Özet

Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tâbidir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 20’nci maddesinde gençlerin ekonomiye daha çok katılması ve bu katılımın müteşebbis kapsamında olması için elde ettikleri kazançların istisna kapsamında değerlendirilmesi için düzenleme yapılmıştır. Ülkemizin genç nüfusun yoğun olduğu ve bu yoğunluğu iş hayatının vergisel boyutta cazibeli hale getirilmesi halinde söz konusu bu durumda çok olumlu sonuçlar alınacağı izahtan uzaktır. Genç girişimcilerin yurtiçi kazançlarının istisna kapsamında değerlendirilebilmesi için belli şartların sağlanması gerekmektedir. Mükellefler bu şartları sağladıktan sonra istisnadan yararlanabilecektir. Genç girişimcilerin yurtdışı kazançlarının bu kapsamında istisna kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceği ve istisna olması için hangi şartların olması gerektiği hususlarını açıklamaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Genç girişimci, kazanç, istisna, müteşebbis, vergi.

1. Giriş

Ülkemizin genç nüfus oranı çok yüksektir. Bu genç nüfusun etkin olarak ekonomiye kazandırılması ve bunların ekonomide etkin rol alabilmesi için vergi kanunlarında pozitif düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler arasında 29 yaşını tamamlamamış olanların elde ettikleri kazançların istisna kapsamında değerlendirilip vergisel bir avantaj sağlanarak müteşebbisliğe sevk edilmesi hedeflenmektedir. Bu hedefleme kapsamında mükellefler Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 20’nci maddesinde yazılı olan şartların tamamının beraber sağlanması sonucunda elde ettikleri kazancı Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddede yazılı tarifenin ikinci diliminde yer alan tutara kadar olan kısmı gelir vergisinden müstesnadır. Söz konusu istisna kapsamında olan faaliyetler kanun koyucu tarafından ticari, zirai ve mesleki faaliyet ile sınırlandırılmıştır. Gençlerin ticari ve zirai ve mesleki faaliyeti kapsamında elde etikleri kazançların yurtdışındaki bu faaliyetler kapsamında istisna olup olmadığı veya herhangi bir sınırlama olup olmadığı hususlarına açıklanacaktır.

2. Genç Girişimcilerde Kazanç İstisnası

Gelir Vergisi Kanunu’nun 3’üncü maddesinde, "Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler. Bu şekilde tam mükellefler açıklanarak hangi kazançlarının gelir vergisine tabi olduğu açıklanmıştır.

1. Türkiye'de yerleşmiş olanlar;

2. Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları (Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla Gelir Vergisi'ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkûr kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.).

- "Türkiye'de yerleşme" başlıklı 4’üncü maddesinde, "Aşağıda yazılı kimseler Türkiye'de yerleşmiş sayılır:

1. İkametgahı Türkiye'de bulunanlar (İkametgâh, Kanunu Medeninin 19'uncu ve müteakip maddelerinde yazılı olan yerlerdir);

2. Bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar (Geçici ayrılmalar Türkiye'de oturma süresini kesmez.)’’ hükümlerine yer verilmiştir.

Gelir Vergisi Kanun’un mükerrer 20’nci maddesinde ‘’ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmi dokuz yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci diliminde yer alan tutara kadar olan kısmı, aşağıdaki şartlarla gelir vergisinden müstesnadır, hükmü yer almaktadır.

1. İşe başlamanın kanuni süresi içinde bildirilmiş olması,

2. Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi (Çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak ya da seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı bozmaz.),

3. Faaliyetin adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapılması halinde tüm ortakların işe başlama tarihi itibarıyla bu maddedeki şartları taşıması,

4. Ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hali hariç olmak üzere, faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletmenin ya da mesleki faaliyetin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan veya kayın hısımlarından devralınmamış olması,

5. Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunmaması.’’

Kanun maddesinde 29 yaşını doldurmamış tam mükelleflerin ticari, zirai ve mesleki faaliyetleri kapsamında elde ettikleri kazançları yukarıda belirtilen şartların tamamının sağlanması ile beraber 3 yıl ile sınırlı olmak üzere istisna kapsamına alınmıştır. Genç girişimcilerin kazanç istisna üst sınırı 2023 yılı için 150.000TL olarak belirlenmiştir. Mükellefler, İstisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hallerinde dahi yıllık beyanname verilir. Bu istisnanın, kanunun 94 'üncü maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur.

İstisnadan, 6663 sayılı Kanunun Resmî Gazete'de yayımlandığı 10/2/2016 tarihinden itibaren ticari, zirai veya mesleki faaliyet nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunanlardan Kanunda öngörülen şartları taşıyanlar yararlanır. Dolayısıyla bu tarihten önce işe başlayan mükelleflerin söz konusu istisnadan yararlanmalarına imkân bulunmamaktadır. İstisna şartlarını sağlayan mükelleflerce daha sonra herhangi bir nedenle faaliyetin terk edilmesi durumunda, terk tarihine kadar elde edilen kazançlar dolayısıyla istisnadan yararlanılır. Faaliyet terk edildikten sonra istisna kapsamındaki söz konusu faaliyetlere tekrar başlanılması halinde ise adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunması şartı ihlal edilmiş sayılacağından bu istisnadan yararlanılamayacaktır. İstisna, ticari, zirai veya mesleki faaliyetten dolayı kazanç elde eden ve şartları sağlayan gerçek kişilere uygulandığından, istisna şartlarını taşıyan mükelleflerin bir vergilendirme döneminde anılan faaliyetlerden bir veya birkaçından kazanç elde etmeleri durumunda söz konusu istisna beyan edilen bu gelirlerin toplamına uygulanır yani mükellefin her bir faaliyeti kapsamında elde ettiği kazanca ayrı ayrı uygulanmayacaktır.

3. Yurtdışı Kazançların İstisna Kapsamında Değerlendirilmesi

Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 20. maddesinde, ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla yirmi dokuz yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilerin, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının (7440 sayılı kanunun 11 inci maddesiyle değişen ibare; Yürürlük: 1/1/2023 tarihinden itibaren elde edilen gelir ve kazançlara uygulanmak üzere 13.03.2023)103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci diliminde yer alan tutara kadar olan kısmı, aşağıdaki şartlarla gelir vergisinden müstesna olduğu düzenlenmiştir.

Kanun maddesinde tam mükelleflerin istisnadan yararlanabilecekleri ifade edilmiştir.

Tam mükellef kanun 3’üncü aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.

Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:

1. Türkiye'de yerleşmiş olanlar;

2. (202 sayılı Kanunun 1'inci maddesiyle değişen bent) Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları (Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla Gelir Vergisi'ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkûr kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.)

Bu yasal düzenlemeler çerçevesinde değerlendirildiğinde tam mükellefleri hem yurt içinde hem de yurtdışında elde ettikleri kazançları gelir vergisine tabidir. GVK mükerrer 20’nci madde kapsamında tam mükelleflerin genç girişimcilik istisnası kapsamında yurt dışında ticari, zirai ve mesleki faaliyetleri kapsamında elde ettikleri kazançları istisna kapsamında değerlendirilecektir fakat bunların kanun maddesinde belirtilen şartları sağlamaları gerekmektedir.

4. Sonuç

Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine tâbidir. Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Gelir Vergisi kanunun mükerrer 20’nci maddesinde gençlerin ekonomiye daha çok katılması ve bu katılımın müteşebbis kapsamında olması için elde ettikleri kazançların istisna kapsamında değerlendirilmesi için düzenleme yapılmıştır. Bu yasal düzenleme ile beraber 10.02.2016 tarihimden itibaren 29 yaşını doldurmamış ve ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan mükelleflerin maddede yazılı şartları sağlamaları şartıyla 3 vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri kazançları kanunun belirlediği üst sınıra kadar istisna kapsamına alınmıştır. Bu şekilde gençlerin ekonomiye katılımlarının artırılması hedefiyle ticari, zirai ve mesleki faaliyetleri kapsamında elde ettikleri kazançlarının toplamının 2023 yılı için belirlenen 150.000TL’ye kadar istisna kapsamına alınmıştır. Kanun maddesinde tam mükelleflerin bu istisnadan yararlanılabileceği ifade edilmiştir. Tam mükelleflerin yurtdışındaki ticari, zirai ve mesleki faaliyetleri kapsamında elde ettikleri kazançları kanunda belirtilen sınırla geçerli olmak üzere istisna kapsamına alınmıştır. Mükellefler yurtiçi ve yurtdışı kazançlarının toplamını dikkate alarak istisna tutarını geçip geçmediğine bakması gerekmektedir.