet kalitesini artırmayı ve sektörde profesyonelleşmeyi teşvik etmeyi hedeflerken diğer yandan kayıt dışı faaliyetlerin önlenmesini, kamu güvenliğinin korunmasını ve hak, yükümlülük ve sorumlulukların tüm paydaşlar açısından net şekilde tanımlanmasını sağlamaktadır. Düzenleme, kamuya açık karayollarında motorlu taşıtlarla yapılan ticari amaçlı yolcu ve eşya taşımacılığına yönelik hususları içermekte olup ticari olmayan özel taşımalar ile bazı kamu kurumları tarafından yürütülen belirli hizmetler, kapsama dahil edilmemektedir. Bununla birlikte Kanun ve Yönetmelik, sadece taşıma faaliyetine odaklanmakla kalmamakta; taşıma işleri komisyonculuğu, yükleme-boşaltma süreçleri, taşıt türleri, altyapı tesisleri ve taşıma zincirinin diğer halkalarını da düzenleyerek bütüncül bir sektörel çerçeve sunmaktadır. Bu yönüyle ulusal mevzuat, karayolu taşımacılığını izole bir faaliyet olarak değil; lojistik ve ulaştırma sistemiyle entegre bir kamu hizmeti olarak değerlendirmektedir. Ayrıca sektörün gelişen dinamikleri ve teknolojik değişimler, mevzuata yönelik düzenli güncellemeleri zorunlu hale getirmektedir. Bu doğrultuda özellikle e-ticaretin hızla geliştiği ve son kilometre teslimatının artarak önem kazandığı günümüz koşullarında, Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde değişiklik yapılması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyaç çerçevesinde hazırlanan değişiklikler, 15 Mayıs 2025’te yürürlüğe girmiştir. Bu çalışma ile söz konusu değişikliklerin temelleri ve pratik sonuçları analiz edilerek mevzuat değişikliğinin içeriği, sektörel etki analizi, karşılaştırmalı hukuk perspektifi, uygulamaya yönelik sorunlar ve çözümler değerlendirilmiş, sonuç ve önerilere yer verilmiştir.

2. Mevzuat Değişikliğinin İçeriği

2.1. Temel Değişiklik: Terminoloji Güncellemesi

Karayolu taşımacılığı, Türkiye’de hem ekonomik faaliyetlerin hem de günlük yaşamın temel taşıyıcı unsurlarından biri olmaya devam ederken bu alandaki mevzuat düzenlemeleri de değişen ihtiyaçlara göre güncellenmektedir. Bu doğrultuda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından hazırlanarak 15 Mayıs 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Karayolu Taşıma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, güncel ihtiyaçlara cevap vermek amacıyla yapısal ve terminolojik düzenlemeler ile karayolu taşımacılığı sektörüne yönelik önemli dönüşümleri beraberinde getirmiştir. Özellikle kurye ve servis taşımacılığı gibi daha önce açık bir yasal çerçeveye sahip olmayan faaliyet alanları, bu değişiklikle birlikte ilk kez ayrıntılı olarak tanımlanmış ve düzenlenmiştir. Teknolojik gelişmelere paralel olarak ortaya çıkan yeni hizmet alanlarından biri olan kurye taşımacılığı, mevzuat düzenlemesi ihtiyacının ortaya çıktığı alanlardan biridir. Yeni düzenleme, kurye işletmeciliği faaliyetini tanımlayarak P1 ve P2 türü yetki belgeleri, resmî lisanslama kapsamına alınarak zorunlu hale gelmiştir. Böylece daha önce “dağıtım işletmeciliği” adı altında yürütülen mikro taşımacılık faaliyetleri, daha spesifik bir alan olan kurye işletmeciliğine dönüştürülmüş ve bu alan yasal statüye kavuşturulmuştur.

Bir diğer önemli yenilik, personel ve öğrenci taşımacılığı için kullanılan, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında bulunmayan, mücavir alan dışına veya dışından gerçekleştirilen servis taşımacılığı faaliyetlerinin, S yetki belgesi ile ayrı bir kategori olarak düzenlenmesidir. Ayrıca kadın sürücü istihdamını teşvik eden düzenlemeler, toplumsal kapsayıcılığı güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Küçük ve orta ölçekli işletmelere (KOBİ’lere) belge ücreti indirimi, asgari kapasite muafiyetleri ve dijital veri aktarım zorunluluğu da sektöre girişte şeffaflık ve esneklik sağlamak adına öne çıkan hükümler arasındadır.

Yönetmeliğin ilk versiyonu, temel taşımacılık faaliyetlerini düzenlemekle birlikte, kurye ve servis taşımacılığı gibi modern, yaygın ve özel ihtiyaca sahip alt sektörleri yeterince kapsamamış, bunun sonucunda kayıt dışılık, düzensizlik ve denetimsizlik gibi bazı sorunlarla karşılaşılmıştır. Yönetmelik’te yapılan değişiklikler; mevzuattaki boşlukları doldurmaya yönelik bütüncül bir adım niteliği taşımakta ve uluslararası düzenleme eğilimleriyle daha uyumlu bir çerçeve sunmaktadır. Mikro lojistik faaliyetler, Avrupa Birliği ülkelerinde de benzer şekilde, 2020 yılı sonrasında düzenleyici çerçeveye alınmıştır. Yapılan değişiklikler, Tablo 1’de özet olarak yer almakta olup hem taşımacılık hizmet kalitesini artırmayı hem de kayıt dışı faaliyetleri azaltmayı hedeflemektedir.

Tablo 1. Karayolu Taşıma Yönetmeliği Değişiklikler

Yapılan değişiklikler hem yasal çerçevenin güçlendirilmesi hem de uygulamadaki ihtiyaçlara cevap verilmesi açısından dikkat çekicidir. Türkiye'de karayolu taşımacılığı ile ilgili düzenlemeler, taşımacılık faaliyetlerinin ülke ekonomisine, kamu güvenliğine ve sektörel kapsayıcılığa katkı sağlayacak biçimde yönetilmesini ve bu kapsamdaki teknik standartların belirlenmesini hedeflemektedir. Yapılan değişikliklere ilişkin genel bir değerlendirme, Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2. Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde Yapılan Değişikliklere İlişkin Değerlendirme

Kavramların yenilenmesi ve dijital çağın ihtiyaçlarına göre uyarlanması olumlu bir gelişmedir. Yeni kurye taşımacılığı faaliyetlerine özel olarak P1 ve P2 yetki belgeleri ile servis taşımacılığı faaliyetleri için de S yetki belgesi tanımlanmıştır. Pazarın disiplin altına alınması ve kayıt dışılığın önlenmesi adına isabetli bir düzenlemedir. Kadın istihdamını teşvik hem toplumsal cinsiyet eşitliği açısından hem de taşımacılık sektöründe kadın varlığını artırmak adına çok yerinde bir adımdır. Uygulamanın başarısı, teşviklerin denetlenmesine bağlıdır. Dijitalleşme, yani U-ETDS ve takograf zorunlulukları, denetimi kolaylaştırıcı ve sektörün saydamlığını ve güvenliğini artırıcı özellikte gelişmelerdir. Ancak özellikle dijital sistemlere aşina olmayan küçük işletmeler için uyum süreci zor olabilir. Fiyat, kapasite ve araç kullanım şartları ile ilgili düzenlemeler, taşımacılığın kalitesini artırırken firmaların filo planlaması ve yatırım stratejilerini etkileyerek eski araç sahiplerinin, bu geçişte zorlanmasına neden olabilir.

2.2. Değişikliğin Hukuki Gerekçesi

Karayolu Taşıma Kanunu ve ilgili yönetmelikler, yalnızca bir ulaşım mevzuatı olmanın ötesinde; sektöre giriş kriterlerinden denetim mekanizmalarına, taşıma araçlarının teknik özelliklerinden yolcu ve kullanıcı haklarına kadar çok katmanlı bir düzenleyici yapı kurmaktadır. Bu yapıyla birlikte, Türkiye’nin taşımacılık politikası; uluslararası normlarla uyumlu, emniyet ve güvenlik odaklı ve ekonomik kalkınma hedefleriyle bütünleşik bir zemin üzerinde şekillenmektedir.

Karayolu Taşıma Yönetmeliği, ilk yürürlüğe girdiği 25.02.2004 tarihinden bu yana, sektörel ihtiyaçlar doğrultusunda birçok kez değişikliğe uğramış olup 08.01.2018 tarihinde tümüyle yenilenmiştir. 15 Mayıs 2025 tarihli değişiklikler, hukuki gerekçeler bakımından incelendiğinde; kamu yararı, operasyonel verimlilik, eşitlik, hukuki güvenlik ve ekonomik kalkınma ilkelerine dayandığı görülmektedir.

Terminolojik değişikliklerin temel amacı, modern lojistik sektörünün ihtiyaçlarına uyum sağlamaktır. Yetki belgesi ücretlerinde yapılan indirimler ise sektöre girişleri kolaylaştırma, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeleri destekleme, piyasadaki rekabeti artırma ve ekonomik canlılık oluşturma amacı taşımaktadır. Bu yönüyle düzenleme, sosyal devlet ilkesi ve eşitlik anlayışıyla uyumludur.

Yetki belgelerinin elektronik ortamda başvuruya açılması, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu ve e-Devlet mevzuatı ile uyumlu olarak idari süreci sadeleştirmeyi, bürokrasiyi azaltmayı, işlemleri hızlandırmayı ve vatandaşla kurulan ilişkinin dijital ortamda daha şeffaf yürütülmesini sağlamayı hedeflemektedir. Ayrıca yetki belgeleri, beş yıllık sürelerle verilmekle birlikte, zamanında yenilendiği sürece kesintisiz devam ettirilerek hukuki güvenlik ve belirlilik ilkeleri korunmaktadır.

Eğitici belgelerinin geçerlilik süresinin uzatılması ise mesleki yeterliliğin korunması, nitelikli eğitici istihdamının sürekliliği ve maliyet etkinliği açısından yerinde bir düzenlemedir.

Denetim sisteminin “risk esaslı ve sürekli denetim” anlayışıyla yeniden yapılandırılması, kamu düzeni ve güvenliği açısından önemlidir. Kaynakların etkin kullanımı ve denetimlerin daha hedef odaklı yürütülmesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın ve Karayolu Taşıma Kanunu’nun öngördüğü kamu hizmetinin güvenli ve etkin sunulması ilkesine uygundur.

Yapılan tüm bu değişiklikler, idarenin daha etkin, verimli ve vatandaş odaklı çalışmasını temin etmeyi amaçlamaktadır. Düzenlemeler; eşitlik, belirlilik, hukuki güvenlik, şeffaflık ve kamu yararı ilkeleri doğrultusunda hazırlanmış olup hem taşımacılık sektörünün gelişmesine hem de kamu hizmetlerinin modernleşmesine katkı sağlayacak niteliktedir.

Bu tür güncel analiz ve uzman değerlendirmeleri her ay Aylık Mevzuat Dergisi'nde!

Karayolu Taşımacılığı sektörüne yön veren yasal değişiklikleri ve uygulama süreçlerini yakından takip etmek ister misiniz?
Uzman kalemlerden, mevzuat dünyasına dair kapsamlı içeriklere ulaşmak için şimdi Aylık Mevzuat Dergisi’ne göz atın!

3. Sektörel Etki Analizi

3.1. E-Ticaret ve Son Tüketiciye Teslimata Etkisi

E-ticaret sektörünün hızla büyüdüğü günümüzde, kurye hizmetlerinin önemi artmaktadır. Ülkemizde 2024 yılında e-ticaret hacmi, bir önceki yıla göre %61,7 oranında artarak 3 trilyon Türk lirasını geçmiştir. Bu dönemde toplam işlem sayısı 5 milyar üzerinde gerçekleşmiş, aynı yıl perakende e-ticaret hacmi de %63,7 artış göstererek 1 trilyon 619 milyar Türk lirasına ulaşmıştır. Perakende e-ticaret işlemlerinin sayısı ise %10,1 yükselerek 1 milyar 850 milyon adet olmuştur. 2019-2024 yılları arasında genel e-ticaret hacminin yıllık bileşik büyüme oranı %85,66 olurken perakende e-ticaret hacminin bileşik büyüme oranı %90,82 seviyesinde gerçekleşmiştir. Terminolojide yapılan değişiklikler, bu gelişmelere paralel olarak sektörün modern ihtiyaçlarını daha iyi karşılamaktadır.

Kurye taşımacılığına yönelik düzenleme, e-ticaret sektörünün büyümesiyle oluşan lojistik taleplere doğrudan yanıt vermektedir. Özellikle son kilometre teslimat hizmetlerinin yaygınlaştığı bu dönemde, motosikletli ve hafif ticari araçlarla gerçekleştirilen taşımaların resmî olarak tanımlanması; kayıt dışılığı önlemekte ve tüketici güvenliğini artırmaktadır. Bu kapsamda getirilen P1 ve P2 yetki belgeleri, kurye hizmeti veren işletmelerin, faaliyet alanlarına göre sınıflandırılmasını sağlamaktadır. Bu sınıflandırma, sektörde faaliyet gösteren firmaların ölçeklerine göre uygun belge türüne yönlendirilmesini kolaylaştırmakta; böylece yasal uyumluluk ve denetim mekanizmaları daha etkin bir şekilde işletilebilmektedir. Aynı zamanda bu belgeler için belirlenen sermaye ve araç kriterleri, hizmet kalitesini artırmaya yönelik bir filtreleme işlevi de görmektedir. Yeni düzenlemeyle birlikte, kuryelerin kayıt altına alınması, kurye listesi tutulması ve her bireysel kuryenin, mesleki yeterliliğini belgelemesi zorunlu hale getirilmiştir. Bu durum; özellikle platform tabanlı çalışan bireysel kuryeler (Trendyol Go, Yemeksepeti Banabi, Hepsijet vb.) için hem iş güvencesi sağlamakta hem de tüketiciyle olan etkileşimlerinde daha kurumsal bir yapıya kavuşmalarını teşvik etmektedir. Tüketici açısından ise bu gelişme; kimliği belli, güvenilir ve izlenebilir teslimat hizmetlerinin önünü açmaktadır. Ayrıca taşıt belgelerine ilişkin yaş, tip ve donanım sınırlamaları; başta motosiklet ve mopedler olmak üzere kullanılan araçların daha güvenli ve standartlara uygun olmasını sağlamaktadır. Bu durum hem trafik güvenliğini artırmakta hem de teslimat hizmetlerinin fiziksel koşullarını profesyonelleştirmektedir.

Düzenlemede S yetki belgesi ile servis taşımacılığı faaliyetleri de ayrı bir kategoriye alınmış, bu belge için sermaye, araç kapasitesi ve sözleşme şartları belirlenmiştir. Özellikle kamu kurumlarına hizmet verecek işletmeler için sözleşme ve taşıt kartı şartları detaylandırılmıştır. Bu durum, ruhsatlandırma sürecinde daha sıkı denetim ve belge kontrolü anlamına gelmektedir.

Teslim edilemeyen gönderilerin belirli bir süre içinde iade edilmesi zorunluluğu ve bozulabilir gıdalar için gerekli koruyucu önlemlerin alınması gibi düzenlemeler ise e-ticaret müşteri deneyimini doğrudan etkileyen önemli yeniliklerdir. Bu değişiklikler, teslimat sürecindeki memnuniyet düzeyini artırmaya yönelik olup aynı zamanda satıcı ve alıcı arasındaki sorumluluk dengesini daha adil hale getirmektedir.

Tüm bu düzenlemeler, e-ticaret lojistiğinin temelini oluşturan kurye taşımacılığını disiplin altına almakta; kayıt dışılıkla mücadele, kalite standartlarının yükseltilmesi ve tüketici güvenliğinin sağlanması gibi amaçları gözeterek bütünleşik bir etki oluşturmaktadır. Bu sayede, sadece taşımacılık sektörünün değil, aynı zamanda e-ticaretin kendisinin de sürdürülebilir büyümesini destekleyen bir hukuki zemin sunmaktadır.

3.2. İşletme Ruhsatları ve Lisanslama Süreçlerine Etkisi

Yapılan değişiklik, mevcut "dağıtım işletmeciliği" ruhsatı bulunan firmaların durumunu etkilemektedir. Mevzuatın uygulanmasına geçiş sürecinde, bu firmaların yeni terminolojiye uyum sağlaması ve gerekli durumda ruhsat güncellemeleri yapması gerekmektedir. Yönetmelikle getirilen yeni belge türleri ve muafiyet uygulamaları, mikro girişimcilerin taşımacılık sektörüne yasal yollarla katılımını kolaylaştırmıştır. Özellikle P1, P2 ve S belgeleri için getirilen esnek koşullar, küçük ölçekli işletmelerin faaliyetlerini resmileştirmesine olanak tanımıştır. Bu durum, aynı zamanda vergi denetimin kapsamını genişletmektedir.

Mevzuat düzenlemesi, işletme ruhsatları ve lisanslama süreçleri üzerinde de köklü ve dönüştürücü etkilere sahiptir. Esas olarak Karayolu Taşıma Yönetmeliği'nde yapılan değişikliklerle sektördeki yetki belgelerinin tanımları, alınma şartları, korunması ve ihlal durumlarındaki yaptırımlar yeniden yapılandırılmaktadır. Düzenlemenin işletme ruhsatları ve lisanslama süreçlerine etkileri, aşağıdaki ana başlıklar altında değerlendirilebilir:

•  Yetki Belgesi Türlerinin Yeniden Tanımlanması ve Dönüşümü

•  Yetki Belgesi Alma ve Kapasite Şartlarında Değişiklikler

•  Yetki Belgesi Ücretlerinde Artış ve İndirimler

•  Dijital Uyum ve U-ETDS Yükümlülüklerinin Lisans İptaline Etkisi

•  İşletme ve Personel Yükümlülüklerinin Artırılması

Özetle yapılan mevzuat düzenlemesi, işletme ruhsatlarını ve lisanslama süreçlerini kısmen daha karmaşık, maliyetli ancak aynı zamanda daha şeffaf ve denetlenebilir bir hale getirmektedir. Özellikle P ve S yetki belgelerindeki yeniden yapılandırmalar, artan maliyetler ve dijital uyumun lisansın devamlılığı için kilit bir rol oynaması; sektördeki firmaların iş modellerini ve operasyonel süreçlerini, bu yeni gerekliliklere göre uyumlu hale getirmelerini zorunlu kılmaktadır. Bu düzenlemeler, bir işletme ruhsatını, artık sadece duvarda asılı bir belge olmaktan çıkararak firmanın dijital performansını anlık olarak yansıtan interaktif bir karne haline getirmektedir. Bu karnede yer alan notlar (U-ETDS verileri, takograf kayıtları, personel bilgileri) ne kadar yüksek olursa, işletmenin lisansının geçerliliği o kadar garanti altında olacaktır. Aksi takdirde kötü notların birikimi sonucunda, işletme ruhsatının iptali riskiyle karşı karşıya kalınabilecektir.

3.3. Teknolojik Entegrasyon ve Dijital Dönüşüm

Modern kurye hizmetleri; küresel konumlandırma sistemi (Global Positioning System, GPS) takip sistemleri, mobil uygulamalar ve gerçek zamanlı teslimat güncellemeleri gibi teknolojik çözümler içermektedir. Düzenlenen terminoloji; bu teknolojik entegrasyonu kolaylaştırmakta, yeni düzenlemelerle birlikte, U-ETDS kullanımının zorunlu hale gelmesi, taşımacılık bilgilerinin dijital ortamda toplanmasını mümkün hale getirmektedir.  Bu uygulama, taşıma zincirindeki her adımın izlenebilirliğini sağlamakta veri odaklı politika geliştirmeyi mümkün kılmaktadır. Yapılan düzenleme, karayolu taşımacılığı sektörünü, geleneksel operasyonlardan dijitalleşmiş, veri odaklı ve merkezi olarak denetlenebilir bir yapıya yönelten önemli bir dönüşüm aracıdır. Burada sektördeki tüm paydaşların, iş süreçlerini ve uyumluluklarını dijital platformlara uyarlamaları gerekmektedir.

Yürürlüğe koyulan düzenleme, karayolu taşımacılığı ekosistemini, bir orkestra şefinin tüm müzisyenlerin performansını anlık olarak izleyebildiği ve senkronizasyonu sağlayabildiği dijital bir konser salonuna benzetilebilir. Her taşıt, her şoför ve her gönderi, U-ETDS aracılığıyla Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın dijital gösterge paneline veri akışı sağlamakta, böylece tüm operasyonun uyum içinde, güvenli ve düzenli bir şekilde ilerlemesi hedeflenmektedir. Bu doğrultuda düzenleme; teknolojik entegrasyon ve dijital dönüşüm açısından oldukça merkezi ve belirleyici bir rol oynamaktadır. Sektördeki operasyonların dijitalleşmesini, veri akışının merkezileşmesini ve denetimin teknolojik araçlar üzerinden yapılmasını sağlamayı hedefleyen düzenlemeye ilişkin teknolojik entegrasyon ve dijital dönüşüm unsurları aşağıda listelenmiştir:

•  Elektronik Belgeleme ve Kurye Faaliyetleri

•  Şoför Bilgilerinin Elektronik İletimi

•  Eşya Taşıma Bilgilerinin Elektronik İletimi

•  Veri Paylaşımı

•  U-ETDS Veri Yükümlülüklerinin İhlali ve Cezaları

•  Dijital Takograf Cihazları ve Denetimi

•  Dijital İzlenebilirlik ve Şeffaflık

4. Uygulamada Karşılaşılabilecek Sorunlar ve Çözüm Önerileri

4.1. Muhtemel Sorunlar

Yapılan mevzuat düzenlemesi, işletmeler için uygulama ve geçiş süreçlerinde bir dizi sorun ve zorluk potansiyeli taşımaktadır. Düzenlemenin ayrıntıları, yeni tanımlanan yetki belgeleri, artan maliyetler ve özellikle dijital uyum zorunlulukları, sektördeki aktörler için önemli uyum gereksinimleri doğurmaktadır. Uygulama ve geçiş sürecinde karşılaşılabilecek sorunlar ve zorluklar aşağıda özetlenmiştir:

•  Yeni Yetki Belgesi Tanımlarına ve Dönüşümlere Uyum: "Dağıtım işletmeciliği" ibaresi "kurye işletmeciliği" olarak değiştirilmiş ve bu faaliyetler için P türü yetki belgesi (P1 ve P2) tanımlanmıştır. Ticari amaçla yurtiçi servis taşımacılığı için ise S yetki belgesi tanımlanmıştır. Mevcut D4 yetki belgelerinin S yetki belgesine otomatik dönüştürülmesi, P1 yetki belgelerinin M1'e ve P2 yetki belgelerinin M2'ye otomatik dönüştürülmesi, ilk bakışta kolaylaştırıcı görünse de firmaların yeni yetki belgesi türlerinin getirdiği farklı kapsam ve yükümlülüklere uyum sağlaması gerekecektir. Özellikle P2 ve M2 yetki belgesi olan firmaların P2 belgelerinin iptal edilerek taşıtların M2'ye aktarılması gibi özel durumlar bulunmaktadır. Bu dönüşümlerin, işletmelerin mevcut operasyonel süreçlerini ve ticari anlaşmalarını nasıl etkileyeceği, önemli bir belirsizlik ortaya çıkarabilir.

•  Artan Maliyetler ve Finansal Yükler: P1 ve P2 yetki belgesi ücretleri, özellikle kurye sektöründeki işletmeler için finansal yük oluşturabilir. Yeni getirilen asgari sermaye ve öz mal taşıt şartları (P1 için 5 öz mal taşıt ve 100.000 TL sermaye; P2 için 30 öz mal taşıt ve 500.000 TL sermaye) ile S yetki belgesi için 1 öz mal otobüs ve 100.000 TL sermaye şartı, özellikle küçük veya yeni kurulan işletmeler için ek yatırım ve sermaye bulma zorluğu oluşturabilir. Her ne kadar küçük ölçekli P1 ve S yetki belgesi başvuranlarına önemli indirimler sağlanmış olsa da (P1 için %85, S için %95), bu indirimler belirli kapasite sınırları dahilinde geçerlidir ve daha büyük ölçekli firmaları kapsamamaktadır. P1 yetki belgesi için altı ay içinde başvuranlara %95 indirim de geçici bir kolaylık sağlamaktadır.

•  Dijital Uyum ve Ağır Yaptırım Riski: U-ETDS üzerinden bilgi/veri iletme yükümlülükleri, yetki belgelerinin devamlılığı için kritik bir eşik haline gelmiştir. U-ETDS'ye hiçbir bilgi/veri iletilmemesi durumunda, bu durumun her tekrarında 45 uyarma, eksik/yanlış bilgi/veri iletilmesi durumunda ise her eksiklik/yanlışlık için iki uyarma gibi cezalar uygulanmaktadır. Şoför bilgilerinin doğru ve zamanında iletilmemesi de ciddi uyarmalara yol açmaktadır. En büyük zorluklardan biri, belirli U-ETDS ve takograf ihlallerinden kaynaklanan uyarma puanlarının birikmesi durumunda, yetki belgesinin doğrudan iptal edilme riskidir. Bir takvim yılı içinde toplam uyarma puanının 1.000 veya daha fazla olması, ek 500 uyarmaya yol açmaktadır. Tebliğ edilmiş ihlal tespit tutanağı sayısının taşıt sayısına göre belirli eşiklerin (100 ve altında taşıt sayısı olanlar için 5 defa ve üzeri; 100'ün üzerinde olanlar için taşıt sayısının %5'i ve daha fazla) üzerine çıkması halinde, ilgili yetki belgesi doğrudan iptal edilmektedir. Bu durum, firmaların bilgi teknolojileri altyapılarını güçlendirmelerini, personel eğitimlerini artırmalarını ve veri yönetim süreçlerini kusursuz hale getirmelerini zorunlu kılmaktadır. Dijital uyumsuzluk, artık sadece bir ceza ile değil; aynı zamanda işletmenin faaliyet durdurma müeyyidesi ile karşı karşıya kalması ile sonuçlanabilecektir.

•  Personel Nitelikleri ve Yükümlülükleri: Kuryeler için "kurye faaliyet belgesine" sahip olma ve belirli adli sicil kayıtlarının bulunmaması şartı getirilmiştir. Bu şartlara uymayan kurye çalıştıran yetki belgesi sahiplerine, uyarmalar ve idari para cezaları uygulanacaktır. İşletmelerin mevcut personelini bu şartlara göre denetlemesi ve eksikliklerini gidermesi gerekecektir. Ancak bu yükümlülükler için bir yıl süreyle bir muafiyet tanınmıştır. Kurye işletmecilerine; kurye listesi oluşturma, teslimat süreçlerine ilişkin yeni yükümlülükler (teslim edilemeyen gönderinin iadesi, bozulabilir gıda tedbirleri), koruyucu ekipman sağlama ve takip etme, ekipman üzerine "KURYE" ibaresi ile U-Net numarası yazdırma zorunluluğu gibi ek sorumluluklar getirilmiştir. Bu da operasyonel maliyet ve yönetim yükünü artırmaktadır.

•  Taşıt Yaşı ve Kullanım Kısıtlamaları: P1 ve P2 yetki belgesi eki taşıt belgelerine kaydedilecek motosiklet veya mopedlerin 10 yaşından, kamyonetlerin ise (asgari kapasiteyi sağlayacak sayıda olanlar) 20 yaşından büyük olmaması şartı getirilmiştir. Bu durum, eski araçlara sahip veya daha uygun maliyetli ikinci el araçlarla faaliyet göstermek isteyen firmalar için zorluk oluşturabilir. B1 veya D1 yetki belgesi eki taşıt belgelerinde kayıtlı 18-24 koltuk kapasiteli otobüslerin, 300 km'den uzun güzergahlarda kullanılamayacak olması, bu araçlarla faaliyet gösteren firmaların güzergâh planlamalarını yeniden gözden geçirmesini gerektirecektir. Bazı taşıt yaş sınırlamaları için geçici muafiyetler tanınmıştır. Örneğin, motosiklet/mopedler için yaş şartı bir yıl süreyle 15 yaş olarak uygulanabilecektir.

•  Karmaşık Geçiş Hükümleri ve Belirsizlikler: Yönetmelik; yetki belgesi türleri, taşıt kapasiteleri ve diğer konularda çok sayıda karmaşık geçici madde içermektedir. Bu geçici hükümlerin doğru anlaşılması ve uygulanması, işletmeler için ayrı bir idari yük ve potansiyel hata riski taşımaktadır. Örneğin P2 ve M2 yetki belgesi bulunanların P2 belgelerinin iptali ve taşıtların M2'ye aktarılması gibi özel durumlar, her firmanın kendi durumunu dikkatle analiz etmesini gerektirmektedir.

Özetle yapılan mevzuat düzenlemesi; işletme ruhsatlarını ve lisanslama süreçlerini daha katı, daha maliyetli ve özellikle dijital uyum açısından daha zorlayıcı bir hale getirmektedir. Firmaların bu yeni döneme hızla uyum sağlayabilmeleri için operasyonel, finansal ve teknolojik hazırlıklar yapması gerekmektedir. Yeni belge sistemine geçiş sürecinde, özellikle küçük işletmelerin ve bireysel taşımacıların; bilgi eksikliği, yüksek taşıt donanım maliyetleri ve teknik mevzuata uyum gibi hususlarda sorun yaşama ihtimali vardır.

4.2. Çözüm Önerileri

Mevzuat düzenlemesinin uygulama sürecinde yaşanabilecek muhtemel sorunların çözümü için aşağıdaki konu başlıklarında çalışmalar yapılması önerilmektedir:

•  Geçiş sürecinin makul bir süre ile sınırlandırılması

•  Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı başta olmak üzere ilgili tüm diğer kuruluşlar tarafından rehberlik hizmetlerinin sağlanması

•  Sektör temsilcileri ile düzenli istişare toplantılarının yapılması

•  Rehber dokümanlar ve eğitim programları ile KOBİ’lere destek sağlanması

•  Dijital sistemlere geçişte yazılım ve altyapı destekleri sunulması

•  Yerel yönetimlerle iş birliği içinde, taşıt uygunluk denetimlerinin sahada uygulanabilir kılınması

•  Kadın sürücü teşviklerinin desteklenmesi için ayrı bir fon oluşturulması

Bu tür güncel analiz ve uzman değerlendirmeleri her ay Aylık Mevzuat Dergisi'nde!

Karayolu Taşımacılığı sektörüne yön veren yasal değişiklikleri ve uygulama süreçlerini yakından takip etmek ister misiniz?
Uzman kalemlerden, mevzuat dünyasına dair kapsamlı içeriklere ulaşmak için şimdi Aylık Mevzuat Dergisi’ne göz atın!

5. Sonuç

Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikler, karayolu taşımacılığında yeni bir dönemin habercisidir. Özellikle kurye ve servis taşımacılığı gibi daha önce gri alanda kalan faaliyetlerin açık şekilde tanımlanması hem sektörün gelişimini destekleyecek hem de kamu otoritesine denetim kolaylığı sağlayacaktır. Değişiklik ile KOBİ’lerin sektöre dahil olması teşvik edilirken kötü niyetli ve kayıt dışı uygulamalara karşı yaptırımı olan kurallar ve cezalar getirilmiştir. Tüm bu gelişmeler, taşımacılık sektöründe daha düzenli, güvenli ve rekabetçi bir yapının oluşmasına katkı sağlayacaktır. Yapılan değişiklikler, özellikle kurye ve servis taşımacılığı alanında netleştirici ve kapsayıcı bir yasal zemin oluşturmuştur. Değişiklikler hem kamu yararını hem de piyasa verimliliğini dengeleyen bir çerçeve sunmakta; uluslararası uygulamalarla uyumlu bir yönelim izlemektedir. Uygulamada denetim kapasitesinin artırılması ve yerel yönetimlerle eşgüdümün sağlanması halinde, bu düzenlemelerin sektöre olumlu yansımalarının olacağı değerlendirilmektedir.

Yapılan değişiklikler; taşımacılık sektörünü modernleştirme, hizmet kalitesini artırma ve yeni nesil taşımacılık türlerini (özellikle kurye işletmeciliğini) yasal çerçeveye oturtma vizyonuyla hazırlanmıştır. Bu vizyonu desteklemek amacıyla özellikle KOBİ’lerin, taşımacılık sektöründeki dönüşüme uyum sağlayabilmeleri için çeşitli kolaylıklar, maliyet indirimleri, süre uzatımları ve geçici muafiyetler sunularak dengeli bir yaklaşım benimsenmiştir. Sektör paydaşlarının bu yeni yapıya sorunsuz bir şekilde entegre olmalarını ve faaliyetlerini kesintisiz sürdürerek modern karayolu taşımacılığı ekosistemine uyum sağlamalarını amaçlamaktadır. Bu düzenlemeler, bir akarsuyun yatağını değiştirmek gibidir; başlangıçta mevcut akışa aşina olanlar için bir uyum süreci gerektirse de Yönetmelik ile sunulan geçiş hükümleri ve kolaylıklar, yeni ve daha verimli bir rota çizmek için inşa edilen köprüler ve geçiş patikaları gibidir.

Türkiye’de karayolu taşımacılığı yönetmeliğindeki değişikliklerin uygulama başarısı, yasal düzenlemelerin etkinliği, denetim mekanizmalarının gücü ve sektör paydaşlarının iş birliğiyle yakından ilişkili olup uluslararası deneyimler, düzenlemelerin hedeflere ulaşmasında bütüncül ve entegre politika yaklaşımlarının önemini vurgulamaktadır.

Kaynakça