• Sosyal Güvenlik     • İş Hukuku Mevzuatı     • Sosyal Sigortalar Mevzuatı    

2022 YILI İÇİN ASGARİ ÜCRETTE YAPILACAK ARTIŞIN ÇOK YÖNLÜ DEĞERLENDİRİLMESİ

Raşit ULUBEY
 
E. Başmüfettiş/E. İŞKUR İstihdam Dai. Bşk.

Özet

2021 yılında uygulanmak üzere, 28.12.2020 tarihli ve 2020/1 sayılı Kararıyla, Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından günlük 119,25 TL. olarak belirlenen  asgari ücret, aylık brüt 3.577,50 TL. olarak ortaya çıkmıştır. Asgari ücret AGİ hariç aylık net 2.557,59 TL., AGİ dahil aylık net 2.825,90 TL olarak hesaplanmaktadır.

2022 yılında geçerli olacak asgari ücret konusunda Asgari Ücret Tespit Komisyonu çalışmalarına başlamış olup, asgari ücretin belirlenmesine yönelik bu çalışmalar devam etmektedir. Komisyonca belirlenen asgari ücret 2021 Aralık ayı içinde açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

İşçi, işveren, asgari ücret, asgari ücrette yapılacak artış, asgari ücret desteği.

1.  Giriş

Bu makalemizde, 2022 yılında asgari ücrette yapılacak artış konusu çok yönlü ele alınıp değerlendirilecektir.

2.  Asgari Ücret Nedir?

Asgari ücretin neyi ifade ettiği Asgari Ücret Yönetmeliği’nde hüküm altına alınmış bulunmaktadır.

Bahsi geçen Yönetmeliğe göre, İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücret, Asgari Ücret olarak tanımlanmaktadır.

Bu tanımdan, asgari ücretin yalnızca işçinin kendisi dikkate alınarak belirlendiği, kendisi dışındaki aile bireylerinin dikkate alınmadığı anlaşılmaktadır.

3.  Asgari Ücretin Belirlenmesi

Asgari ücret tespit komisyonunun oluşumu, çalışma usul ve esasları ve diğer hususlar Asgari Ücret Yönetmeliği’nde hüküm altına alınmış bulunmaktadır .

Asgari ücret, İş Kanunu’nun "Asgari ücret" başlıklı 39’uncu maddesi ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 522. maddesi gereği; 5 kamu (2 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 1 TUİK, 1 Hazine Müsteşarlığı, 1 Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı) temsilcisi, 5 bünyesinde en çok işçiyi bulunduran işçi sendikalar konfederasyonu temsilcisi ve 5 bünyesinde en çok işvereni bulunduran işveren kuruluşu temsilcisi olmak üzere toplam 15 üyeden oluşan asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenmektedir. Tespit edilen asgari ücret, Resmî Gazetede yayımlandığı tarihi izleyen ayın ilk gününden itibaren yürürlüğe girmektedir

Asgari ücret tespit komisyonu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının çağrısı üzerine en az 10 üyenin katılımı ile toplanmakta ve Bakanlıkça hazırlanan gündeme göre çalışmaktadır.

Komisyon oy çokluğu ile karar vermekte olup, oyların eşitliği halinde, Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılmaktadır. Alınan karara katılmayan üye, istemesi halinde katılmama gerekçesini belirtmektedir. Komisyonun her toplantıda aldığı kararlar karar defterine yazılmakta ve toplantıya katılanlar tarafından imzalanmaktadır. Bu bağlamda, 28.12.2020 tarihinde Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nca 2020/1 sayılı Kararla; 01.01.2021-31.12.2021 tarihleri arasında uygulanmak üzere asgari ücretin günlük brüt 119,25 TL. (Aylık brüt 3.577,50 TL) olarak tespitine karar verilmiş ve Resmî Gazetede ilan edilmek suretiyle kamuoyuna duyurulmuş bulunmaktadır.

4.  Geçmiş Yılların Brüt ve Net Asgari Ücretleri ile İşverene Maliyetleri

SGK verilerine göre 2020 yılında kayıtlı sigortalı işçi sayısının 15.203.423 kişi olduğu, bunun 6.390.019 kişisinin (%42) asgari ücretle çalıştığı anlaşılmaktadır.

Asgari ücretin 2016 ila 2021 yılları arasındaki brüt, net tutarları ile işverene maliyetleri aşağıdaki gibidir:

Tablodan da görüldüğü üzere, en yüksek asgari ücret artışı 2015 yılı ikinci yarısında (01/07/2015-31/12/2015) 1.273,50 TL olan brüt asgari ücret, 373,50 TL (%29,33) artışla 01/01/2016 – 31/12/2016 tarihleri arasında brüt 1.647,00 TL’na yükselmiş ve uygulanmıştır.

İkinci en yüksek asgari ücret artışı 2021 yılında ortaya çıkmıştır. Bu cümleden olmak üzere, 2020 yılında brüt 2.943,00 TL olan asgari ücret 634,50 TL (%21,56) artırılarak 2021 yılı için brüt 3.577,50 TL’na yükselmiştir.

Belirlenen brüt asgari ücretlerden (AGİ hariç), %28,51 oranında kesinti yapılmakta ve %71,49 oranındaki tutarı işçiye ödenmektedir.

Belirlenen brüt asgari ücretlerden (AGİ dahil) %21,01 oranında kesinti yapılmakta ve ücret gelirinin asgari ücrete tekabül eden kısmı gelir vergisinden istisna (veya muaf) tutulmadığından, gelir vergisi kesintisinin asgari geçim indirimi olarak karşılanan %7,50 oranındaki asgari geçim indirimiyle birlikte toplamda %7,50 + %71,49 = %78,99 oranındaki tutarı (268,31 + 2.557,59 = 2.825,90 TL) işçiye ödenmektedir. Şu kadar ki, fazla mesai ücreti, Ulusal Bayram ve genel çalışma ücreti ve benzerleri gibi gelir vergisine tabi başka geliri bulunmayan işçinin 2021 yılının 8 inci ayında ücretinin 326,96 TL’lik kısmı, izleyen aylarda ise tamamı %15 vergi diliminden %20 vergi dilimine tabi olmakta ve elde edeceği ücret geliri Eylül-Aralık ayları arasında her ay 152,04 TL daha azalmaktadır. Ancak bu azalma, 7103 sayılı Kanunun 6. maddesiyle 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 32. maddesine ilave edilen 5 inci fıkra uyarınca ilave AGİ olarak işçiye ödenmektedir.

Brüt asgari ücreti 100 birim (%100) kabul ettiğimizde, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendindeki %5 indirim düşüldüğünde %117,50 oranında,

işverenin %5 indirimden yararlanmadığı ya da yararlanamadığı dikkate alındığında ise %122,50 oranında olmak üzere asgari ücretin işverene bir maliyeti olduğu görülmektedir.

5.  2021 Yılı Ocak ve Kasım Ayındaki Döviz Kurları

04.01.2021 tarihinde 7,43270 TL olan 1 ABD dolarının satış kuru, 05.01.2021 tarihinde 7,37340 TL olarak gerçekleşmiştir.

1 ABD dolarının 17.11.2021 tarihinde 10,60 TL, 18.11.2021 tarihinde de 11,25 TL olarak ortaya çıkmıştır.

Brüt 3.577,50 TL’lik asgari ücret 481,32 ABD dolarına, net asgari ücret 383,25 ABD dolarına tekabül ederken bu makaleyi kaleme aldığımız 18 Kasım 2021 tarihi itibariyle brüt asgari ücret 318 ABD dolarına, net asgari ücret ise 251,19 ABD dolarına karşılık geldiği ve işçi ücret gelirinin net ücret üzerinden 66,81 ABD doları azaldığı ortaya çıkmaktadır.

Ücretler, ABD doları üzerinden ödenmiyor dolarla ne işimiz var şeklinde bir yaklaşım gösterilse de gerçekçi olmayan bu yaklaşıma verilebilecek cevap; dövizde meydana gelen artışın, işçinin ekmek, sebze, meyve, et ve süt ürünleri, elektrik, doğal gaz dahil her türlü gider kalemlerini artırdığı maalesef ki bir gerçektir.

6.  TUİK Üretici Fiyat Artış Endeksi ve 2022 Yeniden Değerleme Oranı

Brüt asgari ücrete göre belirlenen Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) idari para cezaları hariç, 2022 yılında uygulanacak idari para cezalarının artışında esas alınan yeniden değerleme oranı Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından 2022 yılı için %36,20 olarak belirlenmiştir.

Bu idari para cezalarının 2022 yılında genel olarak bu oranda artacağına göstermektedir.

Yine TUİK ’in 2021 Ekim ayı Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi verileri gereğince, bir önceki yılın (2020) Ekim ayına göre 2021 yılı Ekim ayı itibariyle Yurtiçi Üretici Fiyatları %46,31 oranında artış göstermiştir. Bu bize geçen yılın Ekim ayında 100 TL olan üretici fiyatlarının bu yılın Ekim ayında 146,31 TL’na yükseldiğini göstermektedir. TUİK ’in 03 Aralık 2021 tarihinde açıklanacak olan bir sonraki Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi’nin ne kadar olacağı bilinmemekle birlikte, döviz kurlarında yaşanan artışlardan dolayı en azından azalmayacağı izahtan varestedir.

7.  2021 ve Önceki Yıllara Ait Asgari Ücret Destekleri

2016, 2017, 2018 yıllarında günlük 3,33 TL olarak uygulanan asgari ücret desteği, 2019 yılında günlük 5,00 TL (çalışan sayısı 500’ün altında olan işyerleri için) uygulanırken, 2020 ve 2021 yıllarında günlük 2,50 TL olarak uygulanmış ve uygulanmaktadır. Başlangıçta hazine tarafından karşılanan asgari ücret desteği, son yıllarda işsizlik sigortası fonunca finanse edilmektedir.

8.  Asgari Ücrette Yapılacak Artışın Değerlendirilmesi

Yukarıda arz ve izah ettiğimiz hususlar birlikte değerlendirildiğinde, 2022 yılı için asgari ücrette yapılacak artışın çok yönlü ele alınması gereken bir konu olduğunu ortaya koymaktadır.

-   Bunlardan birinin 03.12.2021 tarihinde TUİK tarafından açıklanacak olan üretici fiyat endeksinde meydana gelen artışın en az birkaç puanlık refah payıyla birlikte asgari ücrete yansıtılması gerektiği,

-   Diğerinin 2020 yılı mart ayından bu yana devam eden iktisadi koşulların hem üretime, hem de tüketime bire bir olumsuz yansıdığı, son aylarda yaşanan döviz kurlarındaki artışlarının bu durumu daha da pekiştirdiği, bunların da işyerlerinin cirolarını, beraberinde kar paylarını ciddi etkilediği, neredeyse nefes almalarını bile kısıtlar hale geldiği,

-   Makalemizin 4 ve 7. maddesinde yer verildiği üzere 2020 yılı asgari ücretine 2021 yılında %21,56 oranında (634,50 TL) bir artış yapılmış olmasına karşın, bunun ancak günlük 2,50 ve aylık 75,00 TL’lik (%11,82) kısmının hazineden de değil, işsizlik sigortası fonundan karşılanıyor olması nedeniyle, asgari ücretteki 634,50 TL’lik artışın 634,50 – 75 = 559,50 TL’lik (%88,18) kısmının doğrudan işverenden çıktığı/yüklendiği,

-   Dolayısıyla asgari ücrette yapılacak artışın sorumluluğunun tek başına işverene yüklenmesi yerine hem işverenin hem de oyun kurucu olarak Devletin sorumlulukları birbirine yakın veya aynı derecede (en azından bu süreçte) üstlenmesi icap ettiği,

-   Devletin üstlenmesi gereken sorumluluğun günlük kazancı, günlük asgari ücret ve altında olanlar (yer altı maden işyerlerinde bunun 2 katı) için koşulsuz olarak en azından %40 veya %50’sinin asgari ücret desteği şeklinde sağlanması gerektiği,

-   Devletin üstleneceği sorumluluğun işsizlik sigortası fonuna yansıtılmaksızın doğrudan hazineden karşılanmasının olması gereken olduğu,

-   Asgari geçim indirimi ve ilave asgari geçim indirimi uygulaması yerine brüt asgari ücretin; %14 sigorta primi ve %1 işsizlik sigorta primi olmak üzere toplam %15 oranındaki prim düşüldükten sonra kalan kısmından oluşan vergi matrahının (Örnek; 2021 yılı için 3.577,50 X %14 = 500,85 TL, 3.577,50 x %1 = 35,78 TL, 500,85 + 35,78 = 536,63 TL, 3.577,50, 536,63 = 3.040,87 TL’lik kısmı gibi) tamamının gelir vergisinden istisna kılınmasının yerinde olacağı değerlendirilmektedir.

9.  Sonuç

2022 yılı için asgari ücrete yapılacak artış ve bu artışın ne şekilde paylaşılmak suretiyle karşılanacağı bu makalemizde etraflıca ele alınarak, arz ve izah edilmiştir.

Yazdıklarımızın hayata geçmesi dilek ve beklentimizle…