Özet

Enflasyonun varlığı muhtelif mevzuattaki parasal değerlerin aşınmaya uğrayarak güncelliğini kaybetmesine yol açmaktadır.

Bazı had ve tutarların bu aşınmaya karşı güncellenmesi amacıyla her yıl yeniden değerleme oranına göre revize edilmesi yönündeki hükümler ilgili mevzuata dağılmış haldedir.

BDO DENET'in 2018/121 sayılı Vergi Sirkülerinden yararlanılarak hazırlanan bu çalışmamızda, hangi mali uygulamanın veya parasal haddin yeniden değerleme oranına göre otomatik olarak revizyona tabi olacağı listelenmiştir.

Bu listedeki GVK'nun mükerrer 123/2. maddesi uyarınca yeniden değerleme oranına göre artırılan tutardaki %5'i aşmayan kesirlerin dikkate alınmayacağı hükmü bu kapsamdaki revizyonlarda aşınma yaratmaktadır.

Kanun koyucu bu aşınmalara karşı tedbir olarak kararnamelerle güncelleme imkanı getirmiş olmasına rağmen bu güncellemeler ihmale uğrayabilmektedir.

Örnek olarak, PERSONEL YEMEK HADDİ, 12 YILDAN BERİ KARARNAME İLE GÜNCELLENMEMİŞ VE KÜSURAT ARTMALARDAN DOLAYI %40 ORANINDA AŞINMAYA UĞRAMIŞTIR. Bu nedenle personel yemek haddinin Cumhurbaşkanı Kararı ile 2019 yılı için en az 26,60 TL olarak güncellenmesi gerekmektedir (2006 yılındaki yemek haddinin güncel parasal değere göre seviyesi 26,60 TL iken, yeniden değerleme oranıyla güncellenmiş 2019 haddi 19 TL'dir.)

Anahtar Kelimeler: Yeniden değerleme oranı, maktu hadler, parasal hadler.

1.      Giriş

Yeniden değerleme oranı, Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre üretici fiyatları genel endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığı'nca ilan edilmekte ve Resmi Gazete'de yayımlanmaktadır (VUK mükerrer m. 298/B ve C).

503 no.lu VUK Genel Tebliği ile 2018 yılı yeniden değerleme oranı %23,73 olarak ilan edilmiştir. Söz konusu oran 2018 yılına ait son geçici vergi dönemi (1.1.2018 - 31.12.2018) için de kullanılacaktır.

2.      Yeniden Değerleme Oranından Etkilenen Malî Uygulamalar

Yeniden değerleme işlemi 5024 sayılı Kanun'la kaldırılmış olmakla birlikte, muhtelif düzenlemeler gereği yeniden değerleme oranı birçok haddin otomatik olarak değişmesinde ölçü olarak kullanıldığı için yayımlanmaya devam edilmektedir.

Yeniden değerleme oranından etkilenen önemli mali uygulamalar aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

2.1. Vergi Mevzuatı ile İlgili Etkiler

-   Eski yatırım indirimi hükümlerinden yararlanan mükelleflerde, kazanç yetersizliği nedeniyle ilgili yılında uygulanamayan yatırım indirimi, izleyen yıllarda yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınmaktadır (GVK Mülga Ek:1-6).

-   GVK'nın 89/15. maddesi uyarınca basit usul uygulanarak tespit edilen kazançların her yıl 8.000 TL'ye (2018 için geçerli olan tutar 9.000 TL'dir) kadar olan kısmı yıllık beyannamede indirim konusu yapılır. Bu tutar her yıl yeniden değerleme oranında artırılır.

-   GVK'nın mükerrer 123/2 maddesine göre, aşağıda yer alan maktu had ve tutarlar, her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Bu şekilde hesaplanan maktu had ve miktarların %5'ini aşmayan kısımları dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı bu suretle belirlenen had ve tutarları yarısına kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir.

•   Konut olarak kiraya verilen gayrimenkullereilişkin istisna tutarı (GVK m. 21).

•  İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, hizmet erbabına dışarıda yemek verme hizmeti sağlayan mükelleflere ödenen gelir vergisinden müstesna yemek bedeli tutarı (GVK m. 23/8)

• Basit usule tâbi olmanın genel şartlarından işyeri kira bedeli ölçüsü (GVK m. 47/2)

•  Basit usule tâbi olmanın özel şartları (GVK m. 48)

-   Gelir vergisi tarifesinde yer alan gelir dilim tutarları, her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak tespit edilir. Ancak Cumhurbaşkanı'nın yetkisi vardır. (GVK mükerrer md.123/3)

-   5746 sayılı Kanun'un 3/1 maddesi uyarınca, hak edilen ancak kazanç yetersizliği nedeniyle yararlanılamayan ar-ge ve tasarım indirimi tutarı her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak tespit edilir.

-   Bilindiği gibi, GVK'nın 76. maddesinde düzenlenmiş olan indirim müessesesi 5281 sayılı Kanunla 1.1.2006 tarihinden geçerli olarak yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak geçici 67. maddenin 9. fıkrasına göre 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş bulunan Devlet tahvili ve Hazine bonoları için indirim oranı uygulaması devam etmektedir. İndirim oranının hesabını yeniden değerleme oranı da etkilemektedir.

-   6745 sayılı Kanun'un 66. maddesiyle KVK'nın 32/A maddesine eklenen hüküm uyarınca, yatırımın tamamlanması şartıyla, indirimli kurumlar vergisi uygulanmak suretiyle yararlanılan kısım hariç olmak üzere, kalan yatırıma katkı tutarı, yatırımın tamamlandığı hesap dönemini izleyen yıllarda yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.

-   VUK'un 4369 sayılı Kanun'la değişik mükerrer 414. maddesi uyarınca, VUK'ta yer alan maktu hadler ile asgarî ve azamî miktarları belirtilmiş olan para ile ödenecek ceza miktarları, her yıl bir önceki yılda uygulanan maktu had ve miktarlar, yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan maktu had ve miktarların %5'ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı, bu suretle tespit edilen had ve miktarları yarısına kadar artırmaya veya indirmeye yetkilidir.

-   Veraset ve intikal vergisi açısından uygulanacak istisnalar yıldan yıla yeniden değerleme oranında artış yapılmak suretiyle tespit edilir. (VİVK m. 4)

-   Veraset ve intikal vergisi tarifesinin matrah dilim tutarları her yıl yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyletespit edilir. Ancak Cumhurbaşkanı'nın yetkisi vardır. (VİVK m. 16)

-   Motorlu taşıt vergileri her yıl bir önceki yıl uygulanan rakamlar yeniden değerleme oranında arttırılmak suretiyle tespit edilir. Ancak Cumhurbaşkanı'nın yetkisi vardır. (MTVK m. 10)

-   Maktu damga vergileri her takvim yılı başından itibaren, bir önceki yıla göre yeniden değerleme katsayısı ölçüsünde arttırılarak tespit edilir. Ancak Cumhurbaşkanı'nın yetkisi vardır. (DVK mükerrer m. 30)

-   Her bir kâğıt için hesaplanacak azamî damga vergisi tutarı her yıl yeniden değerleme oranında artırılır. (DVK m. 14)

-   Harç tahakkukuna konu edilecek bazı değerler, yıldan yıla yeniden değerleme oranı ölçüsünde arttırılarak tespit edilir. Ancak Cumhurbaşkanı'nın yetkisi vardır. (HK mükerrer m. 138)

-   Çevre temizlik vergileri her yılbaşında, bir önceki yıl vergi tutarı yeniden değerleme oranının yarısı kadar arttırılmak suretiyle belirlenir. (BGK mükerrer m. 44)

-   Emlak Vergisi Kanunu'nun 29. maddesi uyarınca,

•  Vergi değeri, mükellefiyetin başlangıç yılını takip eden yıldan itibaren her yıl, bir önceki yıl vergi değerinin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca aynı yıl için tespit edilen yeniden değerleme oranının yarısı nispetinde artırılması suretiyle bulunur.

•  33. maddeye (8 numaralı fıkra hariç) göre mükellefiyet tesisi gereken hallerde vergi değerinin hesaplanmasında, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 49. maddesinin (b) fıkrasına göre belirlenen arsa ve arazi birim değerleri, takdir işleminin yapıldığı yılı takip eden ikinci yıldan başlamak suretiyle her yıl, bir önceki yıl birim değerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca aynı yıl için tespit edilen yeniden değerleme oranının yarısı nispetinde artırılması suretiyle dikkate alınır.

Cumhurbaşkanının, yukarıda belirtilen artış oranlarını sıfıra kadar indirmeye veya yeniden değerleme oranına kadar artırmaya yetkisi vardır.

-   YMM'lerce yapılan tam tasdik ve KDV iade tasdik işlemlerinde, alt firma karşıt incelemesine tabi tutulması gereken had, Maliye Bakanlığı'nca revize edilmediği takdirde, yeniden değerleme katsayısına göre artmaktadır. (3568 sayılı Kanun'a ilişkin 29 no.lu Tebliğ)

-   Yıllık KDV iadeleri için geçerli olan asgari iade tutarı, her yıl yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle belirlenmektedir.