Kayıtlı Sermaye Sistemine Tâbi Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı

Özdem SATICI TOPRAK

Ticaret Başmüfettişi

Özet

Anonim şirketler sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirketler olup, bu şirketler esas sermaye veya kayıtlı sermaye sistemine tâbi olabilirler. Esas sermaye sisteminde şirket sermayesinin esas sözleşmede yer alması ve ancak bu sözleşmenin tadili ile değiştirilmesi mümkün olabilirken, kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırımı için yönetim kurulu belirli bir tutara kadar yetki tanınır. Böylece sermaye artırımına ilişkin süreç kolaylaşır. Ancak, halka açık olmayan anonim şirketlerde kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kuruluna tanınan yetki süre yönünden belirli kısıtlamalara tâbi olduğu gibi sisteme giriş de Ticaret Bakanlığı’nın iznini gerektirmektedir. 

Anahtar Kelimeler
Anonim şirket, kayıtlı sermaye sistemi, Ticaret Bakanlığı, sermaye artırımı, esas sözleşme.

1. Giriş

Ticaret Bakanlığı verilerine göre 2022 yılı sonu itibariyle ülkemizde yaklaşık 180.000 civarında anonim şirket faaliyet göstermektedir.  6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre esas sermaye sistemine tâbi anonim şirketler elli bin Türk Lirası; kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim şirketler ise yüz bin Türk Lirası asgari sermaye ile kurulur. (TTK md. 332/1) Anonim şirketler şirket kuruluşunda kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilecekleri gibi sonradan da sisteme dâhil olmak isteyebilirler. Ancak her iki halde de Ticaret Bakanlığı’nın izni gerekmektedir. Bununla birlikte, bu şirketler anılan Bakanlık’tan izin alarak kayıtlı sermaye sisteminden çıkabilecekleri gibi, bu sisteme alınırken aranan nitelikleri kaybettiklerinde, istemleri bulunmasa bile aynı Bakanlık tarafından sistemden çıkartılırlar.   

2. Kayıtlı Sermaye Sistemi

2.1. Yasal Dayanak ve İlgili Mevzuat

Kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırımı 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 460. maddesinde düzenlenmiş; anılan Kanun’un muhtelif maddelerinde de sisteme ilişkin muhtelif hükümlere yer verilmiştir. (TTK md. 332/1-3, 163/2, 421/5-a, 456/2, 461/2, 473/6, 480/2) Diğer yandan, Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenen “Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” 19/10/2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 

2.2. Sistemin Tanımı, Şartları ve Kısıtlamalar

2.2.1. Asgari Sermaye Şartı

Kayıtlı sermaye, anonim ortaklıklarda esas sözleşme ile belirlenen ve ticaret siciline tescil edilmiş azami bir miktara kadar bazı formalitelere ihtiyaç duyulmaksızın yönetim kurulunca sermaye artırımına olanak sağlayan sistem olarak tanımlanır.  Bununla birlikte, sistemin işlerlik kazanabilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir.
Buna göre kayıtlı sermaye sisteminin şartlarından biri kuruluşta başlangıç sermayesinin  en az yüz bin Türk Lirası olması; sonradan esas sözleşme değişikliği ile sisteme girecek olanların ise sermayelerini en az belirtilen tutara kadar yükseltmeleri; ayrıca sisteme geçecek şirketlerde çıkarılmış sermayenin  tamamının ödenmiş olması, kuruluşta bu sistemi kabul eden şirketlerin ise başlangıç sermayelerinin tamamının ödenmiş bulunması şarttır. (TTK md. 332/1, Tebliğ md. 5/1-2) 

2.2.2. İzin şartı

Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmek veya bu sisteme geçmek isteyen şirketlerin esas sözleşmelerinde Tebliğ’de yazılı hususlar  belirtilmeli; Ticaret Bakanlığı’ndan kayıtlı sermaye sistemine giriş izni alınmalıdır. (TTK md. 332/3, 460/2, Tebliğ md. 5/3)  Sisteme giriş izni, kuruluşu ve esas sözleşme değişikliği izne tabi olan şirketlere, kuruluş veya esas sözleşme değişikliği izni ile birlikte verilir. (Tebliğ md.6/1) Bununla birlikte Bakanlık bu izni verip vermemeye, Türk Ticaret Kanunu’nun genel amaç ve ilkeleri, Tebliğ hükümleri, piyasanın gerekleri, kayıtlı sermaye sisteminin gayesi, ortakların hak ve yararları, şirketin yasal yükümlülüklere uyma durumu gibi hususları göz önüne alarak karar verir. 

2.2.3. Genel Kurul Onayı 

Anonim şirketlerde sermaye tutarı, esas sözleşmede bulunması zorunlu unsurlar arasında olup, esas sözleşme değişiklikleri de genel kurulun onayına tabidir. (TTK md. 339/2-c, 421/1, 5-a, 418/1-2) Buna göre şirketin kayıtlı sermaye sistemine girişine ilişkin genel kurul kararları şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine ilişkin esas sözleşme değişiklikleri ise sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin katılımı ve hazır bulunan oyların çoğunluğu ile alınır. 

2.2.4. Tavan Tutar ve Azami Süre

Kayıtlı sermayede esnek yapı, sermaye artırımı konusunda genel kurula ait olan yetkinin yönetim kuruluna devri suretiyle sağlanır.  Ancak söz konusu yetki devri gerek süre ve gerekse miktar yönünden bazı kısıtlamalara tabidir. Buna göre kayıtlı sermaye sistemindeki tavan sermaye tutarı başlangıç sermayesinin beş katından fazla olamayacağı gibi yönetim kuruluna sermaye artırma yetkisi de en fazla beş yıl için tanınabilir. (Tebliğ md.5/5, TTK md.460/1) 

Söz konusu sınırlar aşılmamak suretiyle yönetim kurulu sermaye artırım miktarını genel kurul kararı olmaksızın belirleyebilir. Ancak yönetim kurulunun bu yönde alacağı kararın şartlar oluşmuşsa butlanı veya iptali her zaman söz konusu olabilecektir.  Yönetim kurulu sermaye miktarını tek seferde bir artırabileceği gibi, yetki süresi içinde muhtelif zamanlarda da artırıma gidebilir. 
Bununla birlikte, hiçbir şekilde yapılan sermaye artırımının toplamı, kayıtlı sermaye tavanını aşamaz. Bu durumun tek istisnası ise iç kaynaklardan sermaye artırımı yapılmasıdır. Dolayısıyla, sermaye artırımının iç kaynaklı olması durumunda kayıtlı sermaye tavanı aşılabilir iken dış kaynaklı sermaye artırımı yoluyla kayıtlı sermaye tavanı aşılamaz. Bununla birlikte kayıtlı sermaye tavanına ulaşıldıktan sonra, yeni tavan belirlenmeden de yönetim kurulu kararı ile sermaye artırımı yapılamayacağından yetki süresi sona ermemiş olsa dâhi yapılan sermaye artırımları sonucunda kayıtlı sermaye tavanına ulaşılmış ise genel kurul tarafından yeniden tavan tutarın belirlenmesi gerekir. (Tebliğ md. 9/4-5) 

Yönetim kuruluna tanınan yetki süresinin dolmasından sonra, yönetim kurulunun sermaye artırımı kararı alabilmesi için esas sözleşmenin değiştirilerek yönetim kuruluna yeniden yetki süresi belirlenmesi şart olup; esas sözleşmede belirlenen yetki süresi içinde yönetim kurulunun değişmesi, yönetim kuruluna verilen yetkiyi ortadan kaldırmaz. (Tebliğ md. 5/6)

2.3. Sermayenin Artırılması

Esas sermaye sisteminin aksine kayıtlı sermaye sisteminde sermayeyi yetki süresi gözetilerek ve tavan tutara bağlı kalınarak artırma yetkisi yönetim kuruluna verilmiş olduğundan sermaye artırımına ilişkin süreç de bu hususta alınacak bir yönetim kurulu kararı ile başlar. Bu bağlamda yönetim kurulu sermaye artırımında; artırıma ilişkin aldığı kararı, çıkarılmış sermayeyi gösteren esas sözleşme maddesinin yeni şeklini, yeni payların itibarî değerlerini, cinslerini, sayılarını, imtiyazlı olup olmadıklarını, imtiyazlı paylara ve rüçhan haklarına ilişkin sınırlamaları ve kullanılma şartları ile süresini, prime dair kayıtları ve bunun uygulanması hakkındaki kuralları esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde ilan eder ve internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi şirketlerde internet sitesinde yayımlar. (Tebliğ md. 9/1) 
Söz konusu kararda artırılan sermayenin tutarı, çıkarılacak yeni payların itibari değerleri, sayıları, cinsleri, primli ve imtiyazlı olup olmadıkları, rüçhan hakkının sınırlandırılıp sınırlandırılmadığı, kullanılma şartları ile süresi ve gerekli görülen diğer hususlar belirtilir. (Tebliğ md. 9/2) Akabinde sermaye artırımına ilişkin yönetim kurulu kararı ile çıkarılmış sermayeyi gösteren esas sözleşme maddesinin yeni şekli, yönetim kurulunca tescil ve ilan ettirilir. (Tebliğ md. 9/3) 

3. Sonuç

Esas sermaye sisteminin aksine şirket yöneticilerine sermayeyi hızla artırma imkânı veren ve bu nedenle sermaye yapısına esneklik sağlayan kayıtlı sermaye sistemi anonim şirketin kuruluşunda benimsenebileceği gibi, esas sözleşme değişikliği yapılmak suretiyle sisteme sonradan da iştirak edilebilir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ’in ilgili hükümleri uyarınca kayıtlı sermaye sistemine tâbi olmak için sermayenin en az yüz bin Türk lirası olması, Ticaret Bakanlığı’ndan izin alınması, genel kurulun esas sözleşmeyi onaylaması; yönetim kuruluna sermaye artırımı yetkisinin ise başlangıç sermayesinin beş katını aşmaması ve en fazla beş yıl için tanınması gerekmektedir.

Kaynakça

T.C. Yasalar (6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
www.resmigazete.gov.tr
www.ticaret.gov.tr
www.muglabarosu.org.tr 
http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/53630.pdf
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/179466
Tahir SARAÇ, Anonim Şirketlerde Şarta Bağlı Sermaye Artırımı, Asil Yayın, Ankara, 2009
Hasan PULAŞLI, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı, BATİDER, C. 23, S. 4, 2006