Özet

Ekonomik koşullara bağlı olarak değişen ve güncellenen vergisel durumlar beraberinde yeni hükümler getirmektedir. Bu durumun en güzel örneğini Emlak Vergisi kanunlarında geçen müteselsil sorumluluk hükümlerinde yaşamaktayız. Vergi alacağının güvence altına alınmasından kaynaklanan müteselsil sorumluluk müessesesi 19/6/2021 tarihli ve 31516 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7327 sayılı İcra İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 14’üncü maddesi ile Emlak Vergisinde değişikliğe uğramış bulunmaktadır. Makalemizde Emlak Vergisi kanunlarında geçen müteselsil hükümlerini 19.06.2021 tarihinden öncesi ve sonrası diye açıklamış bulunmaktayız.

Anahtar Kelimeler

Emlak vergisi, vergisi kavramı, müteselsil

1.  Emlak Vergisi Kavramı ve Kapsamı

Türkiye sınırları içerisinde bulunan binalar bina vergisine, arazi ve arsalar ise arazi vergisine tabidir. Ayrıca bina vergisini, binanın maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa binaya malik gibi tasarruf edenler öder. Arazi vergisini ise arazinin maliki, varsa intifa hakkı sahibi her ikisi de yoksa araziye malik gibi tasarruf edenler öder. Emlak Vergisi Kanunu’nun 9. ve 19’uncu maddelerinin birinci fıkralarının (a) bentlerinde, bina ve arazi vergisi mükellefiyetinin, 33 üncü maddenin (1) ilâ (7) numaralı fıkralarında yazılı vergi değerini tadil eden sebeplerin doğması halinde bu değişikliklerin vuku bulduğu tarihi takip eden bütçe yılından itibaren başlayacağı; 30’uncu maddesinde, emlak vergisinin birinci taksitinin Mart, Nisan ve Mayıs aylarında, ikinci taksitinin Kasım ayı içinde olmak üzere iki eşit taksitte ödeneceği hükme bağlanmıştır. Emlak Vergisi Kanunu 33. maddesinde vergi değerini tadil eden sebepler şu şekilde sıralanmıştır;¹

1. Yeni bina inşa edilmesi, (Mevcut binalara ilaveler yapılması veya asansör veya kalorifer tesisleri konulması yeni inşaat hükmündedir)

2. Bir binanın yanması, yıkılması suretiyle veya sair sebeplerle tamamen veya kısmen harap olması veya binada mevcut asansör veya kalorifer tesislerinin kısmen veya tamamen kaldırılması,

3. Bir binanın kullanış tarzının tamamen değiştirilmesi veya bir binanın ikamete mahsus mahallerinden bir kısmının dükkân, mağaza, depo gibi ticaret ve sanat icrasına mahsus mahaller haline kaybedilmesi, (Bu hükmün uygulanmasında bir apartmanın her dairesi bir bina sayılır ve tadil sebebi, yalnız kullanış tarzı tamamen veya kısmen değiştirilen daire için geçerli olur)

4. Arazinin hal ve heyetinde değişik olması,

a) Arazinin fidanlandırılması veya ağaçlandırılması, bağ haline getirilmesi;

b) Fidanlı, ağaçlı veya kütüklü bir arazinin tarla haline getirilmesi veya gelmesi;

c) Tarım yapılan bir arazinin tabii bir afet veya arıza sebebiyle veya sair sebepler yüzünden tarıma elverişsiz hale gelmesi;

d) Tarım yapılmıyan bir arazinin tarıma elverişli hale getirilmesi;

e) Arazinin parsellenmek suretiyle arsalar haline getirilmesi;

5. Bir binanın mütemmimi durumunda olan arazinin mütemmimlik durumundan çıkması veya bir arazi ve arsanın bina mütemmimi durumuna girmesi,

6. Bir bina veya arazinin taksim veya ifraz edilmesi veya mükellefinin değişmesi, (Araziden bir kısmının istimlak edilmesi de ifraz hükmündedir).

7. Müteaddit arazi ve arsaların tek bir arazi ve arsa haline getirilmesi veya müteaddit hisselere ayrılmış olan bir binanın bütün hisselerinin birleştirilmesi,

8. Herhangi bir sebep yüzünden bir şehir, kasaba veya köyün tamamında devamlı olmak üzere bina ve arazinin değerlerinde %25'i aşan oranda artma veya eksilme olması.

2.  Emlak Vergisinde Müteselsil Sorumluluk

Vergi Hukukunda “vergi sorumluluğu” kavramının yanında “müteselsil (zincirleme) sorumluluk” kavramı da söz konusudur. Müteselsil sorumluluk, bir vergi borcu ile ilgili olarak aynı anda birden fazla kişinin sorumlu olması anlamına gelmektedir. Müteselsil sorumluluk durumlarında vergi idaresi alacağının bir kısmını veya tamamını borçluların herhangi birinden isteme hakkına sahiptir.²

Emlak Vergisi Kanunu’nun 3. 13. ve 30. maddelerinde müteselsil sorumluluk düzenlenmiştir. Bu maddeler uyarınca bina vergisini, binanın maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa binaya malik gibi tasarruf edenler öder. Bir binaya paylı mülkiyet halinde malik olanlar, hisseleri oranında mükelleftirler. Elbirliği mülkiyette malikler vergiden müteselsilen sorumludurlar. Arazi vergisini ise; arazinin maliki, varsa intifa hakkı sahibi her ikisi de yoksa araziye malik gibi tasarruf edenler öder. Bir araziye paylı mülkiyet halinde malik olanlar, hisseleri oranında mükelleftirler. Elbirliği mülkiyette malikler vergiden müteselsilen sorumlu olurlar.

Emlak vergisinde müteselsil sorumluluk taşınmazların devir sürecinde doğmaktadır. Yani bildirimi yapılmamış bir gayrimenkulün vergisinden alıcı ve satıcı müteselsilen sorumlu olmaktadırlar. Örneğin kişinin almış olduğu gayrimenkulün bildirimi satıcı tarafından yapılmamışsa vergi dairesi gayrimenkulü alan kişiden geçmişe dönük emlak vergisini ve cezaları almaktadır. Emlak vergisi için ödenecek bedel ise taşınmazın değeri üzerinden hesaplanmaktadır.

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 705’inci maddesinde, taşınmaz mülkiyetinin kazanılmasının tescille olacağı miras, mahkeme kararı, cebrî icra, işgal, kamulaştırma hâlleri ile kanunda öngörülen diğer hâllerde, mülkiyetin tescilden önce kazanılacağı ama bu hâllerde malikin tasarruf işlemleri yapabilmesi, mülkiyetin tapu kütüğüne tescil edilmiş olmasına bağlı olacağı belirtilmiştir.

Emlak Vergisi Kanunun 30 uncu maddesinin sekizinci fıkrasının değişmeden önceki hükmü "Devir ve ferağı yapılan bina ve arazinin, devir ve ferağın yapıldığı yıl ile geçmiş yıllara ait ödenmemiş Emlak Vergisinin ödenmesinden devreden ve devralan müteselsilen sorumlu tutulurlar. Devralanın mükellefe rücu hakkı saklıdır. Tapu daireleri devir ve ferağ işlemini, işlemin yapıldığı ayı takip eden ayın 15 inci günü akşamına kadar ilgili belediyelere bildirir." şeklindeydi. Ancak bu hüküm, 19/6/2021 tarihli ve 31516 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7327 sayılı İcra İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 14’üncü maddesi ile "Tapu müdürlükleri, bina ve arazinin devir ve ferağında tapu ve kadastro harcının matrahında dikkate alınan emlak vergi değeri ile emlak vergisi borcunu ilgili belediyesi tarafından sağlanan sistem üzerinden elektronik ortamda sorgular. Miras, mahkeme kararı, cebrî icra, kamulaştırma hâlleri ile özel kanunlarda öngörülen diğer hâller hariç emlak vergisi borcu bulunan bina ve arazinin devir ve ferağı yapılmaz. Tapu müdürlükleri devir ve ferağ işlemini, işlemin yapıldığı ayı takip eden ayın 15'inci günü akşamına kadar ilgili belediyelere elektronik ortamda bildirir." şeklinde değiştirilmiştir. Bu durumla ilgili bir örnek vermek gerekirse bir bankanın icra yoluyla elde ettiği taşınmaza ait 2020-2021 yıllarına ait emlak vergisi borcunun, taşınmaz mülkiyetinin 1319 sayılı Kanununun 30 uncu maddesinin sekizinci fıkrasında yapılan bahse konu değişikliğin yürürlüğe girdiği 19/6/2021 tarden sonra edinilmesi nedeniyle müteselsil sorumlu sıfatıyla bankadan aranılamaz.

3.  Sonuç

Emlak vergisi kanunumuzdaki değişiklikle birlikte “Ödenmemiş Emlak Vergisinin ödenmesinden devreden ve devralan müteselsilen sorumlu tutulurlar” ibaresi kaldırılmıştır.

Bunun yerine 19/6/2021 tarihi itibariyle tapu müdürlükleri, bina ve arazinin devir ve ferağında tapu ve kadastro harcının matrahında dikkate alınan emlak vergi değeri ile emlak vergisi borcunu ilgili belediye tarafından sağlanan sistem üzerinden elektronik ortamda sorgulayacaktır.

Bu sorgulama neticesinde miras, mahkeme kararı, cebrî icra, kamulaştırma hâlleri ile özel kanunlarda öngörülen diğer hâller hariç olmak üzere emlak vergisi borcu bulunan bina ve arazinin devir ve ferağı yapılamayacaktır.

Dolayısıyla 19.06.2021 tarihinden sonra miras, mahkeme kararı, cebrî icra, kamulaştırma hâlleri ile özel kanunlarda öngörülen diğer hâllerde alınan bir taşınmazın emlak vergisinden devralan müteselsilen sorumlu tutulamayacaktır.