Hafta Tatilinde de Çalıştırılan İşçiye Ne Kadar Ücret Ödenir?

UFUK YOLA - İŞ MÜFETTİŞİ - 25 Nisan 2017

 

MDERGI/8768A.034

(Mayıs 2017 Sayı 161)

 

 

HAFTA TATİLİNDE DE ÇALIŞTIRILAN İŞÇİYE NE KADAR

ÜCRET ÖDENMESİ GEREKMEKTEDİR ?

 

 

Ufuk YOLA

ÇSGB İş Müfettişi

 

 

 

Özet

 

 

4857 sayılı İş Kanunu ile hafta tatili ücretleri hüküm altına alınmıştır. Buna göre işçinin hafta tatili gününde kesintisiz en az 24 saat dinlenme hakkı bulunmaktadır ve işçi bu dinlenme neticesinde bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretine tam olarak hak kazanır. İşçinin hafta tatili gününde çalışması durumunda ise ücretlendirmenin toplam 2,5 yevmiye üzerinden yapılması gerekmektedir. Ancak işçinin hafta tatili ücreti ile fazla çalışma ücretini ayrı ayrı talep etmesi söz konusu olduğunda bu kez ücretlerin buna göre hesaplanması gerekecektir.

 

 

Anahtar Kelimeler: Hafta tatili ücreti, hafta tatilinde fazla çalışma, işçinin kesintisiz en az 24 saat dinlenme hakkı, cumartesi günü çalışmaları.  

 

 

1. Giriş

 

İşçilerin sürekli bir biçimde çalışması bedensel olarak mümkün olmadığı gibi ruhsal olarak da mümkün değildir. İşçinin özel ve sosyal hayatının korunması açısından da aralıksız çalışması düşünülemez. Bu zorunluluk hafta tatilini anayasal bir hak haline getirmiştir. Nitekim Anayasanın 50'nci maddesinde  ¹  , dinlenmenin çalışanların hakkı olduğu vurgulanmaktadır. Her ne kadar 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun'un  ²  3'üncü maddesi gereği hafta tatili günü Pazar günü olarak belirlenmiş ise de bu kural mutlak nitelikte olmayıp, hafta tatili izninin Pazar günü dışında da kullandırılması mümkündür. Bununla beraber uygulamada bazen siparişlerin yetiştirilmesi gibi gerekçelerle işçilerin hafta tatili günlerinde de çalıştırılmaları söz konusu olabilmektedir. Her ne kadar geçerli bir uygulama olmasa da yapılan hafta tatili çalışmaları karşılığında işçi açısından bir ücret kazanımı söz konusu olacaktır. Makalemizde hafta tatili gününde de çalışan işçi için ücretlendirmenin nasıl olması gerektiği izah edilecektir.

 

 

 

 

2. Hafta Tatili Ücreti

 

Hafta tatiline hangi durumda hak kazanıldığı ve hafta tatili ücretine ilişkin 4857 sayılı İş Kanunu'nun ³   46'ncı maddesinde düzenlenme yapılmıştır. Buna göre; "Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63'üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir." düzenlemesi gereği haftalık 45 saat çalışma süresini dolduran işçinin en az 1 günlük hafta tatili kullanma hakkı bulunmaktadır.  Maddenin devamında da hafta tatili ücretine ilişkin düzenlenmeye yer verilmiştir. Buna göre;  "Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir." hükmü gereği işçi hafta tatilinde çalışmasa dahi o günün ücretine hak kazanacaktır.

 

 

 

 

3.Hafta Tatilinde Yapılan Çalışmaların Ücretlendirilmesi

 

 

İşçinin her ne kadar hafta tatili hakkı bulunsa da uygulamada bazen ya da sürekli olarak hafta tatili çalışmalarına rastlanmaktadır. İşçinin hafta tatili gününde çalışması korunan bir husus olmadığından, bu çalışmaların nasıl ücretlendirilmesi gerektiği konusunda yasal bir düzenleme mevcut değildir. Konuyla ilgili Yargıtay uygulamasına bakıldığında, Yargıtay işçiye hafta tatilinde yaptırılan çalışmaların fazla çalışma sayılacağı, dolayısıyla da ücretinin yüzde elli zamlı ödenmesi gerektiği görüşünü benimsenmiştir.  Buna göre, hafta tatilinde çalışılmışsa, çalışma karşılığı olmaksızın ödenmesi gereken bir yevmiye yanında, çalışmanın karşılığı da bir buçuk yevmiye olarak ödenmelidir. Neticede çalışılan hafta tatili ücreti ikibuçuk yevmiye olmalıdır. ⁴ Yani işçinin haftalık çalışmasının 45 saat olduğu ve günlük brüt ücretinin 100 TL olduğu varsayılırsa, hafta tatilinde çalışma karşılığı olmadan elde edeceği 100 TL ücretinin yanında, çalışma yapması durumunda ayrıca o günün ücretinin tam olarak ödenmesi, ayrıca toplam çalışma süresi haftalık 45 saati aştığından dolayı fazla çalışma ücreti karşılığı olmak üzere ücretin %50 zamlı halinin de ilaveten ödenmesi sonucu toplamda 250 TL ödenmesi gerekecektir.  

 

 

Öte yandan hafta tatilinde yapılan çalışmalar karşılığında, fazla çalışma ücreti ile hafta tatili ücreti birbirinden bağımsız olarak da talep edilebilir. Böyle durumlarda mükerrer hesaplamaya yol açmamak için hafta tatili çalışmalarına denk gelen günlere ait 7,5 saatin fazla çalışma hesabında dikkate alınmaması gerekir. Yargı kararlarında da aynı görüş benimsenmiştir. Nitekim örnek bir kararda; haftanın 7 günü, 20.00-08.00 saatleri arasında 2 saat ara dinlenmesi kullanarak çalışan bir işçinin, fazla çalışma ile birlikte hafta tatili ücreti talep etmesi durumunda, günlük 10 saat üzerinden, haftanın 6 günü toplamda 60 saat olarak yapılan çalışmalardan, haftalık çalışma süresi 45 saatin düşülmesiyle tespit edilen 15 saatlik fazla çalışmalara, 7. güne denk gelen çalışmanın yalnızca 2,5 saati eklenmesi sonucunda ortaya çıkan 17,5 saatin fazla çalışma, 7,5 saatin hafta tatili ücreti olarak dikkate alınması gerektiği kabul edilmiştir. ⁵

 

 

Hafta tatili izninin kesintisiz 24 saat olarak kullanılması gerektiği İş Kanununda düzenlenmiştir. Bu itibarla işçinin hafta tatili çalışmaları 7,5 saati bulmasa bile ücretlerinin yine tam olarak ödenmesi gerekmektedir. Hatta çalışma süresi 1 saati aşmasa dahi sonuç yine aynı olacaktır. Çünkü kesintisiz 24 saatlik dinlenme hakkı kullanılamamıştır. Yargı kararları da aynı istikamettedir. ⁶

 

 

Uygulamada fazla çalışma ücreti yanında hafta tatili ücretlerinin de kararlaştırılan ücret içinde yer aldığı belirtilen sözleşmelere rastlanmaktadır. Yargıtay iş dairelerinin konuya ilişkin farklı kararları olsa da, üç iş dairesinin içtihat aykırılıklarını gidermek için 2016 yılında yaptıkları toplantıda, temel ücret içinde çalışma karşılığı kısmının kararlaştırılamayacağı ilke olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle sözleşmelerde düzenlenecek bu türden düzenlemelere itibar edilmeyecektir. ⁷

 

 

Hafta tatili ücretinin hesaplanmasında ilgili dönem ücreti dikkate alınmaktadır. Bu nedenle son ücret üzerinden yapılacak hesaplama doğru sonuçlar ortaya çıkarmayacaktır. İşçinin çalıştığı dönemlerdeki ücreti biliniyorsa hesaplama açısından herhangi bir sorun yaşanmayacaktır. Ancak ilgili dönemlere ilişkin ücret düzeyi tespit edilememişse bu durumda Yargıtay uygulamasına göre, ücretin sadece belli bir dönem için ispatı halinde bilinen dönem ücretinin asgari ücrete oranı üzerinden bilinmeyen dönem ücretlerinin hesaplanması gerektiği kuralına itibar edilecektir. ⁸

 

 

Cumartesi günlerinde işyerinde çalışma olup olmayacağı konusu işverenliğin yönetim hakkı gereği kendi takdirindedir. Bununla beraber taraflar toplu veya bireysel iş sözleşmeleri ile Cumartesi gününün açıkça hafta tatili olduğu yönünde düzenlemeler yapabilir. Böyle bir kabul sonucu, haftalık 45 saat çalışma sürelerinin hafta içi günlerine dağıtılması ve Cumartesi günlerinin çalışılmayarak tatil olarak geçirilmesi söz konusu olmaktadır. Ancak her ne kadar böyle bir uygulama taraflarca kabul görmüş de olsa işçinin herhangi bir Cumartesi gününde çalışma yapmış olması kendisine hafta tatili ücretinin ödenmesi sonucunu doğurmaz. Yargı kararlarında da aynı görüş savunulmaktadır. ⁹  Ancak çalışma saatlerinin hafta içi günlerine dağıtılıp Cumartesi günlerinin tatil olarak kullanıldığı çalışma sisteminde, Cumartesi günlerinde yapılan çalışmalar için 45 saat sınırı aşılmış olacağından fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekecektir.  

 

 

 

 

4.Sonuç

 

 

İşçilerin hafta tatili kullanma hakları Anayasada sayılmış temel haklardandır. Hafta tatili günlerinde işçiye ödenmesi gereken ücret ise 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Buna göre işçi hafta tatili gününde çalışmayarak tatil yapması durumunda o güne ait ücretini bir iş karşılığı olmaksızın tam olarak elde eder. Bununla beraber hafta tatilinde de çalıştırılan işçiye 2,5 yevmiye tutarında ücret ödenmesi gerekmektedir. İşçi fazla çalışma ile hafta tatili ücretlerini ayrı ayrı talep ederse hesaplamanın buna göre yapılması gerekmektedir. İş Kanununa göre hafta tatilinin kesintisiz en az 24 saat olarak kullandırılması düzenlenmiştir. Dolayısıyla işçinin kısa süreli çalışmalarında yine çalıştığı kadar değil ücretinin tam olarak ödenmesi gerekmektedir. Ödenmeyen hafta tatili ücretleri için İş Kanunu 102'nci maddesi gereği idari para cezası hükme bağlanmıştır. Bu tutar 2017 yılında geçerli olacak şekilde ücreti ödenemeyen her bir işçi için 167 TL olarak uygulanmaktadır. Bununla beraber hafta tatili ücreti ödenmeyen işçinin iş akdini haklı olarak feshetme ve kıdem tazminatı alma hakkı bulunmaktadır.

 

 

---------o---------

 

1. (1) 09.11.1982 tarih ve 17863 (Mük.) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

    

   ^{^}

2. (2) 19.03.1981 tarih ve 17284 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

    

   ^{^}

3. (3) 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

    

   ^{^}

4. (4) Yargıtay 9. H.D. 12.05.2014 T., 2012⁄10486 E., 2014⁄15288 K.

    

   Şahin ÇİL, İş Hukuku Yargıtay İlke Kararları, 7.Baskı, Yetkin, 2016, s.891.

    

   ^{^}

5. (5) Yargıtay 9. H.D. 18.01.2016 T., 2014⁄28583 E., 2016⁄927 K. (ÇİL, a.g.e. s.886).

    

   ^{^}

6. (6) Yargıtay 22. H.D. 15.12.2015 T., 2014⁄23997 E., 2015⁄34572 K. (ÇİL, a.g.e. s.886).

    

   ^{^}

7. (7) (ÇİL, a.g.e. s.879).

    

   ^{^}

8. (8) Yargıtay 7. H.D. 07.12.2015 T., 2015⁄40920 E., 2015⁄24309 K. (ÇİL, a.g.e. s.682).

    

   ^{^}

9. (9) Yargıtay 22.HD. 05.05.2014 T., 2014⁄6097 E., 2014⁄11333 K. (www.işmahkemesi.com).

    

   ^{^}