Makaleler

• Sosyal Güvenlik     • Sosyal Sigortalar Mevzuatı    

Özet

Asgari ücrette 2016, 2017 yıllarında geçmiş yıllara oranla çok daha yüksek artış yapılması nedeniyle işveren maliyetlerinin düşürülmesi ve rekabet avantajı sağlanarak istihdamın artırılması amacıyla 2016 ve 2017 yıllarında işverenlere asgari ücret desteği sağlanmıştı. 2018 yılı için de eylül ayına kadar (9 ay) için asgari ücret desteği devam etmesine karar verilmişti. İşverenlerin rekabet gücünün arttırılması, kayıtlı istihdamın teşvik edilmesi ve asgari ücretli çalışanların yoğun olduğu küçük ve ortak ölçekli işletmelerin desteklenmesi amacıyla asgari ücret desteği uygulamasına 2019 yılında da devam edilecektir.

Anahtar Kelimeler: Asgari ücret, asgari ücret desteği, 5510 sayılı Kanun, geçici 78. madde.

1. Giriş

Asgari Ücret desteği ilk olarak 27/01/2016 tarihli ve 29606 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 6661 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 17. maddesi ile getirilmiş, daha sonra 2017, 2018 yıllarında da devam edilmesine karar verilmiş olup içinde bulunduğumuz yıl olan 2019 yılında da 30/01/2019 tarihli ve 30671 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 7162 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun'a eklenen geçicimadde 78 ile asgari ücret desteğinin sürdürülmesi kararlaştırılmıştır. Ancak 2019 yılında uygulanacak olan asgari ücret desteğinin yararlanma şartları ve sağlanan destek tutarı bakımından önceki yıl uygulamalarından bazı farklılıklar göstermektedir. Biz de bu yazımızda yeni asgari ücret desteği uygulamasının detaylarına değineceğiz.

2. Asgari Ücret Desteğinden Yararlanma Şartları ve Süresi

30/01/2019 tarihli ve 7162 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun'a geçici 78. madde eklenmiştir. Söz konusu Kanun'da kimlerin ve hangi işyerlerinin geçici 78. maddedeki destekten yararlanabileceği belirtilmektedir. Buna göre söz konusu maddenin 1. fıkrasında:

" Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında haklarında uzun vadeli sigorta kolları hükümleri uygulanan sigortalıları çalıştıran işverenlerce;

a) 2018 yılının aynı ayına ilişkin Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde prime esas günlük kazancı 102 Türk lirası ve altında bildirilen sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısını geçmemek üzere, 2019 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,

b) 2019 yılı içinde ilk defa bu Kanun kapsamına alınan işyerlerinden bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,

2019 yılı Ocak ila Aralık ayları/dönemi için bu maddede belirtilen tutarlar ile çarpımı sonucu bulunacak tutar, bu işverenlerin Kuruma ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilir ve bu tutar İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır. Ancak (a) bendinde belirtilen prime esas günlük kazanç tutarı 18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümleri uyarınca toplu iş sözleşmesine tabi özel sektör işverenlerine ait işyerleri için 203 Türk lirası olarak esas alınır.

Birinci fıkrada belirtilen işyerlerinin tespitinde; 2018 yılı Ocak ila Kasım ayları/döneminde uzun vadeli sigorta kollarından aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile bildirimi yapılan 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı sayısının ortalaması esas alınır. Ortalama sigortalı sayısı; beş yüzün altında olan işyerleri için günlük 5 Türk lirası, beş yüz ve üzerinde olan işyerleri için günlük 3,36 Türk lirası destek sağlanır.

Bu madde kapsamında destekten yararlanılacak ayda/dönemde, 2018 yılı Ocak ila Kasım ayları/döneminde aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında uzun vadeli sigorta kollarından en az sigortalı bildirimi yapılan aydaki/dönemdeki sigortalı sayısının altında bildirimde bulunulması halinde bu madde hükümleri uygulanmaz." hükümleri yer almaktadır.

Yukarıda yer alan madde hükümlerinden de anlaşılacağı üzere destekten yararlanmak için 4 ana şart öne çıkmaktadır. Bunlar şu şekildedir:

- 500'den az çalışanı olan işyerlerinde destek kapsamına giren işçi başına günlük 5 TL, aylık 150 TL verilirken, 500 (dahil) üzerinde işçisi olan işyerlerinde desteğin tutarı günlük 3,36 TL, aylık 100,8 TL olmasıdır.

- İşyerinin 500'den az mı yoksa fazla mı işçi çalıştırdığı tespit edilirken cari ay çalışan sayısına değil, 2018 yılı çalışan ortalamasına bakılmasıdır. Buna göre 2018 yılı Ocak-Kasım dönemi onbir aylık ortalama işçi sayısı 500'ün altındaysa aylık 150 TL, 500 ve üzerinde ise aylık 100,8 TL destek verilecek.

- İşyerinde hangi personellerin asgari ücret desteği kapsamına girdiği belirlenirken, 2019 yılı cari ay toplam prim ödeme gün sayısı esas alınmasıdır. Fakat bu prim gün sayısı 2018 yılı aynı ayında, brüt 102 TL ve altında kazançla bildirilen prim gün sayısını geçemeyecektir. Örneğin 2019 Ocak ayında işyerindeki toplam prim ödeme gün sayısı 1500 fakat 2018 Ocak ayında 102 TL altındaki prim ödeme gün sayısı 1100 ise, işverene (1100*5) 5.500 TL destek verilecektir. Öte yandan 2019 yılında ilk defa açılan işyerlerinde 2018 yılı ile karşılaştırma imkanı bulunmadığından, bu işyerlerine 2019 yılı toplam prim gün sayısı kadar destek verilecek. Toplu iş sözleşmesi kapsamında bulunan sendikalı işyerlerinde ise 2018 yılı için prime esas kazanç sınırı 102 TL yerine 203 TL olarak uygulanacaktır.

- 2019 yılı asgari ücret desteği uygulamasında, önceki yıllarda yer verilmeyen bir şarta daha yer verildi. Buna göre işveren, 2018 yılının 12 ayı boyunca uzun vadeli sigorta kollarından en az işçi bildirdiği aydaki çalışan sayısının altına düşerse, destekten yararlanamayacaktır. Örneğin 2018 yılında en düşük sayıda sigortalı bildirimi 245 kişi ile Ağustos ayında gerçekleşmişse, 2019 yılında işveren 245 kişinin altında bildirim yaptığı aylarda asgari ücret desteğinden yararlanamayacaktır.

2018 yılındaki asgari ücret desteği, Ocak-Eylül döneminde (9 ay) uygulanmıştı. 2019 yılında ise işverenlere Ocak-Aralık döneminde 12 ay olarak asgari ücret desteği sağlanacaktır.

3. Destekle İlgili Diğer Hususlar

30/01/2019 tarihli ve 7162 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun'a eklenen geçici madde ile asgari ücret desteğinin diğer şartları yer almaktadır.Biz de makalemizin bu kısmında asgari ücret desteği ile ilgili diğer hususları yer vereceğiz.

Sigortalıların prime esas kazançlarının herhangi bir nedenle 2019/Ocak- Aralık döneminde eksik bildirildiğinin SGK tarafından tespit edilmesi halinde, yararlanılan asgari ücret desteği gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınacak ve bu işyerleri asgari ücret desteğinden kalan süreler için de yararlanamayacaktır. Ayrıca SGK'da gerek 2019 yılından önce, gerekse sonrasında tescil edilmiş işyerlerinde asgari ücret desteğinden yararlanılabilmesi için 2019 yılının ilgili ayına ait aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içinde SGK'ya verilmesi gerekmekte olup, bildirgenin yasal süresi dışında verilmesi halinde o aya ilişkin asgari ücret desteğinden yararlanılamayacaktır.

Yine 2019 yılı öncesinde SGK'da tescil edilmiş olan işyerleri, gerek cari aya için prim borcu, gerekse ödeme vadesi geçmiş borcu olsa dahi asgari ücret desteğinden yararlanabileceklerdir. Ancak, ilk defa 2019 yılında SGK'da tescil edilmiş olan işyeri asgari ücret desteğinden yararlanabilmeleri için hem 2019 yılının ilgili ayı için tahakkuk eden cari ay prim borcunu yasal süresi içinde ödemesi, hem de geçmiş dönemlere ilişkin ödeme vadesi geçmiş prim, idari para cezası ve gecikme zammı/gecikme zammı şeklinde bir borcunun bulunmaması gerekmektedir.

Mevcut bir işletmenin kapatılarak değişik bir ad ve unvan altında ya da bir iş birimi olarak açılması veya yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi yöntemlere başvurularak asgari ücret desteğinden yararlanıldığının tespit edilmesi halinde, yararlanılan destek tutarı gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınacak ve bu işyerleri kalan süreler için de destekten yararlandırılmayacaktır.

Genel kural,özel sektörün üstlendiği ihale konusu işyerlerine de asgari ücret desteğinin verilmesidir. Fakat sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceği öngörülen hizmet alımlarında, ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için işverenin aldığı asgari ücret desteği kadar tutar, ilgili idare tarafından hakedişten düşülecektir.

Diğer taraftan asgari ücret desteği için herhangi bir başvuru gerekmemektedir. İşlemler ise SGK tarafından sistemden gerçekleştirilmektedir. Hesaplanan destek tutarı, bankada ödeme esnasında toplam tahakkuk tutarından düşülmektedir. Fakat destekten mahrum kalmama adına, işyeri bazında 2018 yılında en düşük personel bildirilen aya göre cari ayları takip etmekte fayda vardır.

4. Sonuç

Kamuoyunda adına Torba Kanun denilen ve 30/01/2019 tarihli ve 30671 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 7162 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'un 10 uncu maddesi ile getirilen ve 2016, 2017 ve 2018 yıllarında da yürürlükte olan asgari ücret desteğine, asgari ücrette geçmiş yıl artış oranlarına göre öngörülenden daha fazla artış yapılmış olması nedeniyle işgücü maliyetlerinde oluşan artışı hafifletmek ve istihdamı artırmak amacıyla 2019 yılında da devam edilmesine karar verilmiştir. Bu tür teşvikler ihtiyaçlardan doğmakta olup özellikle işverenlerin yükünü sınırlı da olsa hafifletmekte ve istihdam artışı da yaratmaktadır. Ancak söz konusu teşvikle ilgili henüz yönetmelik, genelge dahil diğer alt idari düzenlemelerin yapılmamış olması uygulamanın netleşmemesine ve kafa karışıklıklarına sebep olmaktadır.