Türkiye’de Elektrikli Araçlar Şarj Ağı İşletmecisinin Hak ve Yükümlükleri

Ahmet KILINÇ - AVUKAT - 01 Kasım 2022

Yazar: Ahmet Kılınç

Elektrikli araçların yaygınlaşmasıyla birlikte elektrikli araçlara şarj hizmeti sağlanması, bu hizmetin işletilmesine ilişkin piyasanın regüle edilmesi ve hukuki temelinin kurulması amacıyla ülkemizde birtakım yasal ve ikincil düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler kapsamında, kanun değişiklikleri ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (“EPDK”) tarafından çıkarılan şarj hizmetlerine ilişkin yönetmelik yürürlüğe konulmuştur. Mevzuat kapsamında elektrikli araç kullanıcılarına şarj ağına erişim açarak şarj hizmeti sağlamak ve şarj ağını işletmek isteyen tüzel kişilere lisans alma yükümlülüğü getirilmiştir. Lisans verme işlemleri ile şarj ağı hizmetinin, şarj ağı ve istasyonlarının denetimi EPDK tarafından yürütülecektir. Bu kapsamda, mevzuat hükümleri doğrultusunda lisans sahibi açısından birtakım hak ve yükümlülükler öngörülmüştür. Bu yazımızda, mevzuat hükümleri doğrultusunda, lisans sahibi şarj ağı işletmecisinin hak ve yükümlülükleri ele alınacaktır.

Anahtar kelimeler

Elektrikli araçlar, şarj ağı işletmecisi, lisans.

1. Giriş

Elektrikli araçlara verilecek şarj hizmetlerinin yürütülebilmesi amacıyla 25 Aralık 2021 tarihinde 7346 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun1 ile, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun (“EPK”)2 bazı hükümlerinde değişiklikler yapılmış ve elektrikli araçların temin edeceği şarj hizmetine dair genel esaslar öngörülmüştür. Bu değişiklik ile şarj hizmetinin “şarj ağı işletmeci lisansı” kapsamında kanun ve çıkarılan yönetmelikler uyarınca yürütüleceği düzenlenmiştir

EPK’nın bu hükümlerine göre, Şarj Hizmet Yönetmeliği (“Yönetmelik”)3 ve Şarj Ağı İşletmeci Lisansı İşlemleri ile İlgili Başvurulara İlişkin Usul ve Esaslar (“Esaslar”),4 2 Nisan 2022 tarihinde Resmî Gazete de yayımlanmış ve EPDK tarafından yürürlüğe konulmuştur. Bahse konu faaliyetler EPDK tarafından verilen lisans kapsamında yürütülecek ve faaliyet süresince EPDK tarafından denetlenecektir.

2. Tanımlar

EPK ve Yönetmelik hükümlerine göre, şarj ağı, şarj ağı işletmecisi ve şarj hizmeti, şarj istasyonları, şarj istasyonu işletmecisi, şarj ünitesi gibi kavramlar aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır. Şarj hizmeti, elektrikli araçların enerji depolayan ekipmanlarını dol

durmak üzere ticari amaçla ve bedel karşılığında yapılan enerji aktarımını; şarj ağı, elektrikli araçlara birden fazla şarj istasyonunda şarj hizmeti vermek için oluşturulan ve yönetilen sistemini; şarj ağı işletmecisi, elektrikli araç kullanıcılarına şarj hizmeti sağlayan ve şarj ağının işletmesini gerçekleştiren lisans sahibi tüzel kişiyi; şarj istasyonu, enerji aktarımının yapıldığı tesisi; şarj istasyonu işletmecisi, şarj ağı işletmecisince verilen sertifika kapsamında şarj istasyonunu işleten kişiyi; şarj ünitesi ise, şarj bağlantısının sunulduğu üniteyi ve lisans ise, EPDK tarafından tüzel kişilere EPK uyarınca piyasada faaliyet gösterebilmesi için verilen izni ifade etmektedir.

3. Lisans Alma Yükümlülüğü ve Şartları

Şarj ağı işletme faaliyetinde bulunabilmek için öncelikle “şarj ağı işletmeci lisansına” sahip olmak yükümlülüğü getirilmiştir. Bu lisans EPDK tarafından azami 49 yıl için verilebilmektedir. Şarj ağı işletmeci lisansını alabilmek için de başvurucunun anonim veya limited şirket olarak kurulmuş olan bir tüzel kişi olması ve şirketin asgari sermayesinin EPDK tarafından belirlenen tutardan (4.500.000,00TL)5 az olmaması gerekmektedir. Tüzel kişinin anonim şirket olarak kurulmuş olması halinde sermaye piyasası mevzuatına göre borsada işlem görenler dışındaki payların tamamının nama yazılı olması ve şirketin borsada işlem görmek üzere ihraç edilecekler hariç hamiline yazılı pay çıkarmaması zorunludur. Yönetmelik hükümlerinden anlaşıldığı kadarıyla kamu iktisadi teşebbüsleri de lisans başvurusunda bulunabilecektir. Nitekim Yönetmelik m. 6/3-a bendinde kamu iktisadi teşebbüsleri, anonim veya limited şirketlere getirilen asgari sermaye yükümlülüğünden muaf tutulmuştur. Şarj ağı işletmeci lisansı almak isteyen tüzel kişilerin, lisans başvurusu sürecinde öncelikle elektronik başvuruda bulunacak yetkilisinin belirlenmesi ve bu kişinin vekâletname ile birlikte EPDK’ya bildirilmesi gerekmektedir. EPDK tarafından ilgili kişi veya kişilerin yetkilendirme işlemi gerçekleştirildikten sonra lisans almak isteyen kişi başvuruda bulunulabilecektir. Lisans başvuru işlemi ise, elektronik başvuru yetkilisi tarafından birtakım belgelerle birlikte başvuru sistemi üzerinden gerçekleştirilecektir. Lisans başvurusunda; başvuru dilekçesi, şirket esas sözleşmesi, ortaklık yapısı belgeleri, tüzel kişinin şirketin güncel sermaye tutarını gösteren belgeler, lisans bedeli ödeme dekontu, sertifika örneği ve marka tescil belgesinin ibraz edilmesi gerekmektedir.

4. Lisans Sahibinin Hakları

Şarj ağı işletmeci lisansı, lisans sahibi tüzel kişiye; Türkiye’de şarj hizmeti verme, şarj istasyonu kurma ve işletme, düzenlediği sertifikalar kapsamında şarj istasyonu kurdurma ve işlettirme haklarını vermektedir. Yönetmelik’te lisans sahibine elektrikli araç kullanıcısının belli avantajlar dâhilinde şarj hizmetini edinmesi amacıyla elektrikli araç kullanıcısıyla sadakat sözleşmesi yapabilme imkânı tanınmıştır. Sadakat sözleşmesi, elektrikli araç kullanıcısının şarj hizmetini belli avantajlar dâhilinde edinmesi amacıyla şarj ağı işletmeci lisansı sahibi ile yaptığı sözleşmeyi ifade etmektedir. Sadakat sözleşmesiyle birlikte bazı kullanıcılara farklı şarj hizmeti uygulanabilecektir. Sadakat sözleşmesi mevzuata aykırı hükümler düzenlenmemek kaydıyla, yazılı veya mesafeli olarak düzenlenebilecektir. Lisans sahibine ayrıca EPDK’nın belirli yerde ve belirli sayıda istasyon kurma gibi şartlar getirmesi halinde, kurulacak şarj istasyonları için EPDK’ya taşınmaz temini talebinde bulunma hakkı tanınmıştır.

5. Lisans Bedeli Ödeme Yükümlülüğü

Yönetmelik hükümlerine göre, lisans bedelleri; lisans alma, lisans tadili ve lisans sureti çıkartma bedelinin yanı sıra yıllık lisans bedellerinden oluşmaktadır. EPDK tarafından 2022 yılında lisans sahibi olmak isteyenler için başvuru öncesinde ödenecek olan lisans alma bedeli 300.000,00 TL olarak belirlenmiştir.6 Lisans sahibi, faaliyet süresi boyunca lisans alma bedeline ek olarak yıllık lisans bedeli ödemekle yükümlüdür. Yıllık lisans bedeli ise, her yılın Aralık ayı sonuna kadar EPDK tarafından belirlenecek bir katsayının lisans sahibinin net satışları ile çarpılmasıyla bulunacaktır ve bu katsayı Enerji Piyasası Düzenleme Kurul’u (“Kurul”) tarafından Resmi Gazetede yayınlanacaktır. Lisans sahibinin yıllık lisans bedelini bir sonraki yılın 31 Temmuz tarihine kadar EPDK hesabına yatırması gerekmektedir. Yine Kurul kararı ile lisans tadili bedelinin 2022 yılı için 14.000,00 TL ve lisans sureti çıkarma bedelinin ise 3.000,00 TL olarak uygulanmasına karar verilmiştir.7 Yönetmelik kapsamında bir süre için yıllık lisans bedelinden muafiyet imkânı tanınmıştır. Yönetmelik m. 11/6 hükmüne göre, lisans sahibinden Yönetmelik’in yürürlüğe girdiği 2 Nisan 2022 tarihini takip eden takvim yılı başından itibaren; bir diğer ifadeyle 2027 yılı sonuna kadar yıllık lisans bedeli alınmayacaktır.

6. Şarj Ağı Kurma ve Şarj Hizmeti Verme Yükümlülüğü

Şarj ağı, lisans sahibi tarafından düzenlenen sertifikalar uyarınca işletilen halka açık ve ticari faaliyet yürütülen özel şarj istasyonlarından oluşmaktadır. Lisans başvurusu yapılmadan önce ağda yer alan istasyonları uzaktan yönetebilecek, uygunluk durumlarını takip edebilecek, soket yapısı uyumlu her türlü elektrikli araca hizmet verebilecek ve tüm kullanıcılardan ödeme alabilecek şarj ağı yazılımının ve uygulamasının hazırlanması gerekir.

İşletmeci, lisansın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 ay içinde şarj ağını oluşturmakla yükümlü olup, şarj ağının en az 50 adet şarj ünitesinden ve en az 5 farklı ilçedeki şarj istasyonundan oluşacak şekilde oluşturulması gerekmektedir. Yönetmelik m. 15/2-3 uyarınca şarj ağında yer alan şarj ünitelerine ilişkin ayrıca birtakım teknik zorunluluklara yer verilmiştir.

Lisans sahibinin şarj ağını 6 ay içerisinde oluşturamaması veya oluşturduktan sonra koruyamaması halinde, herhangi bir bildirime gerek olmaksızın lisans sahibinin 30 gün içinde gerekli şartları sağlaması ve bu şartların sağlandığına dair EPDK’ya bildirimde bulunması gerekmektedir.

Lisans sahibi, şarj ağının kurulumuyla birlikte şarj ağına bağlı şarj istasyonlarında şarj ünitesiyle uyumlu soket yapısına sahip her türlü elektrikli araca şarj hizmeti sağlamak ve gerekli yazılımı, ekipmanı, donanımı bulundurmakla yükümlüdür. Lisans sahibi ayrıca şarj hizmetini tüm elektrikli araçların erişimine sunmak ve EPDK tarafından belirlenen istisnalar ve mücbir sebep dışında kendi şarj ağına bağlı şarj istasyonlarında sürekli, kesintisiz ve kaliteli şarj hizmeti sağlamakla yükümlüdür.

7. Şarj Hizmeti Fiyatına Dair Yükümlülükler

Yönetmelik kapsamında şarj hizmeti fiyatı EPDK tarafından hazırlanan usul ve esaslar dâhilinde lisans sahibince serbestçe belirlenecektir. Şarj hizmeti fiyatının, rekabeti bozucu veya kısıtlayıcı ya da şarj hizmetini bozucu veya aksatıcı olmaması gerekmektedir.

Şarj hizmeti fiyatının belirlenmesinde şarj istasyonu kurulması ve şarj ağı oluşturulmasına esas yatırım ve işletme maliyetleri, elektrik enerjisi alım maliyetleri ve benzeri maliyetler ile vergi, pay, fon gibi yasal yükümlülükler ve makul ölçüde kârlılık dikkate alınacaktır. Şarj hizmeti fiyatı, şarj istasyonlarında ve lisans sahibi tarafından dijital mecralarda ilan edilecek ve uygulanacaktır.

Şarj hizmeti fiyatı belirlenirken sadakat sözleşmesi akdedilen kullanıcılara uygulanan en düşük şarj hizmeti fiyatının %25 fazlasını aşmayacak şekilde belirlenecektir. Bir diğer ifadeyle sadakat sözleşmesi yapan kullanıcılara şarj hizmeti fiyatından %20’den fazla indirim uygulanamayacaktır.

Yönetmelik’te lisans sahibinin, kullanıcılardan şarj hizmeti karşılığında şarj hizmeti bedeli dışında her ne ad altında olursa olsun ayrıca bir bedel talep edemeyeceği düzenlenmiştir.

8. Ortaklık Yapısı ve Temsilcilere Dair Bildirim Yükümlülüğü

Lisans başvurusunda ortaklık yapısına dair belgelerin sunulması gerekmekle birlikte; tüzel kişinin ortaklık yapısında, doğrudan paylarda, yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile temsile yetkili kişilerde değişiklik olması halinde lisans sahibinin, değişikliğin Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanmasından itibaren en geç 6 ay içerisinde bu durumu EPDK’ya bildirmesi gerekmektedir.

Lisans sahibinin bu bildirimle birlikte, değişikliğin türüne bağlı olarak pay devri sözleşmesi, karar veya yetki belgesi ya da Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ilanlarını EPDK’ya ibraz etmesi gerekmektedir.

9. Lisans Sahibinin Diğer Yükümlülükleri

Şarj ağı işletmeci lisansı sahibinin mevzuat kapsamındaki ana yükümlülükleri, EPK ve Yönetmelik ile sair mevzuat kapsamında yer alan diğer hükümler saklı kalmak kaydıyla ve bu sayılanlarla sınırlı olmamak üzere aşağıda sıralanmıştır:

- Kanun, ilgili mevzuat ve standartlar ile EPDK düzenlemelerine uygun davranmak.

- EPDK’nın şartlarına uygun, şarj istasyonlarının birlikte çalışabilirliğini sağlamak için gerekli yönetim, denetim ve kayıt sistemini kurmak, işler halde tutmak, işletmek ve EPDK ve kamu kurumlarının bu sisteme ve şarj istasyonlarına erişimini sağlamak.

- Şarj istasyonunu bağlantı anlaşması ve teknik gereklere uygun olarak kurmak ve işletilmesini sağlamak.

- İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik hükümleri uyarınca iş yeri açma ve çalışma ruhsatına sahip olmak ve şarj ağına şarj istasyonu ekleme işlemi için gereken iş yeri açma ve çalışma ruhsatını 31 Temmuz 2023 tarihine kadar EPDK’ya sunmak.8

- EPDK’nın usul ve esaslarına uygun bildirimleri yapmak, serbest erişim platformu için uyum sağlamak.

- Şarj hizmetinden kaynaklanabilecek cana ve mala karşı maddi zarar ve ziyanı tazmin için mali sorumluluk sigortalarını yapmak ve yaptırmak.

- Şarj ağına şarj istasyonu eklenmesi, çıkarılması veya istasyon bilgilerinde değişiklik halinde EPDK’ya bildirimde bulunmak.

- Sertifika düzenleme, sonlandırma ve iptalde uyulacak kuralları internet sayfasında ilan etmek.

- Kullanıcıların hizmeti satın almasını sağlayan ödeme sistemlerinden en az birini istasyonda bulundurmak, kullanımına dair bilgilere yer vermek.

- İstasyonlarda elektriğin ölçümü ve kullanıcının görmesi için ölçüm aleti bulundurmak ve ölçüm yapmak.

- İhbar ve şikâyetler, ünite tipi ve gücüne dair levha ve çıkartmaları kullanıcılar için hazır bulundurmak.

- Kullanıcı şikâyetlerinin kaydedileceği ve kullanıcıların takip edebileceği iletişim kanallarının tesisi.

- EPDK’dan talep edilecek raporları hazırlamak ve yayımlamak ve belirlediği bilgileri kendi internet sayfasında ve varsa mobil uygulaması üzerinden yayımlamak.

- Lisans yürürlüğe girdikten sonra en geç 1 ay içerisinde serbest erişim platformunda yayımlanacak bilgileri zamanında, güncel, doğru ve eksiksiz olarak sağlayacak bir sistem kurmak.

- Lisans kapsamındaki hakları EPDK’dan izin almaksızın üçüncü şahıslara devir, temlik ve rehin etmemek.

- Bilgi güvenliğine ilişkin tedbirleri almak.

- Elektronik tebligat adresi almak ve geçerliliğini korumak.

10. Sonuç

Elektrikli araçların yaygınlaşmasıyla birlikte, elektrikli araç şarj istasyonlarına duyulan ihtiyaç artmış ve bu gelişmelerin bir sonucu olarak özellikle şarj hizmetinin verilmesine ilişkin birçok düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler doğrultusunda 15 Ekim 2022 tarihi itibariyle 47 adet işletmeye lisans verilmiş olup, halihazırda lisans başvuruları da devam etmektedir. Şarj ağı işletmeci lisans sahibi lisans aldıktan sonra yazımızda belirtilen hak ve yükümlülüklere sahip olup, EPK’da düzenlenen diğer lisanslara ilişkin hak ve yükümlülüklere tabi değildir. Ancak EPK’nın 16’ncı maddesinde düzenlenen “yaptırımlar ve yaptırımların uygulanmasında usul” hükümleri şarj ağı işletmeci lisans sahibini de ilgilendirmektedir. Bir diğer ifadeyle, lisans sahibi EPDK ve gerektiğinde diğer kamu kuruluşları tarafından denetime tabi tutulabilecektir. Dolayısıyla lisans sahipleri tarafından, EPDK tarafından EPK ve ikincil mevzuata aykırı olarak faaliyette bulunanların EPK’nın 16. maddesinde düzenlenen bu yaptırımlara tabi tutulabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Lebib Yalkın Aylık Mevzuat Dergisi Kasım Ayı'na Ulaşmak için tıklayınız.

Kaynakça

- 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu

- 7346 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

- Şarj Hizmet Yönetmeliği

- Şarj Hizmeti Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

- Şarj Ağı İşletmeci Lisansı İşlemleri ile İlgili Başvurulara İlişkin Usul ve Esaslar

- www.resmigazete.gov.tr

- www.mevzuat.gov.tr

- www.epdk.gov.tr