• Sosyal Güvenlik     • İş Hukuku Mevzuatı     • Sosyal Sigortalar Mevzuatı    

1.  Giriş

Gelişmekte olan ülkelerde meydana gelen ekonomik krizler işsizliğin artmasına yol açmakta iken, işsizlik oranlarındaki artışlar da ülke ekonomileri için aktif işgücü politikalarının hayata geçirilmesini zorunlu kılmaktadır. İstihdam teşvikleri aktif işgücü piyasasında çok önemli bir yer teşkil etmekte olup, ekonomik daralma dönemlerinde işverenlere sağlanan sigorta prim indirimleri işverenlere mali açıdan rahat bir nefes aldırmaktadır.

Aktif işgücü piyasa programları, mevcut istihdamın korunarak daha fazla istihdam oluşturulması açısından işverenlere maddi yardımlar yapılmasını kapsar. Çalışanlar ve iş arayanlar açısından ise; işsizlik süresinin kısalması, işçiler arasındaki ekonomik eşitsizliğin azaltılması, mesleki eğitimler ile uzmanlık kazanılması gibi katkılar sunar.

Bu bağlamda günümüz ekonomik durumu içinde 2020 yılında başlayan ve yeni yılda da devam eden pandeminin öngörülemeyen gidişatı, döviz fiyatlarındaki istikrarsızlık, dünya üzerindeki genel durgunluk gibi ekonomik etkiler göz önüne alındığında; İŞKUR tarafından işsizleri işgücü piyasasına kazandırmak için düzenlenen çeşitli programların yanısıra Sosyal Güvenlik Kurumu üzerinden çalışma hayatında olanlar ve iş arayanlar için aktif işgücü politikaları kapsamında yeni istihdam teşvikleri oluşturulmuş ve süresi biten teşvikler revize edilmiştir.

Çalışmamızda ülkemizde 2021/Ocak ayından itibaren yeni uygulanacak olan ve SGK tarafından revize edilen istihdam teşviklerinin tanımı, işverenler ve işçiler açısından yararlanma şartları ile teşvikten yararlanabilen personellerin tanımlamaları hususu ele alınacaktır.

2.  4a Sigortalılar İçin Uygulanmakta Olan İstihdam Teşvikleri

2.1. 5 Puanlık Prim İndirimi (5510)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi ile işverenlere 5 puanlık indirim hakkı getirilmiştir. İstihdam teşviki, prim borçlarını düzenli olarak ödeyen özel sektör işverenlerine malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarına ait işveren hisseleri üzerinden 5 puanlık indirim sağlayan sigorta primi teşvik uygulamasıdır. Bu uygulama 1/10/2008 tarihinden itibaren hayata geçirilmiş olup dikkat edilmesi gereken hususlar 2008-93, 2009-139 ve 2011-45 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Genelgeleri ile açıklanmıştır.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

- Çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Kuruma vermeleri,

- Primlerini yasal süresi içerisinde ödemeleri,

- Kuruma yasal ödeme süresi geçmiş prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması (varsa da yapılandırılmış/tecil ve taksitlendirilmiş olması ve bu işlemlerin devam ediyor olması),

- Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığı yönünde tespitin bulunmaması, gerekmektedir.

Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar için %5 lik prim teşviki uygulanmamaktadır.

2.2 Yurtdışına Gönderilen Sigortalılar (6486)

Özel sektör işverenlerinin yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere sigortalı olarak yurt içinden götürülen sigortalılar için, prime esas kazanç üzerinden ödenecek primlerden genel sağlık sigortası primlerinin işveren hissesinin (%7,5) 5 puanlık kısmına isabet eden tutar,  indirim olarak uygulanmaktadır.

5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere götürülen Türk işçilerin,Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkeler ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelere 5510 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi kapsamında geçici görevle gönderilen sigortalıların Türkiye’deki sigortalılık statüsüne göre ödenecek sigorta primlerinde sigorta kolları bakımından genel sağlık sigortası primlerinin bulunması halinde, bahse konu işçilerin,Almanya ile yapılan "İstisna Akdi" sözleşmesi çerçevesinde Almanya’ya götürülen Türk işçilerin,Çalışmak üzere yurtdışına götürüldüğü/geçici olarak gönderildiği sürelerden dolayı genel sağlık sigortası primlerinde beş puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün bulunmaktadır.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

- İşyerinin 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlardan olmaması,

- Yapılan işin 2886 sayılı Kanun, 4734 sayılı Kanun ve 4734 sayılı Kanunun 3.maddesi kapsamında üstlenilen alım ve yapım işlerinden olmaması,

- Aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde 06486 kanun numarası seçilmek suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi,

- Tahakkuk eden primlerin yasal süresi içerisinde ödenmesi,

- İşyerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal ödeme süresi geçmiş prim, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması, bulunmakla birlikte bu borçların yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş olması,

- Yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş borçların zamanında ve düzenli bir şekilde ödeniyor olması,

- Kayıtdışı sigortalı çalıştırılmaması ya da sahte sigortalı bildiriminde bulunulmaması,

gerekmektedir.

Ayrıca sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve Türkiye - Libya Sosyal Güvenlik Sözleşmesi ve İdari Anlaşması gereğince Libya’da Türk müteahhitleri yanında çalışan Türk işçileri hakkında genel sağlık sigortası primi hariç diğer sigorta kollarına ilişkin yükümlülükler Ülkemizde açılacak olan işyeri dosyası üzerinden yerine getirildiğinden, Libya’ya çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler teşvikten yararlanamazlar.

2.3. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararlar Uyarınca Uygulanan Teşvik (25510, 16322, 26322)

Prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin; işveren hisselerinin tamamına veya Bakanlar Kurulunca istatistiki bölge birimleri sınıflandırması, kişi başına düşen milli gelir veya sosyoekonomik gelişmişlik düzeyleri dikkate alınmak suretiyle belirlenen illerde işveren hisseleri ile sigortalı hisselerinin tamamına kadar olan kısmı Sanayi veTeknoloji Bakanlığı bütçesinden karşılanmaktadır.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

- Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca düzenlenen yatırım teşvik belgesinin alınmış olması

- Tamamlama vizesinin yapılmış olması (gemi yatırımları hariç),

- İşyerinin 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlardan olmaması,

- 2009/1 sayılı Tebliğ kapsamında yatırım teşvik belgesi düzenlenen işyerleri için 25510, 2012/1 sayılı Tebliğ kapsamında yatırım teşvik belgesi düzenlenen 1.2.3.4.5.bölgede kurulu işyerleri için 16322, 6.bölgede kurulu işyerleri, cazibe merkezi kapsamındaki işyerleri ve gemi yatırımları için 26322 kanun numarası seçilerek düzenlenen aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi,

- Tahakkuk eden primlerin yasal süresi içerisinde ödenmesi,

- İşyerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal ödeme süresi geçmiş prim, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması, bulunmakla birlikte bu borçların yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş olması,

- İşverenin Türkiye genelinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal ödeme süresi geçmiş prim, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu ile işverenin gerçek kişilik olması halinde ayrıca 5510 sayılı Kanunun 4/1-b kapsamındaki borçları toplamının brüt asgari ücretten fazla olmaması, fazla olmakla birlikte bu borçların yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş olması,

- Yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş borçların zamanında ve düzenli bir şekilde ödeniyor olması,

- Kayıtdışı sigortalı çalıştırılmaması ya da sahte sigortalı bildiriminde bulunulmaması,

- 6183 sayılı Kanunun 22/A maddesi uyarınca vadesi geçmiş vergi borcunun bulunmaması gerekmekte olup Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi çalışanlar için prim teşviki uygulanmamaktadır.

2.4. Genç, Kadın ve Mesleki Belge Sahibi Olanların İstihdamına Yönelik Sigorta Primi Desteği (6111)

Özel sektör işverenlerine, 01.03.2011- 31.12.2022 tarihleri arasında işe aldıkları sigortalılar için, sigorta primine esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren payının tamamı indirim olarak karşılanmaktadır. 01.03.2011 tarihinden itibaren uygulanmaktadır. Yararlanma süreleri erkeklere ve kadınlara, sahip olunan belgelere ve yaşa göre 6 ay ila 54 ay arasında değişmektedir. Teşvik süresi 2 Aralık 2020 tarihli ve 31322 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan 3247 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 31.12.2022 tarihine uzatılmıştır.

Şartları sağlayan sigortalılar için www.sgk.gov.tr web adresi üzerinden "e-SGK / İşveren / İşveren Sistemi / İşveren / Teşvikler ve Tanımlar / Teşvikten Faydalanılacak Sigortalı Tanımlama" menüleri seçilerek tanımlama işlemi yapılaması gerekmekte olup, varsa mesleki belgelerin işyerinin bağlı olduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine bildirilmesi gerekmektedir.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

Sigortalının 01.03.2011 ila 31.12.2022 tarihleri arasında işe alınmış olması,18 yaşından büyük olması,işe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemde işsiz olması, ortalama sigortalı sayısına ilave çalıştırılması gerekmektedir.

İşyeri Yönünden;

- İşyerinin 5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlardan olmaması,

- Yapılan işin 2886 sayılı Kanun, 4734 sayılı Kanun ve 4734 sayılı Kanunun 3.maddesi kapsamında veya uluslararası anlaşmalara istinaden üstlenilen alım ve yapım işlerinden olmaması,

- Aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde 06111 kanun numarası seçilmek suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi,

- Tahakkuk eden primlerin yasal süresi içerisinde ödenmesi,

- İşyerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal ödeme süresi geçmiş prim, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması, bulunmakla birlikte bu borçların yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş olması ve yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş borçların zamanında ve düzenli bir şekilde ödeniyor olması,

- Kayıtdışı sigortalı çalıştırılmaması,

- Sigortalının, işe alındığı aydan önceki son altı aylık dönemde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması gerekmektedir.

Yararlanma Süresi;

- İşe giriş tarihi itibariyle 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler ile 18 yaşından büyük kadın sigortalılar yönünden destekten yararlanma süreleri:

- Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi olup belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olmayanlardan dolayı 48 ay,

- Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi olup belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan, ayrıca işe giriş tarihi itibariyle Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlar için 54 ay,

- Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirip belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olmayanlardan dolayı 36 ay,

- Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirip belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan, ayrıca işe giriş tarihi itibariyle Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlar için 42 ay,

- Mesleki yeterlilik belgesi sahibi olmayan, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmeyen ve Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olmayanlardan dolayı 24 ay,

- Mesleki yeterlilik belgesi sahibi olmayan, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmeyen, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlar için 30 ay,

İşe giriş tarihi itibariyle 29 yaşından büyük erkek sigortalılar yönünden destekten yararlanma süreleri:

- Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitiren ve belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olmayanlardan dolayı 24 ay,

- Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitiren ve belgede belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınan ve/veya çalıştırılan, ayrıca Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlar için 30 ay,

- Mesleki yeterlik belgesi almamış veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretimi ya da Türkiye İş Kurumunca işgücü yetiştirme kursunu bitirmemiş, ancak Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olanlardan dolayı 6 ay olarak uygulanmaktadır.

2.5. İlave İstihdam Teşviki (17103-27103)

01.01.2018 -  31.12.2022 tarihleri arasında işe alınan ve kapsama giren sigortalılar için; İmalat veya bilişim sektöründe faaliyet gösteren işyerleri için brüt asgari ücreti geçmemek üzere prime esas kazanç üzerinden hesaplanan sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı, diğer sektörlerde faaliyet gösteren işyerleri için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanmaktadır. Destekten yararlanma süresi 12 ay olup, bu süre, işe giriş tarihi itibariyle 18 yaşından büyük kadın, 18 yaşından büyük 25 yaşından küçük erkek sigortalılar ile Türkiye İş Kurumuna engelli olarak kayıtlı sigortalılar için sigortalının işe giriş tarihinden itibaren 18 aydır.Teşvik süresi 2 Aralık 2020 tarihli ve 31322 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan 3248 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 31.12.2022 tarihine uzatılmıştır.

Şartları sağlayan sigortalılar için www.sgk.gov.tr web adresi üzerinden "e-SGK / İşveren / İşveren Sistemi / İşveren / Teşvikler ve Tanımlar / Teşvikten Faydalanılacak Sigortalı Tanımlama" menüleri seçilerek tanımlama işlemi yapılaması gerekmektedir.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

Sigortalının; 01.01.2018 ila 31.12.2020 tarihleri arasında işe alınmış olması, Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsiz olması, İşe alındıkları tarihten önceki üç aya ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde 10 günden fazla 5510 sayılı Kanunun 4/1- (a) ve (c) bentleri, Ek 6 ncı maddesi, Ek 9 uncu maddesinin birinci fıkrası ile isteğe bağlı sigortalılık hariç 5510 sayılı Kanunun 4/1-b bendi kapsamında sigortalı olmaması, Sigortalının işe alındığı yıldan bir önceki takvim yılında Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması gerekmektedir.

İşyerinin; Özel sektör işvereni olması, İşyerinin imalat ya da bilişim sektöründe faaliyet göstermesi halinde 17103 kanun numaralı, işyerinin diğer sektörlerde faaliyet göstermesi halinde 27103 kanun numaralı aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi, Tahakkuk eden primlerin yasal süresi içerisinde ödenmesi, İşyerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal ödeme süresi geçmiş prim, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması, bulunmakla birlikte bu borçların yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş olması, Yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş borçların zamanında ve düzenli bir şekilde ödeniyor olması, Kayıt dışı sigortalı çalıştırılmaması ya da sahte sigortalı bildiriminde bulunulmaması gerekmektedir.

2.6. İşsizlik Ödeneği Alanların İstihdamı Halinde Uygulanan Prim Teşviki (15921)

Sigortalının işsizlik ödeneğine hak kazandığı süre boyunca prime esas kazanç alt sınır üzerinden hesaplanan kısa vadeli sigorta primlerinin %1’i ile uzun vadeli sigorta primleri ve genel sağlık sigortası priminin tamamı, kalan işsizlik ödeneği süresince İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmaktadır

Şartları sağlayan sigortalılar için; e-Bildirge giriş ekranlarında yer alan "Engelli ve İşsizlik Teşvik Yönetimi" ekranından sisteme kodlanması gerekmektedir.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

Sigortalının;01/10/2009 veya sonraki bir tarihte işe alınmış olması, İşe giriş tarihi itibariyle işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olması, İşsizlik ödeneği almaya hak kazanmadan önce son çalıştığı işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış olması, Fiilen çalışması,

İşyerinin;  5335 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlardan olmaması, Yapılan işin 4734 sayılı Kanun ve 4734 sayılı Kanunun 3.maddesi kapsamında veya uluslararası anlaşmalara istinaden üstlenilen alım ve yapım işlerinden olmaması, Aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde 15921 kanun numarası seçilmek suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi, Tahakkuk eden primlerin yasal süresi içerisinde ödenmesi, Sigortalının, işe alındığı tarihten önceki son altı aylık dönemde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak işe alınması ve çalıştırılması gerekmektedir.

2.7. Engelli Sigortalı İstihdamına Yönelik Sigorta Primi Teşviki (14857)

Özel sektöre ait işyerlerinde çalıştırılan engelli sigortalıların, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hisselerinin tamamının Hazine ve Maliye Bakanlığınca karşılanmaktadır.

Şartları sağlayan sigortalılar için; e-Bildirge giriş ekranlarında yer alan "Engelli ve İşsizlik Teşvik Yönetimi" ekranından sisteme kodlanması gerekmektedir.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

- Sigortalının; engelli statüsünde olması ve Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışan, topluluk sigortasına tabi çalışan, yurtdışında çalışan sigortalılar ile aday çırak, çırak ve öğrenci olmaması şartı aranmaktadır.

- İşyerinin; aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde 14857 kanun numarası seçilmek suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal süresi içinde bildirilmiş olması ve primlerinin zamanında ödenmiş olması gerekmektedir.

2.8. Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerine İlişkin Sigorta Primi Desteği (5746 – 15746)

Ar-Ge/Tasarım ve destek personeli ile 4691 sayılı Kanununun geçici 2. maddesi uyarınca ücreti gelir vergisinden muaf olan personelin; ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı, 31.12.2023 tarihine kadar karşılanmaktadır.

Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi konulu 2008/85 sayılı genelge göre ­ teknoloji merkezi işletmeleri, Ar-­Ge merkezleri, Ar­-Ge ve  yenilik  projelerinde faaliyet göstermekle  birlikte, söz konusu faaliyetleri kamu  kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar veya uluslararası fonlarca desteklenen işletmeler, Ar-­Ge ve yenilik projeleri TÜBİTAK tarafından yürütülen işletmeler, teknogirişim sermaye desteği alan işletmeler, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu  kapsamında  ücreti gelir vergisinden  istisna tutulan personel çalıştıran işletmeler, rekabet öncesi işbirliği projeleri bulunan işletmeler bu kapsamda değerlendirilmektedir. İlgili işletmelerin teşvikten faydalanabilmeleri için işyerinin bağlı olduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik başvuruda bulunması gerekmektedir.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

Aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde verilmiş olması ve primlerinin ödenmiş olması ve Ar-Ge/Tasarım personeli veya Ar-Ge personel sayısının % 10’u aşılmamak kaydıyla destek personeli ya da 4691 sayılı Kanun uyarınca ücreti gelir vergisinden istisna tutulmuş personel olması gerekmektedir.

2.9. Kültür Yatırımları ve Girişimleri Hakkında Uygulanan Sigorta Primi Teşviki (55225 – 25225)

Başvuru Şekli: "Kültür Yatırım "veya" Kültür Girişim" belgelerinin işyerinin bağlı olduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine verilmesi gerekmektedir.

Kültür Yatırım Belgesi almış olan işyerlerinde fiilen çalışan sigortalıların prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin 3 yıl boyunca %50’si, Kültür Girişim Belgesi almış işyerlerinde fiilen çalışan sigortalıların ise prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin 7 yıl boyunca %25’i indirim olarak karşılanmaktadır.

İşverenler, işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne / sosyal güvenlik merkezine ‘Kültür Yatırım’ veya ‘Kültür Girişim Belgesi’ ile beraber, ilgili vergi dairesinden alacakları kurumlar vergisi mükellefi olduklarını gösteren belgeyi dilekçe ekinde ibraz etmek suretiyle başvuruda bulunmaları ve kültür yatırım teşviki için 55225, kültür girişim belgesi için 25225 kanun numarası seçilerek düzenlenen aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde bildirilmesi gerekmektedir.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

İşyerinin kurumlar vergisi mükellefi olması ve Kültür ve Turizm Bakanlığından kültür yatırım veya kültür girişim belgesinin alınmış olması gerekmektedir.

Ayrıca işverenin Türkiye genelinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal ödeme süresi geçmiş prim, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu ile işverenin gerçek kişilik olması halinde ayrıca 5510 sayılı Kanunun 4/1-b kapsamındaki borçları toplamının brüt asgari ücretten fazla olmaması, fazla olmakla birlikte bu borçların yapılandırılmış ya da taksitlendirilmiş ve borçların zamanında, düzenli bir şekilde ödeniyor olması gerekmektedir.

2.9. Sosyal Hizmetlerden Faydalanan Çocukların İstihdamı Halinde Uygulanan Teşvik (2828)

Prime esas kazanç alt sınır üzerinden hesaplanan sigorta primi ve işsizlik sigortası priminin sigortalı ve işveren hissesinin tamamı her bir sigortalı için beş yıl süreyle indirim olarak karşılanmaktadır.

Şartları sağlayan sigortalılar için www.sgk.gov.tr web adresi üzerinden "e-SGK / İşveren / İşveren Sistemi / İşveren / Teşvikler ve Tanımlar / Teşvikten Faydalanılacak Sigortalı Tanımlama" menüleri seçilerek tanımlama işlemi yapılabilir.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

Sigortalının; 19.02.2014 tarihi ve sonrasında alınmış olması, 2828 sayılı Kanunun Ek 1 inci maddesinin birinci fıkrası kapsamında olup; istihdam hakkından henüz yararlanmamış olanlar, istihdam hakkından yararlanmış ancak memuriyet ile ilişiği kesilenler, devlet memuru olma şartlarını taşımamaları sebebiyle kamu kurumlarında istihdamı sağlanamayan hak sahibi olması gerekmektedir.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının bilgi sistemi kayıtlarında yer alıp anılan Bakanlıkça onaylanmış kişiler hak sahibi olup, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının bilgi sistemi sorgulamasında görünmeyen kişilerin bilgilerinin güncellenmesi için en yakın Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne başvuru yapılmalıdır.

İşyeri Yönünden; aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde 02828 kanun numarası seçilmek suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmesi ve tahakkuk eden primlerin yasal süre içerisinde ödenmesi gerekmektedir.

2.10. Normalleşme Desteği (7252)

Koronavirüs pandemisi süresince kısa çalışma ödeneğinden veya nakdi ücret desteğinden yararlanan sigortalının normal çalışma süresine dönmesi halinde sigortalının çalıştığı özel sektör işyerine 30/6/2021 tarihini geçmemek üzere kısa çalışmanın / nakdi ücret desteğinin sona erdiği tarihi takip eden aydan itibaren altı ay süreyle, kısa çalışma ödeneği / nakdi ücret desteği alınan aylık ortalama gün sayısı kadar, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan işçi ve işveren hissesi primlerinin tamamı tutarında prim desteği sağlanmaktadır.

Çalışanların e-SGK/İşveren/İşveren Sistemi/Teşvikten Faydalanılacak Sigortalı Tanımlama" ekranlarında yer alan "4447 Sayılı Kanun Geçici 26. Madde Desteği" menüsü ile tanımlanmaları, Aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde 7252 kanun numarası seçilmek suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmelidir.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

4447sayılı Kanunun geçici 23. Maddesi kapsamında1/7/2020 tarihinden önce kısa çalışma başvurusunda bulunan özel sektör işyerlerinde kısa çalışma ödeneğinden veya nakdi ücret desteğinden yararlanan sigortalıların işyerindeki kısa çalışmasının sona ererek aynı işyerinde haftalık normal çalışma sürelerine dönmeleri gerekmektedir.

Destek süresi; 30/6/2021 tarihini geçmemek üç ay süreyle her bir ay için; kısa çalışma ödeneği / nakdi ücret desteği alan her bir sigortalı için ödenek aldığı aylık ortalama gün sayısı kadar yararlanılacak şekilde belirlenmiş olmakla birlikte1/12/2020 tarihli ve 3246 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yararlanma süresi üç aydan altı aya ve 31/12/2020 tarihi 30/6/2021 tarihine uzatılmıştır.

5335/30 uncu maddesinin 2. fıkrası kapsamına giren işyerleri ile 4734 ve 2886 sayılı Kanunlar kapsamında yapılan ihaleli işleri üstlenen işverenler bu teşvikten yararlanamaz. Ayrıca teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için 5510 sayılı Kanun ve diğer kanunlarda yer alan prim teşvik, destek ve indirimlerinden yararlanılamayacaktır.

2.11. İstihdama Dönüş Prim Desteği (17526)

SGK’ya bildirilerek veya bildirilmeksizin (kayıtdışı) istihdam edilip iş veya hizmet sözleşmesi 01/01/2019 ile 17/04/2020 tarihlerinde İş Kanun’un 25/1-II’inci fıkrası gereği ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında sona erenler ile SGK’ya bildirilmeksizin çalışanların en son çalıştıkları işyeri işverenine başvurmaları ve bu işverenler tarafından fiilen çalıştırılmaları halinde işverenlere fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, 17256 kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenmiş olan aylık prim ve hizmet belgesinde/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde kayıtlı prim ödeme gün sayısının(2021 Ocak ayı itibariyle)günlük 53,67 TL ile çarpımı sonucu bulunan tutar kadar destek verilecektir.

Faydalanılması istenilen personellerine-SGK/İşveren/İşveren Sistemi/Teşvikten Faydalanılacak Sigortalı Tanımlama" ekranlarında yer alan "4447 Sayılı Kanun Geçici 27. Madde Desteği" menüsü vasıtasıyla teşvik tanımlamalarının yapılması gerekmektedir. 17256 sayılı teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için 5510 sayılı Kanun ve diğer kanunlarda yer alan prim teşvik, destek ve indirimlerinden yararlanılamayacaktır.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

Sigortalı Yönünden;

Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilerek veya bildirilmeksizin istihdam edilip 1/1/2019-17/4/2020 tarihleri arasındaki dönemde iş veya hizmet sözleşmesinin 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendine ve diğer Kanunların ilgili hükümlerine göre ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında sona ermesi veya hizmetleri Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmeksizin 1/12/2020 tarihi itibarıyla istihdam edilmeye devam edilmesi,

İş veya hizmet sözleşmelerinin sona erdiği ya da halihazırda çalışmakta oldukları en son özel sektör işyeri işverenine 1/12/2020 ila 31/12/2020 tarihleri arasında başvuruda bulunulması,

1/12/2020 ila 31/12/2020 tarihleri arasında işe alınması ve 1/10/2020 tarihi itibarıyla Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde kayıtlı olmaması

Sigortalının özel sektör işyeri işverenine başvurduğu tarih itibarıyla sosyal güvenlik kuruluşlarından emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanmamış olması ve yabancı olmaması, fiilen çalışması şartları aranmaktadır.

İşveren Yönünden; 4447 sayılı Kanunun geçici 27. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında destekten yararlanılan sigortalı sayısının yarısı kadar sigortalının her birinin ayrı ayrı olmak üzere, destek süresinin sona ermesinden itibaren, bu sigortalıların destekten yararlandıkları ortalama süre kadar fiilen çalıştırılması gerekmektedir.

2.12. İlave İstihdam Prim Desteği (27256)

Normalleşme döneminde artacak ekonomik aktivitenin istihdamla desteklenmesi amacıyla işverenler tarafından 2019/Ocak ila 2020/Nisan döneminde en az sigortalı bildirimi yapılan aydaki sigortalı sayısına ek olarak istihdam edilerek fiilen çalıştırılan her bir sigortalı için işverenlere, 4857 sayılı Kanunun geçici 10. maddesi uyarınca fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere her ay bu işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeyecekleri tüm primlerden mahsup edilmek üzere sigortalının prim ödeme gün sayısının (2021 Ocak ayı itibariyle)53,67 Türk lirası ile çarpımı sonucu bulunacak tutar kadar prim desteği sağlanmaktadır.

Faydalanılması istenilen personellerin e-SGK/İşveren/İşveren Sistemi/Teşvikten Faydalanılacak Sigortalı Tanımlama" ekranlarında yer alan "4447 Sayılı Kanun Geçici 28. Madde Desteği" menüsü vasıtasıyla yapılacaktır. 27256 sayılı teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için 5510 sayılı Kanun ve diğer kanunlarda yer alan prim teşvik, destek ve indirimlerinden yararlanılamayacaktır.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

Sigortalı Yönünden; 01/12/2020 ila 4857 sayılı Kanunun geçici 10. maddesinde yer alan fesih yapılamayacak sürenin son günü arasında (son gün dahil) işe alınmış olması, 01/10/2020 tarihi itibarıyla Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde kayıtlı olmaması ve işe giriş tarihi itibarıyla sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaması, yaşlılık aylığı almaması şartı bulunmaktadır.

İşyeri Yönünden; sigortalının 2019/Ocak ila 2020/Nisan aylarında/dönemlerinde Kuruma uzun vadeli sigorta kollarına (MYÖ) tabi olarak en az sayıda bildirim yapılan aydaki/dönemdeki sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılması ve destekten yararlanılan sigortalı sayısının yarısı kadar sigortalının her birinin ayrı ayrı olmak üzere, destek süresinin sona ermesinden itibaren, destekten yararlandıkları ortalama süre kadar fiilen çalıştırılması gerekmektedir.

2.13. Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşyerlerinde İşsizlik Sigortası İşveren Hissesi Teşviki

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında çok tehlikeli sınıfta yer alıp ondan fazla çalışanı bulunan ve üç yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmeyen işyerlerinde çalışanların işsizlik sigortası işveren hissesi teşviki olarak bir sonraki takvim yılından geçerli olmak üzere ve üç yıl süreyle %1 olarak alınması hükme bağlanmıştır.

Teşvikten yararlanmak isteyen işverenler için başvuru şartı bulunmamaktadır. Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri/Sosyal Güvenlik Merkezlerine herhangi bir belge ibraz edilmesine gerek yoktur.

İşverenlerin indirimden yararlanabilmeleri için;

Bu işyerinin, İşyerinin 6331 sayılı Kanunun 9’uncu maddesi kapsamında çok tehlikeli sınıfta yer alan bir işyeri olması,

- İşverenin Türkiye genelinde çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde her ay toplamda ondan fazla çalışanı bulunması,

- İşyerinde Son 3 yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan bir iş kazasının meydana gelmemiş olması, gerekmektedir.

- 01/1/2019 tarihinden itibaren İşyerinin, İSG-KATİP’e kayıtlı onaylanmış ve devam eden iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin verilmesine ilişkin, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi ya da 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğine göre Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlar ile yapılmış bir sözleşmesinin bulunması şarttır.

3.  4b İşveren Sigorta Prim Teşviki

3.1. Genç Girişimci Teşviki

31/12/1960 tarihli ve 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 20. maddesi kapsamında genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla 18 yaşını doldurmuş ve 29 yaşını doldurmamış olanlardan 01/6/2018 tarihinden itibaren ilk defa sigortalı sayılan gerçek kişilerin bağkur (4/B) primleri, 1 yıl süreyle 82 nci madde uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınır üzerinden Hazine ve Maliye Bakanlığınca karşılanmaktadır.

Bağlı bulunulan vergi dairesinden SGK Müdürlüğü'ne verilmek üzere, genç girişimci istisnası kapsamında olduğuna dair alınacak yazı ile bağlı bulunulan SGK Müdürlüğüne başvuru yapmak gerekmektedir.

3.2. 4/B (Bağ-Kur) 5 Puan Teşviği

İsteğe bağlı sigortalılar ve muhtarlar hariç 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin, prime esas kazanç üzerinden beş puanlık kısmına isabet eden tutarı Hazine ve Maliye Bakanlığınca karşılanmaktadır.

Bu destekten yararlanılabilmesi için primlerin yasal süresi içinde ödenmesi ve kuruma kendi sigortalılıklarından kaynaklanan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması ya da borçlarını taksitlendirmesi/yapılandırması ve taksitlendirmenin/yapılandırmanın devam etmesi gerekmektedir.
 

2021 Yılı Teşvik Hesaplama Tablosu

*Yapılan hesaplamada malullük, yaşlılık, ölüm sigortası priminde 5 puanlık indirim dikkate alınmıştır.

* Sigortalının 30 gün üzerinden SPEK alt sınırından bildirildiği varsayılmıştır.

** 7252 S.K. destek tutarı, sigortalının kısa çalışma ödeneği/nakdi ücret desteği aldığı aylık ortalama gün sayısına göre farklılık gösterebilir. Varsayılan olarak 30 gün ortalama destek süresi alınmıştır.

4.  Sonuç

Aktif işgücü istihdam politikaları, gelişmekte olan ülkelerin karşı karşıya kaldığı ekonomik krizlerde işsizliği önlemek, istihdamı sübvanse etmek ve geri kazanımlar sırasında çalışanların işgücü piyasasındaki konumunu güçlendirerek, işten çıkarmaların ve maliyetlerin azaltılması açısından önemlidir. İstihdam politikalarının, gelişmekte olan ve ekonomik kırılganlıkları fazla olan ülkelerde, firmalara rekabet avantajı sağladığı ve istihdamlarını artırmada olumlu etki yarattığı düşünülmektedir. 

Ülkemizde ve Dünyada yaşanan Covid-19 salgını sebebiyle oluşan ekonomik durgunluktan dolayı işletmelerin mali dengeleri bozulmuştur. İşletmeler mali bilançolarını toparlamak için, imalat sektöründe taleplerin azalması, hizmetler sektöründe ise salgından dolayı işletmelerin geçici süreli tedbir amaçlı kapatılmasından dolayı personel maliyetlerini azaltmak için çalışanlarını işten ayırma yolunu seçmektedirler.

Çalışmamızda personel maliyetlerinde tasarruf yöntemleri arasında sayılan teşvik yöntemlerinden SGK istihdam teşvikleri anlatılmış teşviklerin çalışanların SGK’ya ödenecek olan primlerindeki indirim tutarlarından bahsedilmiştir. İşletmeler teşviklerden yararlandıkları takdirde yararlanılan personel bazında yaklaşık olarak %30 ila %90 arasında indirim elde edeceklerdir.

Ayrıca işverenler açısından Genç Girişimci olmaları halinde ödeyecekleri 4b sigorta priminde %90 oranında indirim yapılmaktadır. Yine normal 4b sigorta primlerini düzenli ödemeleri halinde yaklaşık %18 oranında prim indiriminden yararlanmaktadırlar.

Girişimcilik kültürünün ülke ekonomilerindeki yeri yadsınamaz bir gerçektir. Gelişmiş ülkelerde aktif işgücü piyasa programları ile girişimci teşvikleri birlikte uygulanmaktadır. Türkiye’de ise bu alanda ciddi bir eksiklik bulunmaktadır. Aktif işgücü piyasa politikaları ile ilgili özel misyona sahip T.C. Sosyal Güvenlik Kurumunun uygulamış olduğu teşvikler arasında, girişimcilere yeni işyeri açmaları ve yeni istihdam sağlamaları için farklı bir istihdam teşvik modeli ile ilgili yasal düzenleme getirmeleri yerinde olacaktır. Ayrıca girişimci destekleri, işgücü piyasasına yönelik kayıt dışı istihdamın önlenmesi ve ilave istihdam sağlanması açısından önem arz etmektedir.