Anonim Şirketlere Taşınmazların Sermaye Olarak Getirilmesi

Lebib Yalkın Aylık Mevzuat Dergisi Şubat Sayısını inceleyiniz.

Özet

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirket olarak tanımlanan anonim şirketlere nakit ve gayri nakit unsurlar sermaye olarak konabilir. Kısaca “ayni sermaye” olarak adlandıran bu unsurlar arasında taşınmazlar da yer alır. Ancak taşınmazların anonim şirketlere sermaye olarak getirilebilmesi için üzerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmaması gerekir. Bununla birlikte, söz konusu düzenleme, üzerinde, değerinin çok altında bir haciz kaydı bulunan taşınmazların sermaye olarak getirilmesi imkanını ortadan kaldırdığı için öğretide eleştirilmiş; muhtelif yargı kararlarında da öğretideki görüşlere paralel biçimde hükümler tesis edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anonim şirket, sermaye, ayni sermaye, taşınmaz, sınırlı ayni hak, tedbir, haciz, şerh.

1.  Giriş

Ülkemizde 2022 yılı Eylül ayı itibariyle yaklaşık 175.000 anonim şirket faaliyet göstermektedir.¹

Bu şirketlerin kuruluşunda veya sermaye artırımında nakit değerler yanında ayni unsurlar da sermaye olarak getirilebilir. Zira 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar, fikrî mülkiyet hakları, taşınırlar ve her çeşit taşınmaz, taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları, ticari işletmeler, haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler, maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar ve devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer anonim şirketlere sermaye olarak konulabilir.

2.  Sermaye ve Taşınmaz Kavramı

2.1. Sermaye Kavramı

Kelime anlamı olarak sermaye, bir ticaret girişiminin gerçekleştirilmesi ve yürütülmesi için gerekli olan, bu işte kullanılan para ve paraya çevrilebilecek malların tümüdür. Aynı zamanda kapital veya anamal olarak de isimlendirilen sermaye mal üretmek için kullanılan makine, fabrika gibi fiziksel araçlar şeklinde de ifade edilebilmektedir. Ticaret şirketlerinde ise sermaye, ortakların “katılma payı” olarak şirkete getirmeyi taahhüt ettikleri malvarlığı değerlerinin toplamını ve bu değerlerin nakit olarak gösterilmesini ifade eder.²

2.2. Taşınmaz Kavramı ve Kapsamı

Taşınmaz, özüne zarar vermeden bir yerden başka bir yere taşınamayan eşyadır.³ Türk Medeni Kanunu’na göre taşınmaz mülkiyeti arazi, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar ve kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümleri kapsamaktadır. (TMK Md.704/1) Diğer taraftan, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda gemi siciline kayıtlı Türk bayraklı gemilerin taşınmaz olarak kabul edilmektedir. (TTK Md. 937, 1017, 1060, 1383) Taşınmazlar üzerindeki mülkiyet hakkı tescille kazanılır. (TMK Md.705/1) Ancak miras, mahkeme kararı, cebri icra, işgal, kamulaştırma halleri ile kanunda öngörülen diğer hallerde, mülkiyet hakkının tescilden önce kazanılacağı hükme bağlanmıştır (TMK Md. 705/2).

3.  Taşınmazların Sermaye Olarak Getirilmesi

3.1. Taahhüt

Ticaret şirketlerinde her ortak, usulüne göre düzenlenmiş ve imza edilmiş şirket sözleşmesiyle koymayı taahhüt ettiği sermayeden dolayı şirkete karşı borçludur. (TTK Md.128/1) Bu sermaye nakit değerler olabileceği gibi taşınmazların da içinde bulunduğu nakit olmayan değerlerden de meydana gelebilir. (TTK Md.127/1)

Taşınmazların anonim şirketlere sermaye olarak getirilmesi ile özellikle Anadolu'da sermaye olarak konulmuş taşınmazların şirket adına yıllarca tescillerinin yapılmamasından doğan ihtilaf ve sorunların önüne geçilmesi amaçlanmıştır.⁴

Anonim şirketlerde sermaye tutarı ve sermayeyi oluşturan unsurlar esas sözleşmede yer alması gereken maddeler arasındadır. (TTK Md.339/2/c,e) Bu şirketlere paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar, bunların değerleri, bunlara karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedelinin de esas sözleşmede yer alması şarttır. (TTK Md.339/2/e) Bununla birlikte anonim şirketlerde esas sözleşmede yer alan taşınmazların sermaye olarak kabul edilebilmesi için konulan ayni sermayeye şirket merkezinin bulunacağı yerdeki asliye ticaret mahkemesince atanan bilirkişilerce değer biçilmesi ve ilgili taşınmazla ilgili olarak tapuya şerh verilmesi gerekmektedir. (TTK Md.343/1, 128/2) Uygulamada ticaret odaları tarafından gerek anonim şirket kuruluşu ve gerekse sermaye artırımlarında ayni sermayenin değerlemesine ilişkin mahkemece atanmış bilirkişi raporu, ayni sermaye üzerinde sınırlama olmadığına dair ilgili sicil yazısı ve ayni sermayenin kayıtlı olduğu sicile şerh verildiğini gösterir belge talep edilmektedir.⁵

3.2. Tescil

Anonim şirketler ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanacaktır. (TTK Md.355/1) Taşınmazların sermaye olarak konulması halinde şirketin bunlar üzerinde tasarruf edebilmesi ancak tapu siciline tescil yapılması halinde mümkün olacaktır. (TTK Md.128/4-5) Sermaye olarak taşınmaz mülkiyeti veya taşınmaz üzerinde var olan veya kurulacak olan ayni bir hakkın konulması borcunu içeren şirket sözleşmesi hükümleri, resmî şekil aranmaksızın geçerli olacaktır. (TTK Md.128/3) Bu bağlamda, konuyla ilgili Tebliğ⁶ uyarınca anonim şirkete ayni sermaye olarak konulan ve tapuda kayıtlı bulunan mal ve hakların şirket adına tescilinin gecikmeksizin yapılması amacıyla; tescili yapan müdürlük tarafından şirketin tescili ile eş zamanlı olarak ilgili sicillere bildirim yapılması şarttır. (Tebliğ Md.4/5)

3.3. Üzerinde Sınırlı Ayni Hak, Haciz veya Tedbir Bulunan Taşınmazların Durumu

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda anonim şirketlere sermaye olarak getirilecek taşınmazlar üzerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmaması gerektiği düzenlenmiştir. (TTK Md. 342/1) 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre çekişmeli hakların korunmasına ilişkin mahkeme (ihtiyati tedbir) kararları, haciz, iflâs kararı veya konkordato ile verilen süre yahut aile yurdu kurulması, art mirasçı atanması gibi hususlarda tapu kütüğüne şerh verilebilecektir. (TMK Md.1010/1) Aynı Kanun’un 779-972 maddeleri arasında sınırlı ayni haklar düzenlenmiştir. Buna göre irtifak hakları, taşınmaz yükü ve rehin haklarından oluşmakta, uygulamada sıklıkla karşılaştığımız intifa, sükna hakkı gibi haklar irtifak haklarına; ipotek gibi işlemler ise rehin hakkına örnek teşkil etmektedir. Dolayısıyla, anonim şirketlere sermaye olarak getirilecek taşınmazların tapu kaydında belirttiğimiz tedbir, sınırlama yahut haczin olmaması gerekir.

Bununla birlikte, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun bu düzenlemesi özellikle üzerindeki ipotek borcundan çok daha değerli olan taşınmazların ayni sermaye olarak getirilmesini engellediği gerekçesiyle öğretide eleştirilmiştir⁷. Konuyla ilgili yargı kararlarında ipotekli taşınmazın sermaye olarak konulmasına kural olarak bir engel olmadığı, taşınmazın değerinin ipotek bedelini aşması halinde ipotekli taşınmazın ayni sermaye olarak getirilebileceğini işaret eden kararların yanında⁸ ipotekli taşınmazın sermaye olarak getirilmesinin 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na aykırı olduğu yönünde kararlara hükmedilmiştir.⁹

Diğer yandan Ticaret Bakanlığı’nca düzenlenen görüş yazılarında 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili maddeleri kapsamında üzerinde ipotek bulunan bir taşınmazın şirketlere sermaye olarak konulmasının yahut sermaye artırımında kullanılmasının mümkün olmadığı belirtilmiş;¹⁰ ayni sermaye konulmasına yönelik uygulamalarda da ticaret sicili müdürlüklerince ilgililerden ayni sermaye üzerinde sınırlama olmadığına dair ilgili sicil yazısı talep edilmiştir.¹¹

Düzenleme üzerinde sınırlı aynî bir hak, haciz veya tedbir bulunan taşınmazların anonim şirkete sermaye olarak konulmasının, sermayenin korunması ilkesi ile bağdaşmayacağı gerekçesiyle getirilmiş; ayrıca tapuya bağlanmamış, zilyetliğine devri yolu ile devredilen taşınmazlar sorununun çözümü içtihata bırakılmıştır.¹²

Kanımızca, ayni sermaye getirilmesine yönelik sürecin nakit sermayeye nazaran daha kapsamlı bir süreci gerektirmesi, sermaye olacak taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak veya tedbir yahut haciz bulunması halinin bu süreci daha karmaşık ve tartışmalı bir duruma getirebileceği dikkate alındığında sermaye olacak taşınmazın tüm sınırlama ve kısıtlamalardan azade bir şekilde şirkete getirilmesinin daha uygun olacağı değerlendirilmektedir.

4.  Sonuç

Anonim ortaklık, ortaklıktan alacaklı olanlara karşı yalnız malvarlığı ile sorumlu bulunan bir sermaye şirketi olup, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda bu şirketlere nakit değerler yanında taşınmazların da dahil olduğu gayri nakit unsurların sermaye olarak getirilmesi mümkün kılınmıştır. Aynı Yasa’da anonim şirketlere sermaye olarak getirilecek taşınmazlar üzerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmaması gerektiği düzenlenmiştir. Bununla birlikte, bu düzenleme özellikle üzerindeki ipotek borcundan çok daha değerli olan taşınmazların ayni sermaye olarak getirilmesini engellediği gerekçesiyle öğretide eleştirilmiş; yargı kurumlarınca da öğretideki eleştirilere benzer bazı kararlara hükmedilmiştir. Ancak Ticaret Bakanlığı’nca düzenlenen görüş yazılarında üzerinde ipotek bulunan bir taşınmazın şirketlere sermaye olarak konulmasının yahut sermaye artırımında kullanılmasının mümkün olmadığı belirtilmiştir. Ticaret sicil müdürlüklerince kuruluş ve sermaye artırımı işlemlerine ilişkin duyurularda da ilgililerden ayni sermaye üzerinde sınırlama olmadığına dair ilgili sicil yazısı talep edilmekte; dolayısıyla, anonim şirkete sermaye olacak taşınmazlar üzerinde herhangi bir sınırlama olmaması gerekmektedir.

Kaynakça

• T.C. Yasalar (6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu)
• Şirketlerde Yapı Değişikliği ve Ayni Sermaye Konulmasında Siciller Arası İşbirliğine İlişkin Tebliğ (31/10/2012 tarih ve 28453 sayılı Resmi Gazete)
• Abuzer KENDİGELEN, Yeni Türk Ticaret Kanunu, Değişiklikler-Yenilikler ve İlk Tespitler
• 4-6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Gerekçeleri www.muglabarosu.org.tr