Sekiz Ödeme Çeşidinden Prim Kesilip Kesilmemesinin Değerlendirilmesi
MAHMUT ÇOLAK - SGK MÜFETTİŞİ - 14 Haziran 2024
Özet
Prime tabi olan olmayan ödemeler, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80’inci maddesinde sayılı ve sınırlı olarak belirlenmiştir. Bunun yanında, belirtilen istisnalar dışında hangi ad altında olursa olsun yapılan tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemelerin prime tabi tutulacağı ve diğer kanunlardaki istisna ve muafiyetlerin SGK mevzuat açısından dikkate alınmayacağı vurgulanmıştır. İşte bu çerçevede, başta 5510 sayılı Kanun olmak üzere, SGK Genelgeleri, SGK Görüşleri ve Yargı Kararları ışığında gri alan olan sekiz ödeme çeşidinden prim kesilip kesilmeyeceği değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kasa tazminatı, hatıra altını, huzur ücreti, alışveriş çeki, harcırah, ikale tazminatı, kira yardımı, kreş yardımı.
1. Giriş
Bu makale çalışmamızda tartışmalı sekiz ödeme çeşidinden seçtiğimiz ücret eklentileri olarak ta adlandıracağımız harcırah ödemeleri, hatıra altınları, huzur ücretleri, ikale tazminatı, kreş - gündüz bakımevi yardımları, kira yardımları, alışveriş/hediye çekleri ve kasa tazminatları kalemlerinin SGK prime esas kazanç matrahına dâhil edilip SGK primi kesilip kesilemeyeceği aşağıda yer verilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun prime esas kazançlar başlıklı 80’inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri hükmü esas alınarak değerlendirilecektir.
"4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.
a) Prime esas kazançların hesabında;
1) Hak edilen ücretlerin,
2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alınır.
b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.
c) (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz."
2. Sekiz Ödeme Çeşidinden Prim Kesilip Kesilmeyeceği
2.1. Harcırah Ödemeleri
6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 3’üncü maddesinde "harcırah", bu Kanuna göre ödenmesi gereken yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafından birini, birkaçını veya tamamını ifade eder.
İş Kanunu’na tabi çalışanlara harcırah ödenip ödenmeyeceği, ödenecekse ne kadar ödeneceği hususu işverenlerin takdirindedir.
Harcırahın prime tabi olup olmayacağı hususunda 5510 sayılı Kanunun 80’inci maddesine müracaat edilmelidir. Bu maddeye göre, doğrudan "harcırah" kavramı yerine "görev yollukları" kavramı kullanılmış, prime esas kazanca tabi tutulmayan ödeme kalemleri arasında sayılmıştır.
Yargıtay bir kararında; işveren tarafından görevli bulunduğu yerden başka yerlere geçici görevle gönderilen işçiye görevi sırasında ihtiyacını karşılama amacıyla yapacağı ek masrafları karşılaması için ödenen harcırahlar (yolluk, sefer parası vs.), sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde nazara alınmayacağına hükmetmiştir.1
Kısaca gerek Kanun gerek yargı kararı birlikte değerlendirildiğinde; harcırah (görev yolluğu, yolluk, sefer parası vb.) prime esas kazanca dâhil edilmeyen bir kazanç olduğundan sigorta primi kesilmeyecektir.
Makalenin ilgili Yargı Kararına mevbank neo üzerinden ulaşabilirsiniz, günden güne güncellenene ve 10 milyonu aşan kararları inceleyin.
Makalemizin diğer başlıklarını incelemek için mevbank neo üzerinden ulaşın.
