• Vergi     • Gelir Vergisi Mevzuatı     • Vergi Usul Mevzuatı     • Damga Vergisi Mevzuatı    

1.  Giriş

Uygulamada özellikle satış ve pazarlama bölümünde çalışan personele belli bir satış kotasına ulaşıldığı zaman, belirli mağazalarda harcama imkanı sağlayan alışveriş çeki verilmektedir. Bu uygulama, genelde müşterilere verilen pazarlama harcaması mahiyetindeki alışveriş çekleri ile karıştırılmaktadır. Makalemizde şirket personeline verilen alışveriş çeklerine ait ödemelerin ücret bordrosuna dahil edilip edilmeyeceği, ya da müşterilere promosyon amaçlı verilen çekler gibi pazarlama harcaması mahiyetinde düşünülüp düşünülmemesi gerektiği, gelir ve damga vergisi kesintisi yapılıp yapılmayacağı ile belge düzeni hususları ele alınacaktır.

2.  Gelir Vergisi Kanunu Yönünden

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 6'ncı maddesinin birinci fıkrasıyla kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı belirtilmiş, maddenin ikinci fıkrasıyla da safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanunu'nun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

Diğer taraftan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 40'ıncı maddesinin 1'inci bendinde, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin safi kazancın tespitinde gider olarak indirilebileceği hüküm altına alınmıştır.

Söz konusu Kanun'un 61'inci maddesinin birinci fıkrasında "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez." hükmü yer almış olup anılan Kanun'un 94'üncü maddesinde ise tevkifat yapmak zorunda olan mükellefler sayılmış, aynı maddenin (1) numaralı bendinde de, "Hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61' inci maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104' üncü maddelere göre," gelir vergisi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir.

Bu hüküm ve açıklamalara göre, satış elemanlarına verilen alışveriş çeki bedellerinin ücret bordrosuna dahil edilmek suretiyle Gelir Vergisi Kanunu'nun 94'üncü maddesinin (1) numaralı bendine göre gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir. Öte yandan, bu bedellerin aynı Kanun'un 40'ıncı maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır.

3.  Damga Vergisi Kanunu Yönünden

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'nun 1'inci maddesinde, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu, bu Kanundaki kağıtlar teriminin, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade edeceği; 3'üncü maddesinde, damga vergisinin mükellefinin kağıtları imza edenler olduğu hükümlerine yer verilmiştir.

Kanun'a ekli (1) sayılı tablonun "IV. Makbuzlar ve diğer kağıtlar" başlıklı bölümünün 1/b fıkrasında, maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (avans olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtların nispi damga vergisine tabi olduğu hükme bağlanmıştır.

Bu çerçevede, hedeflenen satış miktarına ulaşmak amacıyla personele verilen alışveriş çeklerinin ücret olarak kabul edilmesi gerekmekte olup bu ödemeler ve sağlanan menfaatler nedeniyle düzenlenen kağıtların Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun IV/1-b fıkrasına göre damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.

4.  Vergi Usul Kanunu Yönünden

213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 238'inci maddesinde " İşverenler her ay ödedikleri ücretler için (Ücret bordrosu) tutmaya mecburdurlar. Gelir Vergisi Kanununa göre vergiden muaf olan ücretlerle diğer ücret üzerinden vergiye tabi hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri için bordro tutulmaz... " hükmüne yer verilmiştir.

Buna göre; personele verilen alışveriş çeklerine ait tutarların, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 61'inci maddesi uyarınca net ücretin bir unsuru olarak değerlendirilmesi ve bahse konu alışveriş çeki tutarları için bu kişiler adına ücret bordrosu düzenlenmesi veya düzenlenen ücret bordrosuna dahil edilmesi gerekmektedir.

5.  Sonuç

Şirketlerin müşterilerine verdikleri alışveriş

çekleri pazarlama amaçlı olup, şirketin kendi personeline gerek motivasyonu artırma amaçlı gerekse belli bir hedefe ulaştığı an ödül olarak personele verilen alışveriş çekleri ücret ödemesi kapsamında değerlendirilmeli ve ücret gideri olarak kabul edilmelidir. Burada unutulmaması gereken husus verilen çek bedelinin net olduğudur. Dolayısıyla ücret bordrosuna ilave ederken brütleştirilmesi gerekmektedir. Ücret bordrosu düzenlendiği için damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.