Makaleler

Maden İşyerlerinde İşin Acil Olarak Durdurulması Uygulamasında Son Durum

FARUK YÜKSEL - SGK BAŞMÜFETTİŞİ - 28 Ağustos 2018

MDERGI/8752A.023

(Eylül 2018 Sayı 177)

 

MADEN İŞYERLERİNDE İŞİN ACİL OLARAK DURDURULMASI UYGULAMASINDA SON DURUM

 

 

Faruk YÜKSEL

SGK Başmüfettişi, A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

 

 

Özet

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ikincil mevzuatı ile getirilen iş sağlığı ve güvenliği kurallarının esaslı olarak ihlal edilmesi halinde işyerlerinde işin durdurulmasına karar verilebilir. İş müfettişleri tarafında yapılan tespitler sonucunda böyle bir karar alınabilir ve alınan karar mülki idare amirleri tarafından uygulanır. Gecikme halinde ağır risklerin bulunduğu durumlarda işyerinde acil durdurma kararı uygulanabilir. Yeraltı maden işyerlerinde de çalışır durumda birden fazla enerji kaynağının bulunmaması, çalışır durumda ve birbirini ikame edebilecek birden fazla havalandırma grubunun bulunmaması hallerinde işyerinde acil durdurma kararı alınır.

Anahtar Kelimeler: İş sağlığı, iş güvenliği, işin durdurulması.

Giriş

İş sağlığı ve güvenliği kurallarının uygulanmasında görülen eksiklik ve aksaklıklar nedeniyle işyerlerinde işin durdurulması uygulamasını düzenleyen mevzuat sık sık değişmektedir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun ¹ "İşin Durdurulması" başlıklı 25. maddesi gereğince çıkarılan İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik² (bundan sonra Yönetmelik diye anılacaktır), İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik'i ³ yürürlükten kaldırmış ve 30/03/2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Daha sonra 11/02/2016 tarihinde yürürlüğe giren İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ⁴ ile konuya ilişkin düzenlemelerde esaslı değişiklikler yapılmıştır.

Yönetmelik, işyerlerinde çalışanlar için tehlike oluşturan bir durum olması halinde işin durdurulması ile durdurma kararı uygulanmış işyerinde çalışmaya tekrar başlanmasına ilişkin işlemleri ve işyerlerinde işin olarak durdurulması uygulamasını düzenlemiştir. Yazımızda mevzuatı sık sık değişen işyerlerinde işin durdurulması uygulaması ve maden işyerlerinde işin acil olarak durdurulması hakkında en son yapılan düzenlemeler çerçevesinde açıklamalar yapılacaktır.

1. İşin Durdurulmasına Hangi Hallerde ve Nasıl Karar Verilir?

İşyerlerinde işin durdurulması, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin kurallara aykırılıkların tespit edilmiş olması halinde başvurulan bir uygulamadır. Yapılan düzenlemeler kapsamında, işyerlerinde işin durdurulmasına aşağıdaki durumların varlığı halinde karar verilir:

a- İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur.

b- Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal, yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmadığının tespit edilmesi halinde iş durdurulur.

c- Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve ihale ile alınan işlerde; teknolojik gelişme, iş gücü kapasitesinin arttırılması, üretim metotlarında yenilik gibi bir kısım unsurlar sağlanmadan, üretim ve/veya imalat planlarına, iş programlarına aykırı hareket edilerek üretim zorlaması nedeniyle hayati tehlike oluşturacak şekilde çalışma biçimleri de işin durdurulma sebebi sayılır.

İşyerlerinde işin durdurulmasına karar verilebilmesi için öncelikle, yukarıda sayılan durumlardan en az birinin var olduğunun işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftişe yetkili iş müfettişi tarafından tespit edilmesi gerekir. Böyle bir tespit yapıldığında ilgili iş müfettişi tarafından bir rapor düzenlenerek en geç tespitin yapıldığı tarihi izleyen ertesi gün Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı'na gönderilir.

İşyerinde işin durdurulmasının teklif edildiği raporda;

- İşin durdurulmasını gerektiren nedenler,

- Alınması gereken tedbirler,

- Yapılması gereken diğer iş ve işlemlere ayrıntılı olarak yer verilmesi gerekir.

İş müfettişi tarafından düzenlenen rapor ile yapılan işin durdurulması teklifi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından oluşturulan ve teftişe yetkili üç müfettişten oluşan bir heyet tarafından karara bağlanır.

Heyet, işyerinde işin durdurulmasını teklif eden iş müfettişinin teklifine dayanak olan tespitlerini yaptığı tarihten itibaren iki gün içerisinde karar vermek zorundadır. Kararlar oyçokluğuyla alınır ve heyetin tümü tarafından imzalanır.

 

2. Durdurma Kararının Uygulanmasından Sonra Yapılacak İşlemler

Heyetin işyerinin bir bölümünde veya tamamında işin durdurulması kararı vermesi halinde karar bir gün içinde, işyerinin bulunduğu il valiliğine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne gönderilir.

Gönderilen işyerinde işin durdurulmasına ilişkin karar mülki idare amirleri, illerde vali ve büyükşehirler dahil ilçelerde kaymakam, tarafından 24 saat içinde uygulanır. Mülki idare amirinin emriyle ve durdurma kararının içeriğine göre, işyerinin tamamı veya bir bölümü mühürlenir.

İşyerinde işin durdurulmasına karar verilmesi sebebiyle işyeri çalışanlarının hak kaybına uğramaması için de düzenlemeler yapılmıştır. İşveren durdurma kararı uygulanan işyerinde çalışanlarına;

a- Ücretlerini ödemek veya

b- Ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermekle

Yükümlüdür.

2.1. İşin Durdurulması Kararına İtiraz

İşyerlerinde işin durdurulmasına karar verilen işverenler, bu karara karşı yerel iş mahkemesine itiraz edebilirler. İtiraz, kararın uygulanmaya başlandığı tarihten itibaren 6 iş günü içinde yapılmalıdır.

Bu itirazlar öncelikle görüşülür ve 6 iş günü içinde karara bağlanır. İtirazı görüşen iş mahkemesinin kararları kesindir.

Şayet iş mahkemesi işyerinde işin durdurulması işlemine itirazı haklı görürse, durum ilgili mülki idare amirine ve Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne intikal ettirilir. Bunun üzerine işyeri açılır.

2.2. Mühürlerin Geçici Olarak Sökülmesi

İşyerlerinde işin durdurulması kararı verilen işverenler, durdurma kararına yol açan nedenlerin ortadan kaldırılması için mühürlerin geçici olarak sökülmesini talep edebilir. Bu talep ilgili Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne ve yazılı olarak yapılır. Dilekçeye işin durdurulması kararının sebebine göre işverenin yapmayı taahhüt ettiği iş ve işlemleri içeren bir dosya eklenmelidir. Bu dosyada;

a- İşin durdurulması kararı Yönetmelik'in 7. maddesinin birinci fıkrasında sayılan nedenlere dayanıyorsa; hayati tehlikenin giderilmesi için alınması gereken tedbirler, bu tedbirlerin alınması için yapılacak çalışmanın koordinasyonu, alınması gerekli iş ekipmanları, yapılacak çalışmaların süresi ve çalıştırılacak çalışan sayısı ve benzeri bilgiler yer almalıdır.

b- İşin durdurulması kararı Yönetmelik'in 7. maddesinin ikinci fıkrasında sayılan nedenlere dayanıyorsa, işyerinde yapılacak risk değerlendirmesi hakkında iş ve işlemleri açıklayan bilgiler bulunmalıdır.

c- İşin durdurulması kararı Yönetmelik'in 7. maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında ise üretim zorlaması nedeniyle oluşan hayati tehlikenin ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmalara ilişkin bilgi ve belgeler dosyaya eklenir.

İşverenler hazırladıkları dosyanın elektronik ortama aktarılmış halini de dilekçeleri ile birlikte ilgili Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne vermek zorundadır.

Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne ulaşan mühürlerin geçici olarak sökülmesi talebi aynı gün elektronik ve benzeri ortamda sunulan eklerle beraber Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı'na gönderilir.

İşverenin talebi işyerinde işin durdurulmasına karar veren heyet tarafından değerlendirilir. Heyet, gerekirse işverenden ek bilgi talep ederek, işverenin talebi ile ilgili kararını iki gün içerisinde verir.

2.3. İşyerinde İşin Durdurulması Kararının Kaldırılması

İşyerinde işin durdurulmasına sebep olan nedenlerin ortadan kaldırılması için gerekli iş ve işlemleri yapan işverenler, ekinde yapılan iş ve işlemleri gösterir bir dosya ile Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne başvurmalıdır.

İşverenin bu talebi aynı gün Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı'na ulaştırılır. İşverenin talebi iş müfettişleri tarafından incelenir ve talebin kabul edilip edilmemesi gerektiğine dair bir rapor düzenlenir. Şayet raporda işverenin talebinin kabul edilmesi yönünde görüş bildirilirse, rapor işyerinde işin durdurulmasına karar veren heyet tarafından görüşülür. Heyet, işverenin talep tarihinden itibaren 7 gün içerisinde karar vermelidir.

Heyet işin durdurulması kararının kaldırılmasına karar verirse, durum ilgili mülki idare amirine ve Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bildirilir ve 24 saat içinde işyerinin açılması sağlanır.

 

3. Maden İşyerlerinde İşin Acil Olarak Durdurulması

Yukarıda açıklandığı üzere işyerlerinde işin durdurulması kararının alınabilmesi için gereken iş ve işlemler belli sürelerde tamamlanabilmektedir.

Ancak bazı durumlarda iş sağlığı ve güvenliği kurallarına ilişkin eksiklik veya aksaklıklar çalışanların hayatı için öyle yüksek riskler oluşturur ki işyerinde faaliyetin acilen durdurulması gerekebilir. Böyle bir durumda incelemeyi yapan müfettiş tarafından düzenlenen rapor ilgili mülki idare amirine gönderilir ve işyerindeki faaliyet kısmen veya tamamen aynı gün durdurulur.

Aşağıdaki durumlardan birinin tespit edilmesi halinde maden işyerlerindeki faaliyet acil olarak durdurulur:

a- Yeraltı kömür madenlerinde birinin durması halinde diğerinin derhal-otomatik olarak çalışacak durumda iki havalandırma grubunun bulunmaması.

b- Yeraltı maden işyerlerinin hazırlık çalışmaları dışında en az iki yoldan yer üstü bağlantısı bulunmaması.

c- Yeraltı kömür madenlerinde havalandırma, su tahliyesi ve insan nakli için kullanılan sistemlerin çalıştırılabilmesi için birbirinden bağımsız iki ayrı enerji kaynağının bulunmaması, birinin durması halinde diğer kaynağın otomatik olarak devreye girmemesi.

Sonuç

İş sağlığı ve güvenliği kuralları işyeri çalışanlarının olduğu kadar işverenlerin veya ziyaret, alışveriş vb. herhangi bir nedenle işyerinde bulunanların, hatta işyerinde bulunmasa daha meydana gelecek kazalardan etkilenecek olanların hayat ve sağlıklarını korumak için zorunlu kurallardır. Bu kuralların uygulanmasındaki eksiklik ve aksaklıkların doğurduğu risklerin ağır olduğu durumlarda işyerlerinin durdurulmasına karar verilir. Böylece söz konusu eksiklik veya aksaklıkların giderilmesine kadar geçecek sürede insan hayatı ve sağlığına verilmesi muhtemel zararların önüne geçilmesi

İşyerlerinde işin durdurulması kararı genel olarak; işyerleri, çalışma yöntemleri veya işin yapılması sırasında kullanılan malzemelerde çalışanlar için hayati tehlike oluşturacak bir hususun varlığının veya kaza riskinin yüksek olduğu işyerleri için risk değerlendirmesi yapılmadığının tespit edilmesi halinde alınır. Bu kararlar işyerinin bulunduğu yerin en büyük mülki amiri tarafından uygulanır.

İşverenler, işyerinde işin durdurulduğu dönemde işyeri çalışanlarına ücretlerini ödemek veya ücret kaybı olmaksızın yeni bir iş vermek zorundadırlar.

 

 

 

Kaynakça

-6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 30/06/2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete

-İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik, 05/03/2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete

-İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik, 30/03/2013 tarih ve 28603 sayılı Resmi Gazete

-İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 11/02/2016 tarih ve 29621 sayılı Resmi Gazete

_________________________________________________

 

 

(1) 30/06/2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(2) 30/03/2013 tarih ve 28603 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(3) 05/03/2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(4) 11/02/2016 tarih ve 29621 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.