Sürdürülebilirlik İçin Yenilenebilir Enerjinin Önemi

Adem Özdemir - - 18 Aralık 2023

Özet 

Sürdürülebilirlik kavramı günümüzün en popüler kavramlardan birisi ve neredeyse her cümlenin içerisinde kullanılmaktadır. Peki nedir bu sürdürülebilirlik ve neden önemlidir? Gerçek anlamda üzerinde düşünüp acaba ne ifade ettiğini içselleştiriyor ve gerçek anlamda sürdürülebilir bir şekilde yaşıyor muyuz? Maalesef ki bu sorunun cevabı hayır. Bu durum da kavramın öneminin azalmasına ve hak ettiği değeri görmemesine neden oluyor. 

İklim değişikliği artık geleceğin bir problemi değil ve günümüzde mücadele edilmesi gereken en büyük problemlerden birisi durumunda. Küresel sera gazı emisyonlarının %70’ten fazlası enerji sektöründen kaynaklı oluşmaktadır. Bundan dolayı da iklim değişikliği ile mücadele de en önemli sektör hiç kuşkusuz enerji sektörüdür. Yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, alternatif enerji kaynakları, elektrifikasyon ve enerji depolama çalışmaları bu alanda yürütülen çalışmaların temelini oluşturuyor. 

Sürdürülebilir bir gelecek için oluşturulan senaryolara göre en etkin mücadele adımlarından birisi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması olarak görülmektedir. Bu durumun farkında olan ülkeler yenilenebilir enerji potansiyellerinin hayata geçirilmesi için çalışmalarını yoğunlaştırmaktalar. 

Anahtar Kelimeler 

Sürdürülebilirlik, yenilenebilir enerji, net-sıfır, sustainability, renewable energy, net-zero. 

1. Giriş 

Sürdürülebilirlik kavramı hayatımıza ilk defa 1987 yılında yayımlanan “Ortak Geleceğimiz” isimli raporla girmiştir. Brundtland Raporu olarak da bilinen bu raporda sürdürülebilir kalkınma; “Bugünün gereksinimlerini, gelecek kuşakların gereksinimlerini karşılama yeteneğinden ödün vermeden karşılayan kalkınma” şeklinde tanımlanmıştır. Yaklaşık 36 yıl önce hayatımıza giren bu kavram önemini giderek artırmış ve bugünlerde hemen her iş kolunun odağına yerleşmiş kavramlardan birisi olmuştur. Peki nedir sürdürülebilirlik kavramını bu kadar popüler yapan? İklim değişikliğinin etkileri gün geçtikçe herkes için daha fazla hissedilir olmaya başladı ve hep geleceğin bir problemi olarak görülen iklim değişikliği sorunu artık günümüzün bir sorunu haline geldi. Ancak mücadele edilmesi gereken tek sorun iklim değişikliği değil. Dünya Ekonomik Forumu’nun yayınlamış olduğu 2023 Küresel Riskler Raporu’na göre kısa ve orta vadede çevresel, ekonomik, sosyal, jeopolitik ve teknoloji konularında birçok risk ile mücadele edilmesi gerekmektedir. 

 

Şekil-1. Küresel riskler 

2023 Küresel Riskler Raporundaki kısa vadede (2 yıllık) ve uzun vadede (10 yıllık) yer alan en önemli 10 risk incelendiğinde kısa vadede 5 riskin, uzun vadede ise 6 riskin çevresel riskler olduğu görülmektedir. Çevresel risklerle mücadelede en önemli konulardan birisi iklim değişikliği ile mücadeledir. İnsan faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan sera gazları tartışmasız bir şekilde küresel ısınmaya neden olmaktır. Küresel yüzey sıcaklığı 2011-2020’de 1850-1900 seviyesinin 1,1 °C üzerine çıkmıştır. Küresel yüzey sıcaklıklarındaki artışın sınırlandırılabilmesi için ülkeler Kyoto Protokolü, Paris İklim Anlaşması, Avrupa Yeşil Mutabakatı gibi anlaşmalarla ortak mücadele zemini oluşturmaya çalışmaktadır. Paris Anlaşması’nın uzun dönemli hedefi, endüstriyelleşme öncesi döneme kıyasla küresel sıcaklık artışının 2°C’nin altında (mümkünse 1,5°C) tutulmasıdır.  Ancak araştırmalar mevcut politikaların sürdürülmesi halinde küresel yüzey sıcaklıklarının endüstri öncesi döneme göre 2,4°C arasında artış göstereceğini ortaya koymaktadır.  

 

Şekil-2. Küresel ısınma senaryoları  

Uygulanan politikaların ve hatta ilan edilen politikaların dahi belirlenen net sıfır hedefine erişmekte yetersiz kalacağı hazırlanan küresel ısınma senaryolarında (Şekil-2) görülmektedir. Bu da bize göstermektedir ki iklim değişikliğinin yıkıcı etkilerinin azaltılması için bugün yapılandan daha fazlasını yapmaya ihtiyaç olduğunu ortaya koymaktadır. 

2. Enerjinin Sürdürülebilirlik Açısından Önemi 

Enerji sektörü sürdürülebilirlik açısından oldukça büyük bir öneme sahiptir. Küresel ısınmaya neden olan sera gazı emisyonlarının %70’ten fazlası enerji sektöründen kaynaklanmaktadır. Dünya nüfusunun güç geçtikçe artıyor olması enerjiye olan ihtiyacın da artacağını göstermektedir. Bu durum enerji sektörünün iklim değişikliği ile mücadele konusunda hem ne denli önemli olduğunu ortaya koymakta hem de radikal bir değişime ihtiyaç duyulduğunu gözler önüne sermektedir.  

 

Şekil-3. Dünya’da enerji tüketiminin kaynaklara göre dağılımı  

Dünya’da enerji tüketiminin kaynaklara göre dağılımı (Şekil-3) incelendiğinde, tüketilen enerjinin %84’ten fazlası fosil yakıtlar kullanılarak üretilmektedir. Bu da bize göstermektedir ki; Net sıfır emisyon hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi için enerji tüketiminin fosil yakıtlardan yenilenebilir enerji kaynaklarına dönüşümü bir zorunluluktur. Ancak yapılması gereken sadece yenilenebilir enerji dönüşümü değil, bununla birlikte enerji verimliliği, ulaşımda ve sanayide elektrifikasyonun hızlandırılması ve enerji depolama teknolojilerinin geliştirilmesi başta olmak üzere yol haritalarının belirlenmesi ve kararlı adımlarla uygulanması olmalıdır. 

Sürdürülebilir bir gelecek için enerji sektörünün üzerinde çalıştığı konular özetle; 

• Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması 

• Enerjinin verimli kullanılması 

• Elektrikli araç dönüşümü 

• Enerji üretiminin daha verimli hale getirilmesi 

• Enerjinin depolanması 

• Alternatif enerji kaynaklarının kullanılması şeklinde sıralanabilir.  

 

Şekil-4. Net Sıfır Emisyon (NZE) Senaryosu için Karbondioksit emisyonlarının azaltım stratejileri  

Şekil-4’te Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından hazırlanmış Net Sıfır Emisyon senaryosuna göre belirtilen dönüşümlerin emisyon azaltımı üzerindeki öngörülen etkiler ve hedeflerin tutturulabilmesi için ne derece önemli bir rol oynadıkları görülebilmektedir. 

3. Yenilenebilir Enerjinin Sürdürülebilirlik Açısından Önemi 

Gün geçtikçe iklim felaketlerinin sayılarının ve etkilerinin artıyor olması iklim değişikliği ile mücadele konusunu uluslararası kamuoyunun ana gündem maddesi haline getirmiştir.  

Enerji sektörü iklim değişikliğine neden olan sera gazı emisyonlarının büyük bir bölümüne neden olduğu için iklim değişikliği ile mücadele de oldukça kritik bir öneme sahiptir. Fosil kaynaklara dayanan konvansiyonel enerji dönüşümü teknolojileri yerine güneş, rüzgâr, su, biyokütle gibi yenilenebilir kaynaklara dayanan enerji üretiminin yaygınlaşması enerji sektörünün çevresel etkilerinin azaltılması açısından son derece büyük bir öneme sahiptir. Farklı birçok kaynak tarafından hazırlanan 2050 yılında net sıfır emisyon hedefi için hazırlanan yol haritaları incelendiğinde en büyük etkinin yenilenebilir enerji dönüşümü ile elde edilebileceği ve bu dönüşüme de özellikle güneş ve rüzgâr enerjisinin öncülük edeceği görülmektedir. 

Türkiye’nin 2053 Net Sıfır hedefini gerçekleştirebilmesi için de enerji sektöründe radikal bir dönüşüm yaşanması gerekliliği aşikardır. Shura tarafından hazırlanan “Net Sıfır 2053: Türkiye Elektrik Sektörü için Yol Haritası” raporunda 2020-2030-2055 elektrik üretim projeksiyonları ortaya konulmuştur (Şekil-5). Buna göre 2055 yılında elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payı %90’ı aşmaktadır. Günümüzde elektrik üretiminin %58’ini fazlasının fosil yakıtlardan sağlandığı düşünüldüğünde önümüzde kat edilmesi gereken uzun bir yol olduğu görülmektedir.  Şekil-5. Türkiye 2053 Net Sıfır için Elektrik Sektörü Yol Haritası  

4. Sonuç 

Sürdürülebilir bir gelecek için; 2015 yılında, 2030 yılı hedef alınarak 17 tane sürdürülebilir kalınma amacı (SKA) belirlendi. Aşırı yoksulluğu sona erdirmek, eşitsizlik ve adaletsizlik ile mücadele, iklim değişikliği ile mücadele temelinde belirlenen bu 17 SKA’dan 7.si “Erişilebilir ve Temiz Enerji” konusuna vurgu yapmaktadır.  

 

Şekil-6. Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları  

Enerji günlük yaşantımızın vazgeçilmez bir parçasıdır ve artan dünya nüfusu ile birlikte kullanımı her geçen gün artmaktadır. Küresel sera gazı emisyonlarında en fazla paya sahip olan sektör olması nedeniyle enerji sektörünün sürdürülebilirlik çalışmaları açısından önemi çok büyüktür. Ayrıca enerjinin birçok sektörde ana girdilerden birisi olması nedeniyle diğer sektörlerin de dönüşümünde oyun değiştirici bir roldedir. 

Enerjinin verimli kullanılması, alternatif enerji kaynaklarının geliştirilmesi, enerjinin depolanması, enerji üretim sistemlerinin verimlerinin arttırılması gibi birçok alanda çalışmalar yürütülmekle birlikte net sıfır hedeflerinin tutturulması için en önemli etki yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması ile elde edilebilecektir. Bu amaçla yeşil dönüşümün desteklenmesi, yenilenebilir enerji santrallerinin elektrik şebekesine bağlantısı için gerekli altyapının kurulması ve bağlantı kapasitelerinin arttırılması, yeşil dönüşüm için gerekli finansman ihtiyacının yatırımcılara sağlanabiliyor olması, yasal düzenlemelerin yatırımcıları teşvik edecek nitelikte düzenlenmesi ve en önemlisi öngörülebilir bir enerji piyasasının oluşturulması gereklidir. 

Kaynakça 

• United Nations (1987), Our Common Future, Report of the World Commissions on Environment and Development 

• World Economic Forum (2023), The Global Risk Report 2023, 18th edition, World Economic Forum Global Risks Perception Survey 2022-2023, p6  

(https://www3.weforum.org/docs/WEF_Global_Risks_Report_2023.pdf).  

• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC, 2023), Climate Change 2023 Syntesis Report, p4 (https://www.ipcc.ch/report/ar6/syr/downloads/report/IPCC_AR6_SYR_FullVolume.pdf). 

• International Energy Agency (IEA, 2023), World Energy Outlook 2023, p156  

(https://iea.blob.core.windows.net/assets/66b8f989-971c-4a8d-82b0-4735834de594/WorldEnergyOutlook2023.pdf).  

• https://ourworldindata.org/energy-mix  

• International Energy Agency (IEA, 2023), Net Zero Roadmap A Global Pathway to Keep the 1.5 oC Goal in Reach, p67. 

• Shura Enerji Dönüşümü Merkezi (2022), Net Sıfır 2053:Türkiye Elektrik Sektörü için Yol Haritası, s16. 

• https://www.kureselamaclar.org/  

Yazar: Adem Özdemir