Özet

25.12.2024 tarihli ve 7537 sayılı Kanun ile yapılan yasal değişiklik kapsamında SGK’ca ödenen geçici iş göremezlik ödeneklerinin, halk arasında bilinen ismiyle rapor parasının, hesaplama yöntemi değişmiş bulunmaktadır. Yasal değişiklik kapsamında SGK’ca çıkartılan kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin uygulamayı belirleyen genelge kapsamında rapor parasının hesaplanma yöntemi netleştirilmiş bulunmaktadır.

Güncel uygulama dahilinde; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki; iş kazası ve meslek hastalığı halinde bağlanacak gelirin hesabına esas tutulacak günlük kazanç ise iş kazasının olduğu veya meslek hastalığında iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde, 5510 sayılı Kanun’un 80’inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır. Ancak, tüm vaka türleri için geçerli olmak üzere önceki on iki ay içerisinde 180 günden az kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olanların geçici iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazanç tutarı, iş göremezliğin başladığı tarihteki günlük prime esas kazanç alt sınırının iki katını geçmeyecektir.

Bu makalede SGK’ca ödenen geçici iş göremezlik ödeneklerinin, halk arasında bilinen ismiyle rapor parasının, dönemler itibariyle hesaplama yönteminin uygulama esasları örneklerle izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geçici iş göremezlik, geçici iş göremezlik ödeneği, rapor parası, kısa vadeli sigorta kolları, iş kazası, hastalık, analık.

1. Giriş

27.12.2024 tarihli ve 32765 sayılı Resmî Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren 25.12.2024 tarihli ve 7537 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 25’inci maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 17’nci maddesinde değişiklik yapılmıştır. 7537 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesiyle de aynı Kanun’un 25’inci maddesinin 21.12.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu yasal değişiklik kapsamında SGK’ca ödenen geçici iş göremezlik ödeneklerinin, halk arasında bilinen ismiyle rapor parasının, hesaplama yöntemi değişmiş bulunmaktadır. Yasal değişiklik kapsamında SGK’nın kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin uygulamayı belirleyen 29.09.2016 tarih ve 2016/21 sayılı Genelge ’de değişiklikler yapılmış bulunmakta ve rapor parasının hesaplanma yöntemi netleştirilmiş bulunmaktadır.

Bu makalede SGK’ca ödenen geçici iş göremezlik ödeneklerinin, halk arasında bilinen ismiyle rapor parasının, dönemler itibariyle hesaplama yönteminin uygulama esasları örneklerle izah edilmiştir.

2. Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Tanımı ve Kapsamı

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince kısa vadeli sigorta kolları kapsamında sağlanan sosyal sigortalar yardımlarından birini de “geçici iş göremezlik ödeneği” oluşturur. 5510 sayılı Kanun’un 16’ncı maddesi kapsamında; sigortalılara, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi öngörülmüştür. Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Halk arasında bilinen ismiyle “rapor parası”, sosyal sigortalar hukukundaki teknik adıyla ise “geçici iş göremezlik ödeneği”, çeşitli nedenlerle çalışmayan ve hekim istirahatli olan sigortalıların yaşadıkları gelir kaybını kısmen de olsa telafi etmeyi amaçlar.

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 5510 sayılı Kanun’un 17’nci maddesine göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir. Yatarak tedavilerde daha düşük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesinin nedeni SGK’nın hastanede tedavi gören sigortalının tedavi ve iaşe masraflarını da karşılıyor oluşudur.

Şunu özellikle belirtmek gerekmektedir. 5510 sayılı Kanun’a göre kısa vadeli sigorta kollarından sağlanan “geçici iş göremezlik” zararını tazmin eden yardıma “ödenek”, “sürekli iş göremezlik” zararını tazmin eden yardıma ise “gelir” adı verilmektedir. Kanun çerçevesinde iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü en az yüzde 10 azalan sigortalara “sürekli iş göremezlik geliri” bağlanmakta ve bu sigortalılar sürekli iş göremezlik kayıpları devam ettiği sürece bu geliri almaya devam edebilmektedir. Bu yazımızın konusu olan ödenek ise geçici olarak yaşanan iş göremezlik kayıplarına ilişkin sigortalıların zararlarını telafi eden bir mekanizmadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir.

Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların normal hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için ödenmektedir.

Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. Bu şekilde geçici iş göremez olan sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için de geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir.

3. Dönemler İtibariyle Geçici İş Göremezliğin Hesabı

Geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabı, 27.12.2024 tarihli ve 32765 sayılı Resmî Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren 05.12.2024 tarihli ve 7537 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 25’inci maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 17’nci maddesinde yapılan değişiklik ile yasal olarak değiştirilmiştir. 7537 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesiyle de aynı Kanun’un 25’inci maddesinin 21.12.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.

Söz konusu yasal değişiklik kapsamında SGK’ca ödenen geçici iş göremezlik ödeneklerinin, halk arasında bilinen ismiyle rapor parasının, hesaplama yöntemi değişmiş bulunmaktadır. Şöyle ki, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazancın ne şekilde hesaplanacağı hususu 5510 sayılı Kanun’un 17’nci maddesinde düzenlenmiştir.

Daha önce de yasal değişikliklere uğramış olan ve 7537 sayılı Kanun ile yeniden düzenlenen geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabı üç ayrı dönem halinde ele alınmaktadır. Söz konusu dönemler şu şekildedir:

İlk dönem olarak, 22.04.2021 tarihinden önce geçici iş göremezlik ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazanç hesabı şu şekilde yapılmaktadır: Ödeneğe esas günlük kazanç, iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde 5510 sayılı Kanun’un 80’inci maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır.

22.04.2021 tarihli ve 31462 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe giren 7316 sayılı Kanun’un 9’uncu maddesiyle 5510 sayılı Kanun’un 17’nci maddesi değiştirilmiştir. Söz konusu değişiklik kapsamında geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabı iş kazası ve meslek hastalığı için farklı diğer hastalık ve analık halleri için farklı hale getirilmiştir. Bu kapsamda ikinci dönem olarak, 22.04.2021 tarihi ile 21.12.2024 tarihleri arasında geçici iş göremezlik ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazanç hesabı şu şekilde yapılmaktadır: İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının olduğu, meslek hastalığında ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde; analık ve hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki 5510 sayılı Kanun’un 80’inci maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır.

Ancak, söz konusu bu ikinci dönemde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki son bir yıl içerisinde 180 günden az kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olanlara hastalık ve analık halinde ödeneğe esas tutulacak günlük kazanç, iş göremezliğin başladığı tarihteki günlük prime esas kazanç alt sınırının iki katını geçmeyecektir. Bu kapsamda hastalık ve analık hallerinde rapor bitiş tarihi, 22.04.2021 veya sonrasında ise yukarıda açıklanan hükme göre ödeneğe esas kazanç hesaplanacaktır.

Şunu özellikle belirtmek gerekir ki, bu ikinci dönem hesaplama yöntemiyle ilgili yasal hüküm Anayasa yargısına konu olmuş ve Anayasa Mahkemesi’nin aynı statüdeki sigortalılar arasında uygulanan uygulama farklığını Anayasa’ya aykırı bulması neticesinde 21.03.2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 01.02.2024 tarih ve 2024/31 karar numaralı kararı ile iptal etmişti.

Geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabında üçüncü dönem ise 21.12.2024 tarihi itibariyle başlamıştır. Buna göre 21.12.2024 tarihinden itibaren geçici iş göremezlik ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazanç hesabı 27.12.2024 tarihli ve 32765 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe giren 25.12.2024 tarihli ve 7537 sayılı Kanun’un 25’inci maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 17’nci maddesinde değişiklik yapılmış ve değişikliğin 21.12.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.

4. Rapor Parasının Hesaplanmasında Güncel Uygulama

Bu itibarla, güncel uygulama dahilinde; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç, iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki; iş kazası ve meslek hastalığı halinde bağlanacak gelirin hesabına esas tutulacak günlük kazanç ise iş kazasının olduğu veya meslek hastalığında iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde, 5510 sayılı Kanun’un 80’inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır.

Ancak, tüm vaka türleri için geçerli olmak üzere önceki on iki ay içerisinde 180 günden az kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olanların geçici iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazanç tutarı, iş göremezliğin başladığı tarihteki günlük prime esas kazanç alt sınırının iki katını geçmeyecektir.

Buna göre iş kazası tarihi; 21.12.2024'ten önce olan raporlar için ödeneğe esas kazanç, iş kazasının olduğu tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde bildirilen kazançlar üzerinden, 21.12.2024 tarihi ve sonrasında olanlar için ise iş kazasının olduğu tarihten önceki on iki aydaki kazançlar üzerinden hesaplanacaktır.

Meslek hastalığında ise istirahat raporu başlangıç tarihi; 21.12.2024 tarihinden önce olan raporlar için ödeneğe esas kazanç, rapor başlangıç tarihinden önceki on iki aydaki son üç ay içinde bildirilen kazançlar üzerinden, 21.12.2024 tarihi ve sonrasında olanlar için ise rapor başlangıç tarihinden önceki on iki aydaki kazançlar üzerinden hesaplanacaktır.

Ayrıca yukarıda sayılan tüm tarihler için geçerli olmak üzere; on iki aylık dönemde çalışmamış ve ücret almamış olan sigortalı, çalışmaya başladığı ay içinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezliğinin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas günlük kazanç toplamının, çalıştığı gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır.

Özel bir durum olarak şunu belirtmek gerekir ki, çalışmaya başlanan gün iş kazasının gerçekleşmesi halinde ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas alınmaktadır.

Bunun yanı sıra meslek hastalığında rapor başlangıç tarihi, iş kazasında ise kaza tarihi 21.12.2024 ve sonrasında olan raporlar için önceki on iki ay içerisinde 180 günden az kısa vadeli sigorta primi bildirilenlerin geçici iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazanç tutarı, iş göremezliğin başladığı tarihteki günlük prime esas kazanç alt sınırının iki katını geçmeyecektir.

Yapılan son kanuni düzenleme, hastalık ve analık hallerinde ödenecek geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabında herhangi bir değişikliğe neden olmadığından hastalık ve analık hallerinde ödeneğe esas kazanç, eski şekilde uygulanmaya ve hesaplanmaya devam edilmektedir.

5. Örneklerle Rapor Parasının Hesaplanma Yöntemi

Güncel uygulama kapsamında rapor parasının hesaplanmasına esas tutulacak günlük kazanç tutarı şu şekillerde hesaplanacaktır:

Örnek 1: 27.12.2024 tarihinde meydana gelen iş kazası nedeniyle 27.12.2024-30.12.2024 tarihleri arasında istirahatli olan ve ücretini ayın 1-30 arası için alan sigortalının iş kazasının olduğu tarihten önceki on iki ayda bildirilen kazanç bilgilerine aşağıda yer verilmiştir.

TOPLAM KAZANÇ: 280 gün, 190.000 TL

Buna göre iş kazası tarihi, değişikliğin yürürlüğe girdiği tarih olan 21.12.2024'ten sonra olduğu için ödeneğe esas günlük kazancı 190.000/280 = 678,57 TL olacaktır. Buna göre geçici iş göremezlik ödeneği yatarak tedavilerde bu tutarının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisi olarak uygulanacaktır.

Örnek 2: Ücretini ayın 1’i ile 30’u arası için alan sigortalının 14.10.2024 tarihinde meydana gelen iş kazası nedeniyle 27.12.2024-30.12.2024 tarihleri arasında istirahat raporu bulunmaktadır. İş kazası tarihi değişikliğin yürürlüğe girdiği tarih olan 21.12.2024'ten önce olduğu için ödeneğe esas kazanç, iş kazasının olduğu tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde bildirilen kazanç üzerinden hesaplanacaktır.

TOPLAM KAZANÇ: 70 gün, 49.000 TL

Buna göre ödeneğe esas günlük kazancı 49.000/70 = 700,00 TL olacaktır.

Örnek 3: 16.07.2024 tarihinde işe girişi bulunan sigortalı, 28.12.2024 tarihinde iş kazası geçirmiş bu sebeple kendisine 28.12.2024-30.12.2024 tarihleri arasında istirahat raporu verilmiştir.

Ücretini ayın 1-30 arası için alan sigortalının iş kazasının olduğu tarihten önceki on iki ayda bildirilen kazanç bilgilerine aşağıda yer verilmiştir.

TOPLAM KAZANÇ: 117 gün, 175.500 TL

2024-8 Buna göre ödeneğe esas günlük kazancı 175.500/117 = 1.500,00 TL olacaktır. Ancak, sigortalının son bir yıldaki gün sayısı 180 günden az olduğundan ve hesaplanan ödeneğe esas kazanç tutarı 2024 yılı prime esas kazanç altı sınırı olan 666,75 TL’nin iki katından (666,75 x 2=1.333,50) fazla olduğundan ödeneğe esas günlük kazanç, 1.333,50 TL olarak esas alınacaktır.

Örnek 4: 06.01.2025 tarihinde meydana gelen iş kazası nedeniyle 06.01.2025-10.01.2025 tarihleri arasında istirahatli olan ve ücretini ayın 1-30 arası için alan sigortalının iş kazasının olduğu tarihten önceki on iki ayda bildirilen kazanç bilgilerine aşağıda yer verilmiştir.

TOPLAM KAZANÇ: 280 gün, 186.690 TL

Buna göre sigortalının alacağı ödeneğe esas günlük kazancı 186.690/280 = 666,75 TL olarak hesaplanacaktır. Ancak, hesaplanan ödeneğe esas kazanç 2025 yılı için belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının altında kaldığı için ödeneğe esas günlük kazanç, 2025 yılı ödeneğe esas günlük kazanç alt sınırı olan 866,85 TL olacaktır.

6. Sonuç

05.12.2024 tarihli ve 7537 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 25’inci maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 17’nci maddesinde değişiklik yapılmıştır. Söz konusu yasal değişiklik kapsamında SGK’ca ödenen geçici iş göremezlik ödeneklerinin, halk arasında bilinen ismiyle rapor parasının, hesaplama yöntemi değişmiş bulunmaktadır. Yasal değişiklik kapsamında SGK’nın kısa vadeli sigorta kollarına ilişkin uygulamayı belirleyen 29.09.2016 tarih ve 2016/21 sayılı Genelge ‘de yapılan değişiklikler yapılmış bulunmakta ve rapor parasının hesaplanma yöntemi netleştirilmiş bulunmaktadır.

Güncel uygulama dahilinde; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç, iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki; iş kazası ve meslek hastalığı halinde bağlanacak gelirin hesabına esas tutulacak günlük kazanç ise iş kazasının olduğu veya meslek hastalığında iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde, 5510 sayılı Kanun’un 80’inci maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır. Bu son düzenlemede geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabına esas tutulacak prime esas kazanç hesabının tüm vaka tipleri için aynı olduğu, ancak iş kazası ve meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik geliri hesaplarına esas tutulan ödenek miktarlarının farklı olduğuna dikkat çekilmesi gerekir.

Ancak, tüm vaka türleri için geçerli olmak üzere önceki on iki ay içerisinde 180 günden az kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olanların geçici iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazanç tutarı, iş göremezliğin başladığı tarihteki günlük prime esas kazanç alt sınırının iki katını geçmeyecektir.

Bu makalede SGK’ca ödenen geçici iş göremezlik ödeneklerinin, halk arasında bilinen ismiyle rapor parasının, hesaplama yönteminin uygulama esasları dönemler itibariyle ve örneklerle izah edilmiştir.